Teknolojik evrim, finans sektörünü altüst ediyor ve dünya çapında yüz milyonlarca insanın günlük işlerini yürütmek ve gelecek için tasarruf etmek için ihtiyaç duydukları araçlara sahip olmasına yardımcı oluyor. Bu durum en çok insanların, işletmelerin ve hükümetlerin ödeme yapma ve ödeme alma şekillerini dönüştürme potansiyeli gösteren hızlı ödeme sistemlerinde açıkça görülüyor. Doğru destek ve kolaylaştırıcı ortamla birlikte, hızlı ödeme daha da genişleyebilir ve finansal hizmetlere daha fazla erişim sağlayabilir ki, bu da daha güçlü bir büyüme ve yoksulluğun azaltılmasına yol açabilir.
Örneğin Brezilya’nın ‘Pix’[1] olarak da bilinen FPS’si (Fast Payment System-hızlı ödeme sistemi) yalnızca bir yıllık operasyonda diğer tüm ödeme yöntemlerini geride bırakarak 150 milyondan fazla kullanıcı kaydetmiştir. Şu anda ülkedeki on küçük işletmeden dokuzu ‘Pix’e güveniyor. Tüketiciler ve işletmeler için işlemler ve buna bağlı maliyet tasarruflarının büyümeye devam edeceği ve genel ekonomik büyümeye önemli bir katkı sağlayacağı tahmin ediliyor. Örneğin Tayland’da hızlı ödeme sistemi ‘PromptPay’[2], 2026 yılında öngörülen gayrisafi yurtiçi hâsılanın (gross domestic product) %2’sine eşdeğer ek bir ekonomik çıktı üretebilir.
Anlık veya gerçek zamanlı ödemeler olarak da bilinen hızlı ödemeler, ödeme mesajının anında iletilmesi ve fonların “7/24/365” (365 gün, haftanın 7 günü ve 24 saat) anında yararlanıcıya ulaştırılmasıyla karakterize edilir. Hızlı ödeme sistemleri, birden fazla kanalda farklı ödeme araçlarını ve amaçlarını destekleyebilir. Genellikle bankalar ve banka dışı kuruluşlar da dâhil olmak üzere çeşitli hizmet sağlayıcıların katılımına izin vererek piyasada rekabeti, birlikte çalışabilirliği ve verimlilik artışlarını teşvik ederken, diğer ürün ve hizmetler için örneğin cep telefonu veya elektronik posta (e-posta) gibi takma adlar kullanılarak para transferinin sağlanması gibi bir yenilik katmanı sunarlar.
Hızlı ödeme, özellikle “2021 yılı Dünya Bankası Küresel Findex Veritabanı”na (World Bank’s Global Findex Database[3]) göre yetişkinlerin yaklaşık %30’unun hâlâ resmi bir işlem hesabına sahip olmadığı ve %40’tan fazlasının dijital ödeme yapmadığı veya almadığı gelişmekte olan ekonomilerde finansal katılımı teşvik edebilir.
Merkez bankaları hızlı ödemeleri finansal ekosistemin modernizasyonu ve ekonominin dijitalleşmesi için bir yapı taşı olarak görüyor. Hindistan’da, daha yüksek erişilebilirlik ve ödeme yapmak için birleşik bir arayüz aracılığıyla “daha az nakde dayalı” ekonomi (less-cash economy) vizyonunu sürdürmek için hızlı ödeme sistemi geliştirilmiştir.
Hızlı ödeme sistemlerinin kullanıma sunulması, özellikle acil durumlarda veya doğal afetlerde devlet işlemlerinin dijitalleşmesini de hızlandırabilir. Pakistan’da, sosyal güvenlik ve yoksulluğu azaltma programlarının dijital olarak sunulması, 16 milyon kadının sosyal programlara erişimini kolaylaştırması beklenen RAAST’ın (Instant Payment System[4]; Pakistan’ın ilk anında ödeme platformu) 2021 yılında başlatılmasının temelini oluşturmuştur.
Hızlı ödeme sistemi, göçmenlerin evlerindeki ailelerine gerçek zamanlı olarak ulaşmalarına olanak tanıyarak ve bu işlemlerin maliyetini düşürerek daha verimli havale işlemlerine olanak sağlayabilir. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin belirlediği 2030 hedefine %3’ün altında yaklaşılmıştır[5]. Havale göndermenin küresel ortalama maliyeti (şu anda %6,25) bu hedeften uzak olsa da, dijital havalelerin maliyetindeki düşüş yalnızca %4,72’dir. Hızlı ödeme, dijital bir kamu altyapısı olarak çalışarak dijital havalelerin daha fazla benimsenmesini teşvik edebilir.
Yaklaşık 100 bölge hızlı ödemeleri uygulamaya koydu ve diğerleri de yakında hayata geçme planlarını duyurdu. Bununla birlikte, bu ülkelerin çoğunda hızlı ödemeler henüz başlangıç aşamasındadır ve tam potansiyeline ulaşmaktan çok uzaktır. Bu sistemlerin geliştirilmesini ve uluslararası iş birliğini hızlandırmak ve faydalarını açığa çıkarmak büyük önem taşımaktadır.
Dünya Bankası’nın FASTT (Frictionless Affordable Safe Timely Transactions[6]; Sürtünmesiz Uygun Fiyatlı Güvenli Zamanında İşlemler) Projesi ise, dünya çapında dijital finansal hizmetleri teşvik etektedir. FASTT projesi Bill & Melinda Gates Vakfı’nın da desteğiyle aşağıdaki konulara odaklanmaktadır:
- Bilginin yayılması;
- Merkez bankaları ve diğer kilit kurumlar için kapasite oluşturulması;
- Farkındalığın artırılması ve kabul görmenin desteklenmesi;
- Küresel paydaşlar ile diğer uluslararası organların bir araya getirilmesi,
- İyileştirmeler ve yeni uygulamalar için teknik yardım sağlamaya devam edilmesi.
Bu proje şu anda farklı coğrafyalarda 16 bölgeyi desteklemekte olup yakında daha fazlasını da içerecektir.
[1] < https://www.bcb.gov.br/en/financialstability/pixstatistics >
[2] < https://investor.aciworldwide.com/news-releases/news-release-details/real-time-payments-evolution-underway-asia-pacific-seeks-new >
[3] < https://www.worldbank.org/en/publication/globalfindex#sec2 >
[4] < https://www.brecorder.com/news/40049286 >
[5] < https://www.un.org/en/observances/remittances-day/background#:~:text=SDG%2010.,SDGs%20in%20addition%20to%2010. >
[6] < https://fastpayments.worldbank.org/resources >
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.