1. Genel Bakış
Menkul kıymet işlemlerinin (ticaretinin; alım satımının) dinamik ortamında, açığa satışın çekişmeli uygulaması, düzenleyici incelemelerin odak noktası olarak ortaya çıkmıştır. Adani Hindenburg fiyaskosuna yanıt vermek üzere ve Yüksek Mahkeme’nin “Vishal Tiwari v. Union of India” davasına[1] ilişkin direktifine uygun olarak Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu (Securities and Exchange Board of India-SEBI), açığa satış ile ilişkili riskleri ele almak için yeni düzenlemeler getirmiştir.
Düzenleyici müdahale Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu’nun önleme, tespit etme ve caydırmaya yönelik stratejik yaklaşımını yansıtmakta ve dengeli bir düzenleyici çerçevenin öneminin altını çizmektedir.
Bu makalede Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu tarafından tanıtılan son çerçevenin ayrıntılı bir analizi sunulmakta ve düzenleme ortamının kapsamlı bir incelemesi sunularak hem yerel hem de uluslararası perspektiflerden bilgiler sağlanmaktadır. Ayrıca yazarlar bu çerçevede gelecekteki iyileştirmeler için yenilikçi stratejiler de sunmaktadırlar.
2. Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu Düzenlemelerinin Gözden Geçirilmesi
Açığa satış düzenlemesi Hindistan’da yeni değildir; 2007 yılında Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu, “Açığa Satış ve Menkul Kıymet Ödünç Verme ve Borç Alma Genelgesi” (Circular on Short Selling & Securities Lending and Borrowing) başlığıyla açığa satış ile ilgili ilk düzenlemeleri çıkarmış[2] ve burada açığa satışı “işlem sırasında satıcının sahip olmadığı bir hisse senedini satma uygulaması” (practice of selling a stock which the seller does not own at the time of trade) olarak tanımlamıştır. Şeffaflığı sağlamak için uygulanan belirli kamuyu aydınlatma yükümlülükleri ile tüm yatırımcı sınıflarının açığa satış yapmasına izin verilmiştir. Bununla ilgili olarak, ödünç alınmamış ve hatta işlem sırasında varlığı teyit edilmemiş hisselerin satışını içeren çıplak açığa satışa (naked short selling[3]) Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu tarafından izin verilmemiştir.
2024 yılına doğru hızla ilerleyen Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu, 2007 tarihli genelgesini gözden geçirerek onu “Açığa Satış ve Menkul Kıymet Ödünç Verme ve Borçlanma Programına İlişkin Ana Genelge”ye (Master Circular on Short Selling and Securities Lending and Borrowing Scheme) entegre etmiş olup, yeni çerçeve[4] şunları sağlamaktadır:
- Piyasa Katılımında Kapsayıcılık (inclusivity in market participation): Çerçeve, açığa satış alanını demokratikleştirerek ayrıcalığı hem bireysel hem de kurumsal yatırımcılara kadar genişletmektedir.
- Çıplak Açığa Satışın Yasaklanması (prohibition of uncovered short selling): Piyasa işlemlerinin bütünlüğünü sağlamak amacıyla anılan çerçeve, çıplak açığa satış uygulamasını kategorik olarak yasaklamaktadır.
- Kurumsal Yatırımcılar İçin Günlük Alım Satım (İşlem) Kısıtlamaları (restrictions on day trading for institutional investors): Kurumsal yatırımcıların, teslimat taahhütlerini yerine getirme zorunluluğu ile açığa satış yaparken günlük işlem (alım satım) yapmaları yasaktır.
- İşin Esası Olarak Şeffaflık (transparency as the bedrock): Çerçeve, kurumsal yatırımcıların emir verme noktasında açığa satış pozisyonlarını beyan etmelerini gerektiren sıkı kamuyu aydınlatma zorunlulukları getirirken, perakende yatırımcılara işlem gününün sonuna kadar uzanan bir ödemesiz süre tanınmaktadır.
- Açığa Satış Verilerinin Yayımlanması (dissemination of short interest data): Aracı kurumlar, daha sonra borsalara rapor edilen kısa satış pozisyonlarının günlük olarak toplanmasıyla görevlendirilmekte ve bu veriler haftalık olarak sentezlenip yayınlanarak piyasanın şeffaflık oranı artırılmaktadır.
Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu, son genelgesinde, Ana Genelgenin 1. Bölümünün “3 no.lu eki”nde ayrıntılı olarak açıklanan açığa satış çerçevesini, iptal edilen Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu 2007 tarihli genelgesindeki hükümlerle senkronize etmiştir. Özellikle, bu herhangi bir önemli değişiklik sağlamamıştır çünkü son çerçeve esas olarak önceki çerçeve ile oluşturulan yapıyı ve yönergeleri kopyalamaktadır. Bu nedenle, düzenleyici süreç güncellenip kolaylaştırılırken, açığa satışı düzenleyen temel kurallar büyük ölçüde değişmeden kalmıştır.
Ancak Adani Hindenburg vakasının ardından Yargıtay tarafından kurulan Bilirkişi Kurulu proaktif bir düzenleyici müdahale önermişti. İyileştirmeler için piyasa etkinliklerini kullanmayı vurgulamış, Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu ile Hindistan hükümetini piyasa dinamikleri ile uyumlu proaktif iyileştirmeler yapmaya davet etmişti.
Bu, Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu’nun yakın zamandaki genelge revizyonunun düzenleyici istikrara yönelik bir taahhüdü yansıtmasına rağmen, çerçevenin belirli yönlerinde hâlâ geliştirme ve iyileştirme kapsamı bulunduğunu göstermektedir.
3. Küresel Bir Bakış Açısı
Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu’nun düzenleyici yaklaşımını kapsamlı bir şekilde anlamak için uluslararası uygulamaları ve bunların Hindistan’ın menkul kıymetler piyasası ortamı üzerindeki potansiyel etkilerini araştırmak önemlidir.
3.1. Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD), Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (Securities and Exchange Commission-SEC) tarafından denetlenen açığa satışı düzenleme konusunda uzun bir geçmişi vardır. SEC tarafından 2010 yılında uygulamaya konulan SHO Yönetmeliği[5], manipülatif açığa satışı sınırlamaya yönelik önlemleri içermektedir. Kural 201, alım satım/işlem merkezlerinin önemli fiyat düşüşleri sırasında açığa satışlarda fiyat limitleri uygulamasını zorunlu kılmaktadır. Ayrıca, SHO Kurallarının 203(b-1) ve 203(b-2) no.lu hükümleri ‘pozisyon açma’ koşullarını belirler. Bu kurallar, aracı kurum-satımcıların, açığa satışın ödeme tarihinde teslimini garanti eden bir menkul kıymetin ödünç alınabileceğini onaylamasını gerektirmektedir. Yakın zamanda, 1934 tarihli Menkul Kıymetler Borsası Yasası kapsamında Kural 13f-2 onaylanmış[6] ve önemli açığa satış pozisyonlarına sahip yöneticilerin belirli bilgileri SHO Formu marifetiyle SEC’ye raporlaması/bildirimi zorunlu kılınmıştır.
3.2. Birleşik Krallık
Birleşik Krallık’ta açığa satış, Birleşik Krallık’ta işlem gören finansal araçlar ve devlet borçlanma senetleri için geçerli olan 2012 tarihli Açığa Satış Yönetmeliği (Short Selling Regulation[7]) ile düzenlemekte olup, temel hükümler şunları içermektedir:
- Bildirim koşulu (notification requirement): Hisse senetlerinde veya devlet kâğıtlarında önemli net kısa pozisyon sahipleri, belirlenen eşiklere ulaşıldığında Finansal Davranışlar Otoritesi’ne (Financial Conduct Authority-FCA) bildirimde bulunmalıdır.
- Kamuyu aydınlatma (public disclosure): Hisselerde önemli miktarda net açık pozisyona sahip yatırımcılar, önceden tanımlanmış belirli eşikleri aştıklarında bu pozisyonları kamuya açıklamakla yükümlüdür.
- Çıplak kısa pozisyonlara ilişkin kısıtlamalar (restrictions on uncovered short positions): Açığa Satış Yönetmeliği, yatırımcıların hisse senetlerinde veya kamu kâğıtlarında çıplak kısa pozisyonlara girmesine ilişkin kısıtlamaları özetlemektedir.
- Muafiyetler (exemptions): İstikrar faaliyetleri ve belirli ölçütleri karşılayan piyasa yapıcılar, kapsam dışı açığa satış kısıtlamalarından ve bildirim yükümlülüklerinden muafiyet için Finansal Davranışlar Otoritesi’ne başvurabilir.
- Finansal Davranışlar Otoritesi’nin Yetkileri (FCA powers): Finansal Davranışlar Otoritesi, düzensiz fiyat düşüşlerini ve finansal istikrara yönelik tehditleri önlemek için belirli durumlarda açığa satışı kısıtlama yetkisine sahiptir.
Açığa Satış Yönetmeliği ile hükümetin tutumuna uygun olarak devlet kâğıtları ve kredi temerrüt swapları (credit default swaps-CDS) çıplak açığa satış kısıtlamalarından ve bildirim yükümlülüklerinden muaf tutulmaktadır. Uygulamaya geçirildikten sonra bu araçlara yönelik herhangi bir kısıtlama veya bildirim yükümlülüğü olmayacaktır.
3.3. Singapur
Singapur’da, Singapur Para Otoritesi (Monetary Authority of Singapore), 2001 tarihli Menkul Kıymetler ve Vadeli İşlemler Kanunu’nun (Securities and Futures Act[8]) 321. maddesi uyarınca Açığa Satışta Kamuyu Aydınlatmaya İlişkin Kılavuzları (Guidelines on Short Selling Disclosure[9]) marifetiyle açığa satışı düzenlemektedir. Central Depository (Pte) Limited (CDP) [Merkezi Saklama Kuruluşu], menkul kıymetleri teslim edemeyen satıcılara yönelik ücret ve cezalarla birlikte, alım süreçleri yoluyla uzlaşma kesintilerini ele almakta; SGX-ST ise, piyasanın kötüye kullanılmasını önlemek için gözetim gerçekleştirmektedir.
SGX-ST’nin kuralları[10], satış emirlerinin kamuya açıklanmasını zorunlu kılar: Kural 8A.3.1, piyasa katılımcılarının bir emrin açığa satış olup olmadığını belirtmesini gerektirir. Kural 8A.5.1, her piyasa gününden önce açığa satış emri hacimlerinin raporlanmasını gerektirir. Bunlara ek olarak, Kural 8A.6.1 hatalı olarak işaretlenen satış emirlerinin düzeltilmesine izin verir.
ABD, Birleşik Krallık ve Singapur’daki düzenleyici hukuki çerçeveler pazar bütünlüğünü korumaya yönelik ortak hedefleri paylaşırken, belirli hükümler ve uygulama mekanizmalarında farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin, ABD menkul kıymetlerin kullanılabilirliğinin alım satım öncesi doğrulanmasına önem verirken, Birleşik Krallık kısa pozisyonların alım satım sonrası kamuya açıklanmasına odaklanmaktadır. Singapur’un çerçevesi de, düzenleyici gözetimin zamanında yapılmasını sağlamak için gerçek zamanlı izleme ve raporlamayı vurgulamaktadır. Bu farklılıklar, dünya çapındaki düzenleyici otoriteler tarafından menkul kıymet piyasalarında açığa satış zorluklarının üstesinden gelmek için benimsenen farklı yaklaşımları vurgulamaktadır.
4. Gelecekteki Yörünge
Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu’nun son dönemdeki düzenleyici önlemleri övgüye değer olsa da, Hindistan’ın yaklaşımını küresel en iyi uygulamalarla uyumlu hale getirme konusunda hâlâ iyileştirmeler yapılabilir. Hindistan, düzenleyici gözetim ile piyasa dinamizmini dengeleyen yaklaşımları keşfedebilir:
4.1. Alternatif Alım Satım/İşlem/Ticaret Sistemleri
2004 yılında SEC, artan finansal yenilikleri fark etmiş ve Alternatif İşlem/Alım Satım/Ticaret Sistemi (ATS) veya karanlık havuzlara ilişkin Kurallar ve Düzenlemeleri[11] uygulamaya koymuştur. Bu kurallar, yenilikçi menkul kıymet alım satımı ve diğer alım satım piyasalarının gelişimini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Karanlık havuzların yasal ve düzenleyici denetimi öncelikle SEC tarafından yönetilmektedir. ATS Yönetmeliği gibi düzenlemeler aracılığıyla SEC, karanlık havuzların kayda alınmasını ve karanlık havuzları denetlemesine ve bunların düzenleyici standartlara uygunluğunu doğrulamasına olanak tanıyan operasyonel bilgilerin kamuya açıklanmasını zorunlu kılar.
Ayrıca, piyasa manipülasyonunu durdurmak amacıyla SEC gibi yetkili otoriteler, şirketlerin açığa satıştan önce hisseleri bulmasını ve teslim etmesini gerektiren SHO Düzenlemesi gibi düzenlemeleri yürürlüğe koymuştur. Düzenlemeler, veri analitiği ve ileri teknolojiyi kullanmanın yanı sıra, SEC’in alım satım faaliyetlerini gerçek zamanlı olarak izlemesine ve olası istismarcı veya manipülatif işlem stratejileri örneklerini belirlemesine olanak tanımaktadır.
Açığa satış faaliyetlerini etkili bir şekilde düzenlemek için Hindistan, ATS Yönetmeliği ve SHO Yönetmeliğine benzer düzenleyici çerçeveler uygulayabilir. Bu, açığa satış platformu kaydının yönetilmesini, operasyonel bilgilerin kamuya açıklanmasını zorunlu kılmayı ve piyasa manipülasyonunu tespit etmek ve önlemek için ileri teknoloji ve veri analitiğini kullanan ABD’deki “Kırık Pencereler”e (Broken Windows[12]) benzer izleme sistemlerinin benimsenmesini içerir. Böylece ATS, piyasa katılımcılarının gelişen ihtiyaçlarını karşılayan yenilikçi özellikler ve alım satım mekanizmaları sunarak Hindistan’daki açığa satış ortamını daha da zenginleştirebilir.
4.2. Şeffaflık ve Kamuyu Aydınlatma Yükümlülükleri
Şeffaflık, piyasa güvenini korumanın ve kamuya açıklanmayan pozisyonlar veya ticari faaliyetlerin neden olduğu piyasa kesintisi olasılığını azaltmanın anahtarıdır. Finansal Davranışlar Otoritesi (FCA), Açığa Satış Yönetmeliği (SSR) uyarınca yatırımcıların belirli eşikleri aşan önemli kısa pozisyonlarının kamuya açıklanmasını zorunlu kılmaktadır[13].
Benzer şekilde Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu da yakın zamanda kurumsal yatırımcıların, hisselerdeki bir işlemin açığa satış içerip içermediğini önceden kamuya açıklamaları gerektiğini, perakende yatırımcıların ise böyle bir satışın gerçekleştirildiği gün sonuna kadar bunu bildirmeleri gerektiğini belirtmiştir[14]. Bununla birlikte, kamuyu aydınlatma yükümlülükleri, yatırımcıları, perakende yatırımcıların kurumsal açığa satış yapanlara karşı misilleme yaparak kayıplara neden olabileceği hedeflemeye maruz bırakabilir ki; bu, son Gamestop açık pozisyon sıkışmasında[15] örneklendiği gibi, sonuçta çıplak açığa satış ve piyasa manipülasyonu gibi yasa dışı uygulamalara yol açar.
Bu bağlamda Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu da, sihirbazlar veya kontrol listeleri gibi mevzuata uygunluk araçlarının alım satım/işlem platformlarına entegre edilmesi ihtimalini dikkate alabilir. Gerçek zamanlı izleme ve raporlama yetenekleri sunan bu teknolojiler, düzenleyici kurumların pazara uyum düzeylerini daha iyi yönetmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca yatırımcıların kamuyu aydınlatma sürecini yönlendirmelerine ve yükümlülükleri anlayıp bunlara uyduklarından emin olmalarına yardımcı olabilirler.
4.3. Piyasa Yapıcılığı ve Likidite Sağlanması
Piyasa oyuncuları, likidite sağlayarak ve sorunsuz alım satımı kolaylaştırarak piyasa istikrarını sağlar. Piyasa yapıcılık faaliyeti yoluyla, alım ve satım baskısını emerek oynaklığı azaltırlar.
Açığa satış düzenlemelerinde piyasa yapıcılara yönelik muafiyetler, piyasa faaliyetlerini aşırı derecede kısıtlamadan sürekli likidite sağlanmasına yardımcı olabilir. Örneğin, 2018 tarihli Avustralya Menkul Kıymetler ve Vadeli İşlemler (Açığa Satış) Düzenlemelerinin [Australian Securities and Futures (Short Selling) Regulations] 9. maddesi[16], likidite sağlamayı kolaylaştırmak için onaylı borsaya emir veren piyasa yapıcılara belirli açığa satış kısıtlamalarından muafiyetler sağlamaktadır. Piyasa yapıcıların, düzenli işlemleri sürdürmek ve piyasada sürekli likidite sağlamak amacıyla açığa satış faaliyetlerinde bulunmalarına izin verilmektedir.
Hindistan, piyasa yapıcıları belirli açığa satış düzenlemelerinden muaf tutarak, Avustralya’ya benzer bir adım atabilir. Tanınmış borsalarda açığa satış yapmalarına olanak tanınarak, piyasanın dayanıklılığı ve istikrarının güçlendirilmesinin yanı sıra likidite de korunacaktır.
Hindistan, çevik ve yenilikçi yaklaşımları benimseyerek, büyümeyi ve dinamizmi teşvik ederken düzenleyici standartları karşılayan dayanıklı ve kapsayıcı bir finansal piyasa sağlayabilir.
5. Sonuç
Yeni çerçeve, Hindistan’ın menkul kıymet işlemleri (alım satımı) alanında piyasa bütünlüğünü ve yatırımcı güvenini güçlendirmede önemli bir kilometre taşını temsil etse de, Hindistan’ın düzenleyici tedbirleri piyasadaki yeniliklerle uyumlu hale getirmesi zorunludur. Küresel uygulamalardan önemli kavramalar elde eden Hindistan, alternatif alım satım sistemlerini keşfedebilir, şeffaflığı artırabilir ve dayanıklı bir finansal ekosistem oluşturmak için piyasa oluşumunu kolaylaştırabilir. Hindistan Menkul Kıymetler ve Borsa Kurulu’nun uyarlanabilir ve ileri görüşlü stratejisi, değişen düzenleyici ortamın yönetilmesinde önemli olacak ve düzenleyici katılık ile piyasa dinamizmi arasında hassas bir dengeyi garanti edecektir. Hindistan, ilerici önlemleri ve işbirlikçi stratejileri benimseyerek, bir yandan menkul kıymet piyasalarında sürdürülebilir büyüme ve istikrarı desteklerken, bir yandan da piyasa bütünlüğünü teşvik etme konusunda öncü olarak ortaya çıkma fırsatına sahiptir.
[1] <https://main.sci.gov.in/supremecourt/2023/5354/5354_2023_1_1501_49132_Judgement_03-Jan-2024.pdf>
[2] <https://www.sebi.gov.in/legal/circulars/dec-2007/short-selling-and-securities-lending-and-borrowing_9463.html>
[3] Çevirenin Notu: Çıplak açığa satış, bir satımcının bazı varlıklardaki hisseleri önce ödünç almadan veya ödünç alınabileceğini garanti etmeden satmasıdır. Buradaki amaç, kısa pozisyonu kapatmak için daha sonra hisseleri daha düşük bir maliyetle satın alarak varlığın fiyatındaki düşüşten kâr elde etmektir. Bu, hisseleri satmadan önce ödünç alınan geleneksel açığa satıştan farklıdır. Normalde yatırımcıların bir hisse senedini açığa satmadan önce ödünç alması veya ödünç alınabileceğine karar vermesi gerekir. Kâğıt ve elektronik alım satım sistemleri arasındaki kurallardaki boşluklar ve tutarsızlıklar nedeniyle, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nun (Securities and Exchange Commission-SEC) daha yeni şeffaflık kuralları marifetiyle sınırlamak için çalıştığı bir süreç olan çıplak açığa satış gerçekleşmeye devam etmektedir. Çıplak açığa satış, 2007-2008 krizi döneminden bu yana ABD ve Avrupa Birliği’nde büyük ölçüde yasaklanmış olan kötü şöhretli bir alım satım uygulamasıdır.
[4] <https://www.sebi.gov.in/legal/circulars/jan-2024/framework-for-short-selling_80448.html>
[5] Bu yönetmelik, açığa satışı düzenleyen 2005 tarihli bir SEC kuralıdır. Yönetmelik, çıplak açığa satışı azaltmayı amaçlayan “pozisyon açma” ve “kapatma” (locate and close-out) şartlarını getirmiştir. 2010 yılında, SHO Yönetmeliği, işlem günü içinde fiyatlar %10 veya daha fazla düştüğünde bir menkul kıymetin açığa satışını durduran ve yeni tekliflerin mevcut fiyatın üzerinde olmasını zorunlu kılan Kural 201’de yapılan değişikliklerle değiştirilmiştir. SHO Yönetmeliği’nin ayrıntıları için bkz. <https://www.ecfr.gov/current/title-17/chapter-II/part-242/subject-group-ECFR1607681c7b4f78d>
[6] <https://www.skadden.com/insights/publications/2023/10/sec-adopts-short-sale-disclosure-rules>
[7] <https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32012R0236&from=EN>
[8] <https://sso.agc.gov.sg/Acts-Supp/42-2001/Published/20021231?DocDate=20011203>
[9] <https://www.mas.gov.sg/~/media/MAS/Regulations%20and%20Financial%20Stability/Regulations%20Guidance%20and%20Licensing/Securities%20Futures%20and%20Fund%20Management/IID%20Guidelines/SFA%2015G02Guidelines%20on%20Short%20Selling%20Disclosure_Amendment2014.pdf>
[10] <https://sgxen.thomsonreuters.com/entiresection/889>
[11] <https://www.sec.gov.ph/wp-content/uploads/2019/11/SEC-Rules-on-Alternative-Trading-System.pdf>
[12] <https://www.reuters.com/article/idUSKBN19L27J/>
[13] <https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=c7597f8b-a35e-4d34-83b0-43b26944f6e5>
[14] <https://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/sebi-makes-short-selling-disclosures-mandatory/articleshow/106584572.cms>
[15] <https://www.esquire.com/uk/culture/a41103148/eat-the-rich-the-gamestop-sagas-short-squeeze-explained/>
[16] <https://sso.agc.gov.sg/SL/SFA2001-S328-2018?DocDate=20180528&ViewType=Advance&Any=road+traffic+act+bicycles&WiAl=1&ProvIds=P14-#pr9->
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.