Giriş
2023 tarihli Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası (Economic Crime and Corporate Transparency Act[1]), Birleşik Krallık’ın ekonomik suçlarla mücadele ve kurumsal şeffaflığı artırma yaklaşımında muazzam bir değişimi temsil etmektedir. Bu yazıda, anılan Yasa’nın temel hükümlerine ve bunların etkilerine ilişkin kavrayışlar bir araya getirilerek ayrıntılı bir kılavuz sağlanmaktadır.
1. Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası’nın Önemli Olma Nedenleri
26 Ekim 2023 tarihinde kraliyet onayını alan Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası, ticaret siciline (Companies House[2]) 1844 yılındaki kuruluşundan bu yana en önemli değişiklikleri getirmektedir. Söz konusu Yasa, Birleşik Krallık’ın ekonomik suçlarla mücadele kapasitesini artırmakta, ekonomik büyümeyi desteklemekte ve Birleşik Krallık’ı iş dünyası için çekici bir yer haline getirmektedir. Zamanla, bu önlemler Birleşik Krallık ekonomisine olan güveni artıracak ve işletmelere ve vatandaşlara eşit şekilde fayda sağlayacaktır.
Mezkûr Yasa, yurtdışı varlıklar tescilini/kaydını tanıtan 2022 tarihli Ekonomik Suçlar (Şeffaflık ve Uygulama) Yasası’na [Economic Crime (Transparency and Enforcement) Act[3]] dayanmaktadır. Bu iki yasa birlikte, ekonomik suçlarla mücadele ve kurumsal şeffaflığı iyileştirmede önemli bir ilerlemeyi temsil etmektedir.
2. Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası’nın Temel Hükümleri
2.1. Ticaret sicilinde yapılan reformlar
2.1.1. Ticaret sicil memurunun yeni amaçları ve yetkileri
Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası, ticaret sicil memuruna (registrar of companies) yeni yasal hedefler ve artırılmış yetkiler sağlamaktadır:
- Uygunluğun sağlanması (ensuring compliance): Şirketler zorunlu belgeleri sicile teslim etmeli ve uygun teslimat yükümlülüklerine uymalıdır.
- Doğruluğun korunması (maintaining accuracy): Sicildeki bilgilerin doğru ve eksiksiz olması gerekir.
- Yanıltıcı kayıtların önlenmesi (preventing misleading records): Sicil, yanlış veya yanıltıcı izlenimler yaratmamalıdır.
- Yasadışı faaliyetlerle mücadele (combatting unlawful activities): Şirketlerin ve bireylerin yasadışı faaliyetlerde bulunması veya bu tür faaliyetlere olanak sağlaması engellenmektedir.
2.1.2. Kimlik doğrulama yükümlülükleri
- Yeni şirketler (new companies): Tüm yöneticiler ve önemli kontrole sahip kişiler (people with significant control), şirket kuruluş sürecinden önce veya süreç sırasında kimlik doğrulamasını tamamlamalıdır.
- Mevcut şirketler (existing companies): Tüm yöneticiler ve önemli kontrole sahip kişiler, yaklaşan ikincil mevzuatta da belirtildiği gibi belirli bir süre içinde kimliklerini doğrulamalıdır. Mevcut yöneticilerin ve önemli kontrole sahip kişilerin kimlik doğrulaması, onay beyanlarına bağlanacaktır.
- Yetkili temsilciler (authorised representatives): Şirketler adına hareket eden kişilerin, ticaret siciline bilgi göndermeden önce kimliklerini doğrulamaları gerekecektir.
2.1.3. Kimlik doğrulama çalışması
- Amaç, kimlik doğrulama sürecini basit hale getirmektir. Her ikisi de aynı düzeyde güvence sağlayan iki doğrulama yolu olacaktır:
a) Ticaret sicili ile doğrudan teyit (direct verification with companies house): Bu öncelikli olarak dijital hizmet, bir kişiyi pasaport veya ehliyet gibi birincil kimlik belgesiyle ilişkilendirecektir. Dijital hizmeti kullanamayanlar için alternatif yöntemler mevcut olacaktır.
b) Yetkili kurumsal hizmet sağlayıcısı (authorised corporate service provider) aracılığıyla doğrulama: Muhasebeciler, hukuk danışmanları veya şirket kuruluş acenteleri gibi aracılar doğrulamayı gerçekleştirecektir. Bu aracılar kara para aklamayı önleme (anti-money laundering) için bir denetim kuruluşuna kayıtlı olmalı ve hâlihazırda müşteriye ilişkin gerekli özeni gösterme kontrolleri yürütmelidir. Kimlik doğrulaması bu mevcut kontrolleri genişletecektir.
- Yetkili kurumsal hizmet sağlayıcısı koşulları: Yetkili kurumsal hizmet sağlayıcıları, yeni şirketler kurmadan veya şirket bilgilerini bildirmeden önce ticaret siciline tescil olmalı ve kara para aklamayı önleme denetimli statülerini teyit etmelidir. Ayrıca, herhangi bir bildirim yapılabilmesi için müşterilerinin tüm gerekli kimlik doğrulama kontrollerinin tamamlandığını beyan etmeleri gerekecektir.
- Doğrulama sonrası: Doğrulama yapıldıktan sonra, durum ticaret sicili tarafından tüm gelecekteki başvurular için korunacaktır. Ancak, unvan/isim değişikliği gibi belirli durumlarda yeniden doğrulama gerekebilir.
- Uygunsuzluğun sonuçları (non-compliance consequences): Kimlik doğrulama koşullarına uyulmaması hem cezai yaptırımlara hem de hukuki yaptırımlara yol açacaktır. Ayrıca, ticaret sicil memuru, Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası ile tanıtılan yeni devredilmiş yetkilerden yararlanarak doğrulanmamış durumları belirtmek için sicile not düşecektir.
2.1.4. Adres ve e-posta düzenlemeleri
Şirketler uygun bir kayıtlı ofis adresine sahip olmalı ve resmi iletişimler için kayıtlı bir elektronik posta (e-posta) adresi sağlamalıdır. Buna uyulmaması durumunda, ticaret sicili tarafından kayıtlı ofis adresinde değişiklik yapılması ve olası şirket tasfiyeleri dâhil olmak üzere ciddi sonuçlar doğabilir.
2.1.5. Şirket sicillerindeki değişiklikler
Şirketlerin artık kendi yönetici, ikamet adresi, sekreter ve önemli kontrole sahip kişi sicillerini tutmaları gerekmemekte; ancak, ticaret siciline iki ay içinde herhangi bir değişikliği bildirmeleri gerekmektedir.
2.2. Komandit şirketlere yönelik reformlar
Anılan Yasa, komandit şirketler (limited partnerships) için aşağıdaki daha sıkı düzenlemeleri getirmektedir:
- İngiltere ile bağlantının sürdürülmesi.
- Kayıt ve şeffaflığın artırılması.
- Artık ticari faaliyette bulunmayan veya sicil kaydından düşürülmesi kamu yararına olan komandit şirketlerin kayıttan düşürülmesine olanak sağlanması.
2.3. Suç teşkil eden kripto varlıkların ele geçirilmesi
Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası, dolandırıcılık, kara para aklama ve korsan yazılım saldırılarıyla bağlantılı yasadışı kripto varlıklara el koyma yetkilerini artırarak, 2002 tarihli Suç Gelirleri Yasası’nı (Proceeds of Crime Act[4]) güçlendirmektedir.
2.4. Dolandırıcılık suçunun önlenememesi
Söz konusu Yasa, “dolandırıcılığı önlemede başarısızlık” suçunu (failure to prevent fraud offence) getirmekte ve büyük kuruluşları, kuruluşa fayda sağlamayı amaçlayan bir dolandırıcılık suçu işleyen ilişkili bir kişi olması halinde sorumlu tutmaktadır.
2.4.1. Tanımlar ve cezalar
a) Büyük kuruluşlar (large organisations): En az şu iki kriteri karşılayanlar büyük kuruluşlardır: cirosu > 36 milyon sterlin, toplam varlıkları > 18 milyon sterlin veya > 250 çalışan.
b) İlgili kişiler (associated persons): Çalışanlar, acenteler, bağlı şirketler ve hizmet sağlayıcılar.
c) Cezalar (penalties): Dolandırıcılığı önlemede başarısız olunması durumunda sınırsız para cezası.
2.4.2. Savunmalar
Kuruluşlar;
- Dolandırıcılığın hedefi olduklarını;
- Makul dolandırıcılık önleme prosedürlerinin var olduğunu ve
- Böyle bir sürecin beklenmesinin akıl dışı olduğunu
göstererek sorumluluğa karşı kendilerini savunabilirler (defences).
2.5. Hesap bildirimlerindeki (accounts filing) değişiklikler
Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası, hesapların dijital olarak bildirilmesini zorunlu kılmakta ve önümüzdeki 2-3 yıl içinde kâğıt ve web tabanlı bildirimleri aşamalı olarak kaldırmaktadır. Şirketler, bildirim için uygun yazılımları benimsemeli ve izlenecek ayrıntılı kılavuza uymalıdır.
2.6. Onay beyanlarındaki (confirmation statements) değişiklikler
Her şirket, bilgilerinin güncel olduğunu ve gelecekteki faaliyetlerinin yasal olduğunu teyit eden bir onay beyanını yıllık olarak bildirmelidir. Bu, 05 Mart 2024 tarihinden itibaren bildirilen beyanlar için geçerlidir. Ticaret sicil memuru, şirket hakkında hâlihazırda elinde bulundurduğu bilgilerle yanlış veya tutarsız görünen bilgileri incelemek ve reddetmek için büyük bir yetkiye sahip olacaktır.
2.7. Kişisel bilgilerin korunması (protecting personal information)
Anılan Yasa, kurumsal şeffaflık ile kişisel bilgilerin korunması arasında denge sağlamak amacıyla önlemler getirmekte ve bireylerin belirli kişisel bilgileri geçmiş belgelerden gizlemesine ve hassas bilgileri kamuoyundan korumasına olanak tanımaktadır.
2.8. Yurtdışı kuruluşlar sicili
Yurtdışı kuruluşlar sicili (register of overseas entities), yurtdışı varlıkların İngiltere topraklarının mülkiyeti konusunda şeffaflığı artırmayı amaçlamaktadır. 01 Ağustos 2022 tarihinden bu yana, İngiltere’de mülk veya arazi satın almak, satmak veya devretmek isteyen yurtdışı kuruluşlar, ticaret siciline kayıt yaptırmalı ve kayıt altına alınabilir gerçek faydalanıcı sahiplerinin veya yöneticilerinin kim olduğunu bildirmelidir. Bu, ayrıca aşağıdaki tarihlerde veya sonrasında mülk veya arazi satın alan yurtdışı varlıklar için de geriye dönük olarak uygulanmıştır:
- 01 Ocak 1999 olarak İngiltere ve Galler’de,
- 08 Aralık 2014 olarak İskoçya’da.
Buna uymamanın, mülkiyet işlemlerinin kısıtlanması ve kovuşturma gibi ağır cezalara yol açması mümkündür.
Sonuç
Özetle, Ekonomik Suçlar ve Kurumsal Şeffaflık Yasası, Birleşik Krallık’ın ekonomik suçlarla mücadelesini güçlendirmek ve kurumsal şeffaflığı artırmak için kapsamlı bir çabayı temsil etmektedir.
[1] <https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2023/56>
[2] <https://www.gov.uk/government/organisations/companies-house>
[3] <https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2022/10/contents>
[4] <https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2002/29/contents>
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.