Dünya Bankası’nın değerli metaller fiyat endeksi Nisan 2024’te (aydan/aya) %9 (yüzde 9) artarak ilk çeyrekten itibaren yükseliş seyrini sürdürmüştür. Altın Nisan ayında yeni bir nominal rekora ulaşırken, gümüş ise 2021 başındaki rekoruna yaklaşmıştır. Platin fiyatları da ay içinde toparlanma kaydetmiştir. Artan jeopolitik gerilimlerin tetiklediği güçlü talep, bu fiyat artışını desteklemektedir. Endeksin 2024 yılında 2023’e göre %8 oranında artması beklenmektedir. Artan jeopolitik belirsizliğin ortasında yükselen piyasalardan ve gelişmekte olan ekonomilerden (emerging markets and developing economies) gelen güçlü altın talebi, önemli bir yukarı yönlü fiyat riski oluşturmaktadır. Tersine, büyük ekonomilerdeki yavaşlayan endüstriyel faaliyet gümüş ve platine olan talebi ve dolayısıyla fiyatları zayıflatabilir.
Altın fiyatları Nisan ayında ons başına 2 bin 331 Amerikan doları ile tüm zamanların en yüksek nominal seviyesine ulaşmıştır. Artış, 2024 yılının ilk çeyreğindeki (çeyrekten/çeyreğe) %7’lik artışa dayanmakta ve 2020’de başlayan yüksek fiyatlar dönemini sürdürmektedir. Son fiyat artışları, birçok yükselen piyasa ve gelişmekte olan ekonomi merkez bankasından gelen güçlü talep ve artan jeopolitik belirsizlik ortamında Çin’de borsada işlem gören fonlardaki (exchange-traded funds) artan faaliyetlerle desteklenmiştir. Güvenli liman varlığı olarak altının fiyatı, jeopolitik gerilimlerin ve politika belirsizliğinin arttığı dönemlerde sıklıkla artar. Çin, Hindistan ve Türkiye öncülüğündeki rekor merkez bankası alımları, 2024 yılının ilk çeyreğinde altın talebini desteklemiştir. Çin merkez bankasının altın alımlarını Mart 2024’te art arda 17. ay uzatarak, bildirilen en uzun aylık alım serisi rekorunu kırması dikkat çekmektedir. Buna karşılık mücevher, teknoloji ve yatırım sektörlerinden gelen talep 2024 yılının ilk çeyreğinde zayıf kalmayı sürdürmüştür. Altın fiyatlarının 2024 yılında, yükselen piyasa ve gelişmekte olan ekonomi merkez bankalarından gelen güçlü talebin devam etmesi, perakende yatırım (altın takıların bazı ülkelerde yatırım benzeri bir işlev gördüğü) ve güçlü güvenli liman talebinin desteğiyle 2023 yılına kıyasla %8 daha yüksek olması beklenmektedir.
Gümüş fiyatları da, ilk çeyrekteki göreceli istikrar döneminin ardından Nisan 2024’te (aydan/aya) %12 artmıştır. Büyük ölçüde sanayi faaliyetlerindeki toparlanma ve altın fiyatlarını etkileyen bazı faktörlerden kaynaklanan gümüş fiyatlarında son dönemde yaşanan bu artış, altın/gümüş fiyat oranını 10 yıllık ortalamaya yaklaştırmıştır. Gümüş talebinde 2024 için ılımlı bir büyüme bekleniyor ki; bu büyüme, artan araç elektrifikasyonu ve yenilenebilir enerji altyapısının geliştirilmesinden kaynaklanan endüstriyel talebin yanı sıra mücevher ve gümüş eşya talebinde beklenen toparlanmanın da etkisiyle destekleniyor. Şili, Meksika ve Rusya gibi önemli kaynaklardan maden üretiminde beklenen artışın 2024 yılında arz artışını desteklemesi beklenmektedir. Gümüş fiyatlarının bu yıl 2023 yılına göre %7 artması beklenirken, 2025 yılı için de %4’lük ilave bir artış öngörülmektedir.
Platin fiyatları ise, ilk çeyrekte hafif bir düşüş yaşadıktan sonra Nisan 2024’te %3,5 oranında artış göstererek toparlanmıştır. 2023 yılındaki %25’lik talep artışının ardından, platin talebinin 2024 yılında yavaşlaması beklenmektedir. Beklenen bu yavaşlama, küresel platin talebinin yaklaşık %60’ını oluşturan otomotiv sektörü ve mücevher talebindeki ılımlı büyümeden kaynaklanmakta; çoğunlukla fiberglas ve petrokimya sektörlerinden kaynaklanan endüstriyel talepteki daralmayla dengelenmektedir. Bununla birlikte, platin fiyatlarının, dünyanın en büyük iki platin üreticisi olan Rusya ve Güney Afrika’daki üretimin azalması ve ikincil (geri dönüşüm) arzındaki düşüşle desteklenmesi muhtemeldir. Sonuç olarak platin fiyatlarının 2024 yılında %4 oranında artması, 2025 yılında ise %5 oranında daha artması beklenmektedir.
* Bu blog yazısı, Dünya Bankası tarafından yayınlanan “Emtia Piyasası Görünümü” (Commodity Market Outlook) raporunun Nisan 2024 baskısını temel alan özel bir serinin parçasıdır. Bu seride, rapordan alınan emtiaya özgü bölümlerin kısa özetleri yer almaktadır. Raporun tamamı için bkz. <https://www.worldbank.org/en/research/commodity-markets>.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.