Net servet vergisi (net wealth taxes), bir kişinin borçları hariç serveti üzerinden terettüp ettirilen vergilerdir. Net servet vergisi kavramı, emlak vergisine benzer. Ancak sadece emlak vergisi yerine, bireyin sahip olduğu tüm serveti kapsar. Yalnızca üç Avrupa ülkesi net servet vergisi almaktadır: Norveç, İspanya ve İsviçre. Fransa ve İtalya ise, bireyin net servetine tek başına değil, seçilmiş varlıklara servet vergisi uygulamaktadır.
Net Servet Vergisi
Norveç, %0,7’si belediyelere ve %0,25’i merkezi hükümete olmak üzere, bireylerin 1,7 milyon Norveç kronu [140 bin avro veya 160 bin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) doları] aşan servet üzerinden %0,95 net servet vergisi alıyor. Norveç’in net servet vergisi 1892 yılına kadar dayanmaktadır. Ayrıca, 20 milyon Norveç kronu (1,87 milyon ABD doları) aşan net servet için vergi oranı %1,1’dir.
İspanya’nın net servet vergisi, 700 bin avronun (771.530 ABD doları; bazı bölgelerde daha düşük) üzerindeki servet için %0,2 ila %3,75 arasında değişen artan oranlı bir vergidir ve oranlar, İspanya’nın özerk bölgelerinde (autonomous regions) önemli ölçüde farklılık göstermektedir (ki, Madrid ve Endülüs %100 indirim sunmaktadır). İspanya’da ikamet edenler dünya çapında vergiye tabidir, mukim olmayanlar ise yalnızca İspanya’da bulunan varlıklar için vergi öderler.
Buna ek olarak, İspanya merkezi hükümeti, 2022 ve 2023 yılları için net varlıkları 3 milyon avroyu (3,31 milyon ABD doları) aşan bireyler için %1,7 ila %3,5 arasında değişen bir ‘dayanışma servet vergisi’ (solidarity wealth tax) getirmiştir. Bu yeni program kapsamında, merkezi hükümet, bölgesel servet vergisi tahsilatı düşüldükten sonra dayanışma vergisinden ek bir gelir toplar. Bu servet vergisi, yalnızca Endülüs ve Madrid’deki vergi mükelleflerini değil, merkezi hükümet tarafından belirlenenlerden daha yüksek vergi bağışıklığı eşiğini (tax exemption threshold) veya daha düşük vergi oranlarını onaylayan bir bölgede yaşayan tüm vergi mükelleflerini etkileyecektir.
İsviçre, net servet vergisini kanton düzeyinde alır ve vergi dünya çapındaki varlıkları kapsar (gayrimenkul ve yurt dışında yerleşik kalıcı kuruluşlar hariç). Vergi oranları ve ödenekleri kantonlar arasında önemli ölçüde farklılık gösterir. İsviçre net servet vergisi ilk kez 1840 yılında uygulanmaya başlanmıştır.
Seçilmiş Varlıklardaki Servet Vergileri
Fransa, 2018 yılında net servet vergisini kaldırmış ve o yıl bunun yerine emlak servet vergisi koymuştur. Dünya çapındaki net gayrimenkul varlıkları 1,3 milyon avro (1,43 milyon ABD doları) veya üzerinde değere sahip olan Fransız vergi mukimleri ile Fransa’da bulunan net gayrimenkul varlıkları 1,3 milyon avro veya üzerinde değere sahip Fransız olmayan vergi mukimleri vergiye tabidir. Gayrimenkullerin net değerine göre vergi oranı %1,5’e kadar çıkıyor.
İtalya, İtalyan aracı kuruluşları olmaksızın yurtdışında tutulan bireysel mukim vergi mükellefleri tarafından tutulan finansal varlıkları %0,2 oranında vergilendiriyor. Ayrıca, İtalya’da vergi mukimleri tarafından yurt dışında tutulan gayrimenkuller %0,76 oranında vergilendirilir.
2021 yılından bu yana, Belçika’da ortalama değeri 1 milyon avro (1,1 milyon ABD doları) olan menkul kıymet hesaplarında %0,15 oranında dayanışma vergisi (solidarity tax) veya menkul kıymet hesapları vergisi (tax on securities accounts; TSA) bulunuyor.
Hollanda’da, net servetin değeri (birincil konut ve şirketlerdeki önemli menfaatler hariç), %0,56 ila %1,78 arasında değişen efektif vergi oranları ile gelir vergisine dâhil edilir. Bununla birlikte, 2021’de Hollanda Yüksek Mahkemesi (Dutch Supreme Court), bu sistemin mülkiyet hakları ve ayrımcılık yapmama ile ilgili Avrupa Yasası’nı (European Law regarding property rights and non-discrimination) ihlal ettiğine karar verdi. 2022’de, her varlık kategorisinin (tasarruflar, borçlar ve diğerleri) kendi varsayılan getirisine sahip olacağı alternatif bir sistem önerildi. 2022, mükelleflerin hangi sistemde (eski sistem veya yeni teklif) vergilendirilmeyi tercih edeceklerini seçmek zorunda kaldıkları bir geçiş yılı oldu.
Servet vergileri çok az gelir toplarken, bir OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development; Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) raporu, bu vergilerin aynı zamanda girişimciliği caydırabileceğini, yenilikçiliğe ve uzun vadeli büyümeye zarar verebileceğini öne sürüyor. Uygulamada, son servet vergisi gelişmeleri, İspanya’nın bölgesel hükümetlerini “dayanışma servet vergisi” konusunda Anayasa Mahkemesi’ne (Constitutional Court) başvurmaya itti. Buna ilave olarak, milyarderler ülkeden kaçarken Norveç daha yüksek bir çıkış vergisini onaylamıştır. Belki de politika yapıcılar, reform yapmak ve servet vergisini yükseltmek yerine, verginin amaçlanan hedeflere hizmet edip etmediğini düşünmeli ve değilse, vergiyi tamamen kaldırmayı düşünmelidir.
Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.