Ernst & Young (EY) – Parthenon Anlaşmalar Barometresi (EY-Parthenon Deal Barometer[1]), 2024 yılındaki Birleşme ve Satın Alma (Mergers & Acquisitions) anlaşmalarının %20 (yüzde 20) artacağını tahmin ediyor ki, bu gerçekten umut vericidir. Hukuk danışmanlarının (da) başarılı bir birleşme ve satın alma anlaşmasını nasıl yapılandırdığı ve kapattığı, satın almaların yarısının işlem boyunca bir yerlerde dağıldığı göz önüne alındığında kritik önem taşımaktadır.
Birleşme ve satın alma avukatı, durum tespitinin (due diligence) hemen başlangıcında, hedef değerlendirme aşamasına dâhil edilmelidir. Hangi şirketin satın alınacağı kararı karmaşık ve oldukça stratejiktir. Hedef şirkete değer vermek sadece sağlam finansallara bakmakla ilgili değildir; markanın arkasındaki hikâyeyle ve bir birleşme veya satın almanın ardındaki potansiyel uyumu keşfetmekle ilgilidir.
Hepimiz Disney’in Hulu ve Marvel’i satın aldığını ya da Facebook’un Instagram ve WhatsApp’ı satın aldığını duymuşuzdur. Kapsamlı bir yasal durum tespiti yapılmış ve kesinlikle yolda birçok tümsek oluşmuştur.
1. Birleşme ve Satın Alma Stratejisi: Disney’in, Erkek İzleyici Kitlesini Artırmak İçin Marvel’i Satın Alması
Disney’in Marvel’i satın alması, satın almaya yol açan mükemmel bir strateji örneğidir. Satın almadan önce Disney’in şöyle bir sorunu vardı: erkek izleyici sayısı azdı. Disney filmlerinin kadın izleyici kitlesi çok daha yüksekti. Iron Man’in Marvel tarafından piyasaya sürülmesinden bir yıl sonra Disney, bu sorunu çözmek için Marvel Entertainment’ı satın almıştır[2].
O zamanki Disney CEO’su Bob Iger, “Marvel’i Disney’in benzersiz marka portföyüne eklemenin uzun vadeli büyüme ve değer yaratma açısından önemli fırsatlar sağlayacağına inanıyoruz. Bu satın alma yalnızca Disney’in yararına olmamıştır. Marvel bu satın almayla Disney’den daha fazlasını kazanmış olabilir. Marvel’in markasını ve karakterlerini Disney’in kaynakları ve küresel altyapısıyla büyük ölçüde genişlettik.” demişti. Marvels’in CEO’su tam olarak şunu söylüyor: “İçerik oluşturma ve lisanslama işlerini genişletme konusundaki kanıtlanmış yeteneği göz önüne alındığında Disney, Marvel’in muhteşem karakter kütüphanesi için mükemmel bir yuvadır.”
2. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerin Satın Alınması İçin Doğru Zamanlama
“Birleşme” ve “satın alma” sözcükleri bazen birbirinin yerine kullanılsa da farklı anlamlara sahiptir. Birleşme iki organizasyonun bir araya gelmesidir, satın almada ise bir şirket diğerini bünyesine katar.
Pek çok iş lideri kendilerini şu soruyu sorarken buluyor: “Bir işletmeyi satmak veya satın almak için doğru zaman ne zamandır?” Belki her zaman bir birleşme veya satın alma planlanmıştı ya da göz ardı edilemeyecek bir fırsat doğmuştu. Belki bir rakip satın alıp iş tekliflerinizi genişletmeye hazırsınız ya da daha küçük bir işletme olarak, gelir artışı ve uzun vadeli istikrar için daha büyük bir şirketle birleşmek istiyorsunuz[3]. Her iki durumda da, bir Niyet Mektubu (Letter of Intent) imzalamaya başlamadan önce birleşme ve satın alma avukatıyla bunun doğru stratejik hareket olup olmadığı konusunda konuşulması gerekir.
3. Küçük İşletmelerin Birleşmeleri ve Satın Almaları: Nvidia’nın Yapay Zekâlı Startup’ı Satın Almasından Öğrenilenler
Nvidia, Nisan 2024’te, İsrailli yapay zekâ girişimi ‘Run:ai’yi 700 milyon ABD dolarına[4] satın aldığını duyurdu[5]. Büyük bir şirket tarafından satın alınmak, küçük şirketler için birçok yeni fırsata yol açmaktadır. Bu durumda Nvidia, ‘Run:ai’nin rakipleri kontrol etmenin yanı sıra marka tanınırlığını da artırmasına yardımcı olmuştur. Ve şimdi Nvidia’nın kendisini ileri düzeyde tutan bir yapay zekâ teknolojisi bulunmaktadır.
4. Anlaşmanın Varlık Alımı veya Hisse Senedi Alımı Olarak Yapılandırılması
Her işlem benzersizdir, dolayısıyla birleşme ve satın alma avukatlarının iş hedeflerine dayalı olarak başarılı bir birleşme ve satın alma anlaşması için analiz ettiği çeşitli stratejiler vardır[6]. Bir anlaşma, bir şirketin hisselerinin (bir kısmının veya tamamının) satın alınması veya yalnızca varlıklarının satın alınması şeklinde yapılabilir. Bir varlık alımı veya hisse senedi alımı arasında karar verirken, alıcıların ve satıcıların her bir anlaşma yapısının avantajlarını ve dezavantajlarını tartmaları gerekir. Bu genellikle Niyet Mektubunda hararetli bir müzakere noktasıdır.
5. Varlık Alımı Alıcılara Fayda Sağlar
Alıcılar genellikle varlık satın alma vergisi uygulamasından yararlanmak ve yasal riski azaltmak için bir satın almayı varlık alımı olarak yapılandırmak ister. Varlık satın alımları, alıcıların iş hedefleriyle uyumlu olacak belirli varlıkları ve borçları seçmesine olanak tanır. Alıcılar yasal riskten bu şekilde korunabilirler. İşin istemediği bazı kısımları varsa bunlar satın alma sözleşmesinden çıkarılabilir.
6. Varlık Alımlarında Vergi Uygulaması
Varlık alımında, alıcı, edinilen varlıklar üzerinde “temelde bir artış” elde eder ve bu da genellikle gelecekteki vergi ödemelerini azaltır. Bir satın alma işleminde, satın alınan varlıkların adil piyasa değerlerine yükseltilmesi gelenekseldir.
Amortisman ve itfa payındaki artış, tüm bunların yasal ve muhasebe açısından nasıl yapılandırıldığına bağlı olarak, satın alan şirket için vergileri düşürebilir. Bir varlık satışında satıcı (hedef şirket), satılan varlıklar üzerinden sermaye kazancı vergisi öder. Hedef şirketin ‘C’ şirketi[7] olması durumunda, şirketin tasfiyesi sırasında hissedarlarının kişisel vergi yükümlülüğü de olabilir.
7. Varlık Satın Alma İşleminde Varlıklar Nasıl Yönetilir ve Nasıl Optimize Edilir
Fikri mülkiyet ve sözleşmeler gibi belirli varlıkların sıklıkla yeniden tahsis edilmesi gerektiğinden, varlık satın alımları hisse senedi alımlarından daha karmaşık olabilir. Birleşme ve satın alma avukatının, anlaşma yapısı hakkında tavsiyelerde bulunurken ve bunu Birleşme ve Satın Alma Niyet Mektubu’nda anarken çok dikkatli olması gereken nokta tam da burasıdır. Bir risk örneği, hedefin önemli bir müşterisinin sözleşme görevini kabul etmemesidir.
Niyet Mektubu imzalandıktan sonra varlık satın alma sözleşmesinin, edinime tabi olan varlık ve yükümlülüklerin her birini ayrı ayrı ele alması gerekir. Şirketin çeşitli anlaşmalarının olduğu gibi kalabildiği hisse senedi alımından farklı olarak, varlık alımında alıcının, diğer tarafın yazılı onayını almayı gerektiren her bir sözleşmenin devrini yapması gerekir. Bu, müşteri sözleşmeleri, satıcı sözleşmeleri, çalışan sözleşmeleri, lisans sözleşmeleri ve daha fazlası için geçerlidir. Lisanslar, unvanlar ve izinler de devredilmez.
8. Hisse Senedi Alımında Satıcılar İçin Avantajları Anlamak
Bir birleşme ve satın alma anlaşmasını hisse alımı olarak yapılandırmak, hedef şirketin özsermayesini temsil eden paylarını hissedarlarından satın almaktır. Başka bir deyişle, hisse senedi alımı, alıcının hedef varlığın tamamını, tüm varlık ve yükümlülüklerini satın almasını içerir. Satıcılar daha avantajlı vergi muamelesi nedeniyle sadece varlıkları değil, hisse senedini de satmayı tercih etmektedir. Ancak bu her zaman doğru değildir; bazen satıcılar işin belirli kısımlarını devretmek isterler, bu durumda varlık alımı daha uygundur.
Bir hisse senedi alımında hedefin sözleşmeleri ile ilgilenmek daha kolay olabilir ancak bu noktada alıcının birleşme ve satın alma avukatlarının, alıcının gerçekte neyi miras aldığını anlamak için dikkatli bir sözleşme incelemesi yapması gerekir. Birleşme ve Devralma hukuki incelemesi aynı zamanda her bir anlaşmadaki değişiklik, mülkiyet veya yeniden yapılanma ile ilgili kısıtlamaları da kontrol etmelidir.
9. Hisse Senedi Alımının Dezavantajları
Hisse senedi alımları, satın alan kişi için daha fazla risk taşır çünkü alıcının, yasal durum tespiti sırasında yanlışlıkla karşılanmayan yükümlülükleri elde etme ihtimali vardır. Bununla birlikte, hisse senedi satın alımları bir satın alma yapısının çok yaygın biçimidir, ancak iyi kararlar alınmasına yardımcı olmak için uzman bir birleşme ve satın alma avukatı şarttır.
Hisse senedi satın alma türündeki bir satın almada, alıcılar bir varlık alımında elde edebilecekleri vergi avantajlarından yararlanamayacaklardır. Hedef şirketin hissedarlarının satışa karşı oy kullanma riski de olabilir. Son olarak alıcı, hedef şirketin mevcut amortisman planlarını ve şirketin varlıklarındaki vergi matrahını üstlenir.
10. Birleşme ve Devralma Avukatlarının Kritik Rolü
Birleşme ve satın alma anlaşmalarının karmaşıklığını sorunsuz bir şekilde yönlendirmek için gerekli yasal ve ticari yaklaşımlar mevcuttur. Birleşme ve satın alma avukatı bunları anlamalı ve iş dünyası liderlerine açıklamalıdır.
Özel bir yaklaşımın yalnızca yasal açıdan sağlam olmasını sağlamakla kalmayıp aynı zamanda iş hedefleriyle de mükemmel bir uyum içinde olmasını sağlamaya kararlı bir danışman aranmalıdır.
11. Şirket Edinimi Başarısızlığı Nasıl Önlenir?
Farklı kültürlere ve farklı operasyon yürütme yöntemlerine sahip iki şirketi birleştirmek zorlu bir iştir. Birçok birleşme ve satın alma anlaşması, işlemin entegrasyon aşamasında başarısız oluyor. KPMG tarafından yapılan bir anket[8], birleşme ve satın alma anlaşmalarının yaklaşık %50’sinin, hedefin operasyonlarında, finansal durumlarında ve yönetim konularında ortaya çıkan sorunlar nedeniyle durum tespiti yoluyla ortaya çıkarılan endişeler nedeniyle başarısız olduğunu ortaya koymaktadır.
[1] <https://www.ey.com/en_us/insights/mergers-acquisitions/m-and-a-outlook#:~:text=The%20latest%20Deal%20Barometer%20forecasts,those%20looking%20to%20divest%20assets.>
[2] <https://thewaltdisneycompany.com/disney-to-acquire-marvel-entertainment/>
[3] <https://valiantceo.com/mergers-and-acquisitions-navigating-legal-considerations-for-successful-deals/>
[4] ABD doları: [Amerika Birleşik Devletleri doları].
[5] <https://techcrunch.com/2024/04/24/nvidia-acquires-ai-workload-management-startup-runai/>
[6] <https://www.veritis.com/blog/ma-strategy-for-smbs-turns-a-burgeoning-trend/>
[7] Çevirenin Notu: ABD hukuku bakımından, Bir ‘C’ şirketi, sahiplerinin veya hissedarlarının varlıklarını ve gelirlerini şirketinkinden yasal olarak ayırır. ‘C’ şirketleri, işletmenin başarısız olması durumunda kaybedebilecekleri en fazla yatırımın tutarı olduğundan, yatırımcıların ve firma sahiplerinin sorumluluğunu sınırlandırmaktadır (borçlarından/finansal ve mali yükümlülüklerinden dolayı sınırlı sorumlu şirketler). ‘C’ şirketleri yıllık toplantı yapmakla ve hissedarlar tarafından oylanan bir yönetim kuruluna sahip olmakla yükümlüdür. […]
[8] <https://www.consulting.us/news/9509/kpmg-more-than-half-of-firms-have-cancelled-ma-deals-because-of-esg-findings>
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.