Yaşamımın tarifsiz asesi cennet mekân merhume Anneciğimin ödenemez emeklerine bin minnetle ve hürmetle…
Şirketler, sermaye artırma (temini) ve borsada kote olma sürecini (process of capital raising and listing on a stock exchange) üstlenirken sıklıkla karşılaşılan aşağıdaki temel sorunların farkında olmalıdırlar.
1. Kotasyondan önce yeniden yapılandırma (restructuring prior to listing)
Bir şirketin faaliyet grubunun iş ve kurumsal yapısı, başlangıçta dikkate alınması gereken önemli bir konudur.
Bazı endüstrilerde ve/veya yetki alanlarında, yatırımcılar, geniş bir hizmet veya ürün yelpazesi sunan şirketler yerine temel kâr getiren bir hizmet veya ürüne dar bir şekilde odaklanan şirketleri tercih edebilir. Bunlar gibi -zamanla değişebilen- yatırımcı tercihleri, kotasyon sürecinin başlarında bir şirketin yapılanma kararlarını etkileyebilir.
Halka arz (initial public offering-IPO) öncesi yeniden yapılandırma planlarını etkileyen yabancı mülkiyet kısıtlamaları da olabilir ve yasal tavsiye erken bir aşamada alınmalıdır. Benzer şekilde, bazı yargı bölgeleri, bir yeniden yapılandırmayı uygularken diğerlerine göre daha fazla düzenleyici onay yükümlülüğüne sahip olabilir.
Kurumsal yönetişim, vergi veya pazarlama nedenleriyle, bir şirket ana yetki alanı dışında başka bir yerde yeniden şirketleşmeye karar verebilir. Daha esnek kurumsal yönetişim koşullarından veya farklı bir vergi yapısından yararlanmak isteyen şirketler, genellikle ilk kotasyon ile birlikte yeniden şirketleşmeyi araştıracaktır.
2. Fikri mülkiyet koruması (intellectual property protection)
Bir şirketin ürünleri ve/veya hizmetleri için fikri mülkiyet koruması elde etme yolu, sektörden sektöre farklılık gösterebilir. Bazı durumlarda, iyi bilinen bir yol vardır, oysa bazı durumlarda, fikri mülkiyet koruması elde etmek şirketler için tarihsel olarak zorlu bir iş konusu olabilir.
Pek çok yargı alanında, teknoloji yazılımları ve bilgisayar programları hem telif hakkı yasası hem de patent yasası tarafından korunabilse de, daha geniş fikri mülkiyet koşulları o kadar kolay ele alınamayabilir. Buna göre, halka arz etmeyi düşünen herhangi bir şirketin, bir halka arzın parçası olarak önemli bilgilerin kamuya ifşa edilmesinden önce ilgili tüm patentlerin, telif haklarının, lisansların vs. alınmasını veya en azından bunlar için bir başvurunun yapılmasını sağlamak amacıyla, fikri mülkiyet yükümlülüklerini sürecin mümkün olduğunca erken bir aşamasında değerlendirmesi önemli olacaktır.
Bir şirket ayrıca fikri mülkiyet portföyünü koruduğundan ve süregelen bir yönetişim konusu olarak herhangi bir ihlal riskini izlemeye ve ele almaya devam ettiğinden emin olmalıdır.
3. Gizlilik ve veri koruması (privacy and data protection)
Kuruluşların kişisel veya hassas bilgileri toplayabileceği, saklayabileceği, kullanabileceği ve potansiyel olarak ifşa edebileceği katlanarak artan sayıda yol olduğundan, veriler tüm şirketler için son derece önemlidir.
Bu tür verilerin önemi ve ilgili yargı bölgelerinin kendi uygulama ve yürütme sistemlerine sahip olacağı gerçeği göz önüne alındığında, ön kotasyon çabaları, verilerin toplandığı ve/veya tutulduğu yerlerin belirlenmesine ve mevcut iş süreçlerinin ilgili veri koruma ve gizlilik yasalarıyla uyumlu olmasını sağlamaya odaklanmalıdır. Yeni hedef pazarlarda mahremiyet veya veri koruma rejimlerine uyumun önündeki engellerin belirlenmesine de dikkat edilmelidir.
Veri koruma ve gizlilik rejimleri, genellikle şirketlerin kişisel verileri yetkisiz kayıp veya kamuyu aydınlatmaya karşı korumasını gerektirir. Sonuç olarak, Bilişim Teknolojisi güvenlik düzenlemeleri, herhangi bir kotasyonun parçası olarak tam ve doğru kamuyu aydınlatmanın sağlanabilmesi için incelenmesi ve test edilmesi gereken bir diğer önemli unsurdur.
4. Durum tespit süreci (due diligence)
Söz konusu şirket sağlık, emlak veya madencilik gibi belirli bir sektörde faaliyet gösteriyorsa, halka arzdan geçen şirketler için durum tespiti araştırması diğer çoğu şirketten daha uzmanlaşmış hale gelebilir. Örneğin, biyofarma ve sağlık teknolojisi şirketleri için durum tespiti, teknoloji ve fikri mülkiyet hakları, korumalar ve kontrollere yoğun bir şekilde odaklanacaktır.
Tüm halka arzlarda, işin yürütülmesine yardımcı olan kişilerin -ister çalışanlar, ister danışmanlar veya başkaları olsun- anlaşma taraflarına durum tespiti çabalarında yardımcı olmak için hazır bulunmaları esastır.
Her durumda, durum tespiti incelemeleri hem tüm sektörlere özgü alanlara hem de özellikle halka arz edilen şirketin sektörüyle ilgili alanlara odaklanacaktır.
Bu son alanlar şunları içerebilir:
- Kamusal izinler;
- Sertifikalar, lisanslar ve ürün tescilleri;
- Gizlilik ve veri koruma uyumu;
- Reklam kısıtlamaları;
- Yönergeler, etiketleme ve paketleme yükümlülükleri;
- Güvenlik ve güvenilirlik derecelendirmeleri;
- Satış taahhütleri;
- İşçi sorunları ve sendika ödenekleri;
- Ekipman finansmanı ve kiralama düzenlemeleri,
- Çevresel etki, dengelemeler ve iyileştirme.
Yasalar, yönetmelikler ve hükümet politikalarındaki potansiyel değişikliklere maruz kalma durumunu anlamak kritik olabilir. Bu değişiklikleri hem genel uyum hem de gelirler bağlamında analiz etmenin yanı sıra, bir kamu kurumunun kendisi, doğrudan veya dolaylı olarak bir şirketin ana müşterisi olabilir.
5. Kilit çalışanlar (key employees)
Kilit çalışanların belirlenmesi, şirketin devam eden başarısı için gerekli olabilecek hizmetleri güvence altına almak için önemlidir.
Ekibin kimlik bilgilerinin vurgulanması, yatırımcılara ve düzenleyicilere şirkete ve şirketin izahnamede yatırımcılara açıklanan şekilde gelişme olasılığına güven verebilir. Bu nedenle ihraççıların, kotasyondan önce veya sonra yetenekleri elde tutmak için uygun teşvik planları tasarlamaları önemlidir.
6. İşletmeyi tanımlama (describing the business)
İzahname taslağı (prospectus drafting) hazırlamanın temel zorluğu, hem yatırımcıların hem de düzenleyicilerin inandırıcı, kolay anlaşılır bilgi gereksinimlerini karşılarken doğru ve eksiksiz açıklamalar sağlamaktır.
Şirketler ayrıca iş modelleriyle veya bir ürün veya hizmet alt kümesiyle ilişkili temel riskleri de dikkatlice düşünmelidir. Şirkete özgü temel iş risklerinin ve şirketin bu riskleri nasıl yönettiğinin ve bunlara nasıl hazırlandığına ilişkin uygun bir açıklama, izahname açıklamalarının önemli bir yönüdür.
Güçlü bir öz sermaye öyküsü formüle etmek, pazarlama ve müşteri toplama amaçları için de önemlidir. Şirketin bu uygulama için genellikle yatırım bankalarıyla birlikte çalışması gerekecektir.
Dikkate alınması gereken belirli yaygınlıktaki iş riskleri şunları içerir:
- Varlıkların mülkiyeti ve kontrolü;
- Bir dizi temel ürün veya hizmete güvenme veya yeni ürün veya hizmetleri geliştirip başarılı bir şekilde piyasaya sürmedeki başarısızlık;
- Gelecekteki operasyonlar ve ürün geliştirme için likidite;
- Rekabet ortamında hızlı tempolu değişiklikler;
- Mevcut pazarlarda iş için geçerli olan düzenleyici rejimlere uyum ve hedef pazarlardaki potansiyel düzenleyici engeller,
- Kaynak sağlama ve kilit çalışanlara güvenme.
7. Gelişmiş izahname açıklamaları (enhanced prospectus disclosures)
Belirli yetki alanlarında, sağlık, emlak veya madencilik gibi belirli sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, düzenleyici makam tarafından veya sadece piyasa beklentisini karşılamak için gelişmiş izahname açıklamaları sağlamaları gerekebileceğinin farkında olmalıdır.
Bu nedenle, aşağıdakilerin bir kısmı veya tamamı ile ilgili olarak ek ifşa gerekebilir:
- Stratejik hedefler hakkında bilgi;
- İşletme lisansları;
- Üretim ve envanter kontrol politikaları;
- Kalite kontrolünde görev alan çalışanlar;
- Yeni teknoloji ikamesi ve sistem arızaları;
- Ürün ve teknoloji ticarileştirme gecikmeleri;
- Mevcut ve beklenen pazar rakipleri;
- Sınırlı sayıda müşteri veya tedarikçiye herhangi bir bağımlılık;
- Yürürlükteki tüm yasalara uygunluk (özellikle gizlilik ve veri koruma yasaları);
- Ürün sorumluluğu, kişisel yaralanma ve/veya haksız ölümle ilgili soruşturmalarda iddialar, davalar veya maddi olumsuz bulgular;
- Kolektif uzmanlık, kilit teknik personelin deneyimi ve işletmenin kilit kişilere ne ölçüde bağımlı olduğu;
- İşbirlikçi geliştirme ve araştırma anlaşmaları,
- Sahip olmadığı üretim için gerekli varlıklar.
Ayrıca, bazı düzenleyici makamlar izahnamede bir varlık değerlemesi veya başka bir uzman raporunun yer almasını isteyebilir.
8. Kotasyondan sonra kamuyu aydınlatma yükümlülükleri (disclosure obligations after listing)
Bir şirket bir kez kote edildikten sonra, piyasayı uygun şekilde bilgilendirmek için devam eden kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirmede zorluklarla karşılaşabilir.
Borsa ve menkul kıymetler düzenleyicilerinin süregelen yükümlülükleri, bazı yetki alanlarında daha katı olabilir ve bu da, sürekli uyum maliyetlerinin devam etmesine neden olabilir. Örneğin, borsaya bağlı olarak borsaya kote bir şirketin belirli finansal raporlama yükümlülüklerine, sık yapılan özel durum bildirimlerine ve önemli hisse sahipliğine ilişkin kamuyu aydınlatma açıklamalarına uyması gerekebilir.
Bazı yetki alanlarında, borsada işlem gören şirketlere yardımcı olmak için bir raporlama kodu veya benzeri bir kılavuz mevcut olabilir. Bunlar, araştırma ve geliştirme, düzenleyici onaylar, fikri mülkiyet hakları ve lisanslama gibi konuları kapsayan açıklamaları içerebilir.
Bununla birlikte, bir şirketin seçilen bir borsa için devam eden tüm düzenleyici yükümlülükleri yerine getirip getiremeyeceğini erkenden belirlemesi önemlidir.
9. Varlıklar ve gelir karışımı (assets and income mix)
Belirli şirketler için varlıklar ve gelir karışımı, gerekli düzenleme ve raporlama uyumluluğunun derecesini etkileyebilir.
Bazı yetki alanlarında, varlık ve gelir karışımları nedeniyle, şirketler ilave düzeylerde menkul kıymetler düzenlemesine tabi olabilir. Diğer yetki alanlarında, bu şirketler kotasyondan sonra ek raporlama yükümlülüklerine tabi olabilir. Bu ek bildirim yükümlülükleri, nakit akışı ve harcamalar hakkında daha düzenli raporlar sağlamanın yanı sıra iş hedeflerini uygulama taahhütleri hakkında raporlamayı içerebilir.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.