Hediye kartları/kuponları/çekleri [gift cards], anlaşılması zor bir kavram olabilir. İşletme için nakit anlamına gelse de, henüz gerçek bir gelir değildir; bu da normal satışlardan farklı şekilde kaydedildikleri anlamına gelir.
Bu yazıda hediye kuponlarının nasıl kaydedileceği, Katma Değer Vergisi (KDV) yükümlülüklerinin ne olduğu ve bu kuponlar kullanıldıktan veya süresi dolduktan sonra ne yapılması gerektiği incelenecektir.
- Hediye kuponları/çekleri muhasebeye nasıl kaydedilir?
Hediye kuponları satın alma veya hizmet henüz gerçekleşmemişse, gelir [revenue] olarak sınıflandırılmamalıdır. Hediye kuponu satın alımlarını, kullanım sırasında bedelinin ödeneceği bir yükümlülük veya anlaşma [an obligation or agreement] olarak düşünmek daha kolaydır.
Bu, hediye kuponları satın alındığında, aşağıdaki tarihe kadar muhasebede bir yükümlülük/borç [liability] olarak kaydedilmesi gerektiği anlamına gelir:
Hediye kuponunun kullanılması [gift card is redeemed],
Veya hediye kuponunun süresinin dolması [gift card expires].
Bu ikisinden biri gerçekleştiğinde hediye kuponunun değeri gelir olarak görülebilir.
- Hediye kuponu/çeki satışlarına KDV uygulanır mı?
2.1. Genel olarak;
İşletme KDV açısından kayıtlıysa, hediye kuponu türüne göre KDV tahsil edilecektir:
Çok amaçlı kuponlar [multi-purpose vouchers],
Tek amaçlı kuponlar [single-purpose vouchers].
Kısacası, çok amaçlı bir kupon, farklı KDV oranlarına sahip ürünler satın almak için kullanılabilir; bu nedenle KDV, kupon satıldığında değil, kullanıldığında tahsil edilir. Bu, örneğin hediye kuponunun yüzde ‘0’ KDV oranına tabi bebek kıyafetleri satan bir mağaza için olması ve ayrıca yüzde 20 KDV eklenmiş elektronik ürünler satması durumunda geçerlidir.
Tek amaçlı kuponlar ise yalnızca aynı KDV oranına sahip alışverişlerde kullanılabilir ve KDV kupon kullanıldığında değil, satıldığında tahsil edilir.
Örneğin, satış noktasında KDV zaten tahsil edildiği için yalnızca standart yüzde 20 KDV oranında yiyecek ve içecek servisi yapan bir kafede “tek amaçlı kupon” kullanılabilir.
2.2. Muhasebede gösterimi;
Kupon türüne bağlı olarak farklı hediye kuponu türlerinin işletmenin KDV hesaplarına nasıl (ve ne zaman) kaydedildiğine dair bazı örnekler verilecektir. Çok amaçlı kuponlar için KDV, kullanım anında ödenir. Tek amaçlı kuponlar için ise KDV, kuponun satışı sırasında ödenir.
2.2.1. Çok amaçlı kuponlar bakımından;
Mağaza örneğine devam edelim. Farklı KDV oranlarında her türlü alışverişte kullanılabilecek 100 sterlin değerinde bir hediye kuponu satılıyor.
Kupon satıldığında: Bu noktada KDV kaydedilmez; tutar bir yükümlülük olarak kaydedilir. Muhasebe kaydı şu şekilde yapılır:
Kupon kullanıldığında: Mağazaya gelen müşteri hediye kartıyla 60 £ (sterlin) karşılığında elektronik eşya (bu tutara yüzde 20 oranında KDV dâhil olduğundan, bu tutar 50 £ artı 10 £ KDV’den oluşur) ve 40 £ karşılığında bebek kıyafeti (KDV yüzde 0) satın alır.
Muhasebe kaydı artık şu şekilde görünür:
2.2.2. Tek amaçlı kuponlar bakımından;
Yine bir kafe örneğini ele alalım. Kafe, yalnızca standart fiyatlı ürünlerde (KDV yüzde 20) kullanılabilen tek amaçlı kupon satmaktadır.
Hediye kuponu satıldığında: Kupon 100 £ tutarındadır ve yüzde 20 KDV dâhildir, dolayısıyla KDV kısmı 16,67 £, net satış tutarı ise 83,33 £’dur. Kayıt aşağıdaki gibi olmalıdır:
Kupon kullanıldığında: Çok amaçlı kuponun aksine, KDV zaten muhasebeleştirilmiştir. Bu, tek amaçlı kuponların bilançoda bir yükümlülük oluşturmasına gerek olmadığı anlamına gelir çünkü bu kuponlar anında satış [immediate sale] olarak değerlendirilir.
2.3. Hediye kuponunun/çekinin yalnızca bir kısmının kullanılması
Çok amaçlı kuponlar için yükümlülük, kupon her kullanıldığında azalır; KDV, kupon tamamen kullanılıncaya veya süresi dolana kadar her kullanım başına hesaplanır.
Tek amaçlı kuponlarda ise KDV ve satışlar önceden kaydedildiği için, kullanıma dair girişlerin kâr ve zarar hesabına ilişkilendirilmesine gerek yoktur.
2.4. Hediye kuponunun süresinin dolması
Çok amaçlı kupon ile herhangi bir teslimat yapılmadığı için gelirin KDV hariç olarak kaydedilmesi gerekir. Bu nedenle, şu şekilde kayıt yapılır:
Tek amaçlı kupon ise satış sırasında KDV ödenmiş olacağından ayrıca bir muhasebe girişi yapılmasına gerek yoktur.
- Hediye kuponları nakit akışını etkiler mi?
Hediye kuponları nakit akışını hem olumlu hem de olumsuz yönde etkileyebilir.
Olumlu tarafı, bu kuponların anında nakit akışı sağlamaları ve birçok müşterinin kuponun gerçek değerinden daha fazla harcama yapması, işletme için daha fazla gelir anlamına gelir. Ayrıca, Noel dönemi gibi mevsimsel popülerlikleri sayesinde geliri artırmanın harika bir yolu da olabilirler. Bu, normalde sahip olunamayacak fonlara anında erişilmesini sağlar.
Ancak daha önce de tartışıldığı gibi, bu kupon geliri henüz gelir değildir ve müşteriler hediye kuponunu/çekini kullandıklarında, o anda yeni nakit almadan mal veya hizmet sağlanması gerekir. Dolayısıyla, hâlihazırda edinilen nakitle ne yapıldığı son derece önemlidir. Kullanımlarda büyük bir artış, mevcut nakit tutarında ani bir düşüşe neden olabilir. İşte buna hazırlıklı olunması gerekir!
* Bu konuda Türk uygulaması bakımından bkz.<https://lebibyalkin.com.tr/makale/hediye-ceklerinin-kdv-belgeleme-gelir-ve-gider-kaydi-karsisindaki-durumu>;<https://www.roedl.com.tr/tr/tema/yazilar/hediye_ceklerin_kdv_ve_gider_uygulamasi>;< https://www.setcard.com.tr/blog/hediye-kartlarinin-ve-hediye-ceklerinin-muhasebelestirilmesi-nasil-olur<https://www.researchgate.net/publication/335855997_Hediye_Cekleri_ve_Muhasebelestirilmesi >.
Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.