Merhume Annemin aziz anısına saygıyla…
Etkili politikalar oluşturmak, bazı borsaların başarısızlığı ve belirli kripto varlıklarının çöküşü nedeniyle yetkililer için bir öncelik haline gelmiştir.
Kripto varlıklar ile ilgili daha net politikalar için küresel baskı, Hindistan’ın G20 Başkanlığı altında ivme kazanmıştır. Bu çalışma devam ederken, hâlihazırda kaydedilen ilerlemenin tanınması önemlidir, ancak özellikle küresel standartların uygulanmasında daha fazlasına ihtiyaç vardır.
Geçen yıl FTX kripto işlem platformunun ve Terra Luna sabitcoin’in başarısızlıkları, yatırımcıları korumak ve kötüye kullanımı önlemek için net politikalar oluşturmanın aciliyetini vurgulamıştır. Bu son sektör zorluklarına rağmen, yatırımcı iyimserliği, Bitcoin’in bu yıl neredeyse ikiye katlanmasının da gösterdiği gibi, periyodik olarak canlanmaya devam ediyor. Sağlam önlemler olmaksızın, artan dolandırıcılık ve görevi kötüye kullanma riski, yatırımcıların beklenen getirilerini olumsuz etkileyebilir.
Bazı politika yapıcılar, tüketicileri korumak ve finansal bütünlüğü sağlamak için gerekli adımları atmış olsa da, kriptonun daha geniş etkilerini dikkate almak da aynı derecede önemlidir. Bu tür varlıklar, özellikle sağlam para birimleri ile ifade edilen sabitcoin’ler potansiyel olarak resmi para birimlerinin yerini alabilir ve ülkelerin para ve maliye politikalarını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu, özellikle yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler için geçerlidir ve kriptoya kapsamlı, tutarlı ve koordineli bir politika yaklaşımına duyulan ihtiyacın altını çizmektedir.
Bu nedenle, Şubat ayında (2023) Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund-IMF) İcra Kurulu tarafından onaylanan “Kripto Varlıklar için Etkili Politika Unsurları” (Elements of Effective Policies for Crypto Assets[1]) çalışmasında belirtilen tavsiyelere dayanarak, bu yılın başlarında G20 başkanlığına kripto varlıkların makro etkilerine ilişkin bir değerlendirme sunulmuştur.
Bu konudaki yaklaşım üç temele sahiptir: sağlam bir makro politika temeli, net yasal işlem ve ayrıntılı kurallar ve etkili uygulama.
Temel politika önerileri şunlardır:
- Egemen para birimlerinin ikamesine karşı savunma, sağlam, güvenilir yerel kurumların sürdürülmesidir. Şeffaf, tutarlı para politikası çerçeveleri, kripto varlıklarının ortaya çıkardığı zorluklara etkili bir şekilde yanıt vermek için çok önemlidir.
- Ulusal egemenliğin korunması için kripto varlıklara resmi para birimi veya yasal ihale statüsü verilmemesi önemlidir. Bunu yapmak, vergi ödemeleri, para cezaları ve borç ödemeleri için birçok yargı alanında kabul edilmesini gerektirecek ve Devlet/Kamu maliyesi için mali riskler oluşturabilecek ve finansal istikrarı veya hızlı enflasyonu tehdit edebilecektir.
- Kripto ile ilişkili sermaye akışlarının oynaklığını ele almak için, politika yapıcılar bunları sermaye akışlarını yöneten mevcut rejimlere ve kurallara entegre etmelidir. Bu, kararlılığın sağlanmasına ve olası kesintilerin en aza indirilmesine yardımcı olacaktır.
- Son olarak, vergi politikaları, kripto varlıkların net bir şekilde ele alınmasını sağlamalı ve yöneticiler uyumluluk çabalarını güçlendirmelidir. Katma değer vergileri veya gelir veya servet üzerindeki vergiler dâhil olmak üzere, kriptonun vergiye tabi olma durumunu açıklığa kavuşturmak için özel düzenlemelere ihtiyaç vardır.
Net yasal işlem
Sağlam bir makro politika temeli üzerine inşa etmek, açık yasal işlem ve ayrıntılı kurallar çok önemlidir. “Aynı faaliyet, aynı risk, aynı düzenlemeler” ilkesi (principle of same activity, same risk, same regulations) düzenleme çabalarına rehberlik etmelidir.
Basel Bankacılık Denetleme Komitesi, Finansal Eylem Görev Gücü, Finansal İstikrar Kurulu ve Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü [Basel Committee on Banking Supervision, Financial Action Task Force (FATF), Financial Stability Board (FSB), and the International Organization of Securities Commissions (IOSCO)] gibi standart belirleyicilerin tavsiyeleri ile tutarlı olarak tavsiyelerimiz şunlardır:
- Hem özel hukuk hem de mali hukuk yönlerini ele alan kapsamlı bir yasal temel, kripto para birimini etkin bir şekilde düzenlemek için gereklidir. Bu, kriptoyu uygun şekilde sınıflandırırken hakların öngörülebilirliğini ve uygulanabilirliğini sağlamayı içerir.
- Güçlü kara para aklamayı önleme ve terörizmin finansmanıyla mücadele (anti-money laundering and combating the financing of terrorism; AML/CFT), ihtiyat ve davranış kuralları, kripto paranın ihracı/çıkarılması, alım satımı, saklanması veya transferi ile ilgili tüm varlıkları ve faaliyetleri kapsayacak şekilde uygulanmalıdır.
- Sistemik sabitcoin düzenlemeleri için, Finansal Piyasa Altyapılarının güvenliğini, verimliliğini ve dayanıklılığını sağlamayı amaçlayan Finansal Piyasa Altyapılarına İlişkin İlkeler (Principles for Financial Market Infrastructures) gibi ilave koşullar uygulanmalıdır.
Önemli bir şekilde, Temmuz ayında FSB, finansal istikrara odaklanarak kripto düzenlemesi için bir dizi üst düzey tavsiye oluşturdu. Yetkili makamların düzenleyici yetkilerinin ve sağlayıcıların sağlam kurumsal yönetişim ve risk yönetimi uygulamalarının sağlanmasını içermektedir. Bu tavsiyeler, ayrıca “küresel sabitcoin” (global stablecoin) düzenlemeleri ile ilişkili finansal istikrar risklerini etkili bir şekilde ele almak için gözden geçirilmiş üst düzey tavsiyeler de içeriyor.
Genel olarak, tavsiyeler kriptoya düzenleyici, denetleyici ve gözetim yaklaşımlarının tutarlılığını ve kapsamlılığını teşvik etmektedir.
Etkili uygulama
Son olarak, etkili politikaların sağlanması, yerel ve uluslararası düzeyde güçlü koordinasyon dâhil olmak üzere çeşitli önlemler gerektirir:
- Ulusal makamlar, çerçevelerini ortaya çıkan kılavuzlara ve standart belirleme kurumları tarafından geliştirilen standartlara uyumlu hale getirmelidir. Bu uyum, kripto varlıklarının tutarlı bir şekilde ele alınması için kritik öneme sahiptir ve yasal değişiklikler gerektirebilir.
- Güçlü bir denetim kapasitesinin geliştirilmesi, kuralların etkili bir şekilde izlenmesi ve uygulanması için hayati önem taşır. Yetkililer, gelişen kripto varlık ortamını denetlemek için gerekli becerilere ve kaynaklara sahip olmalıdır.
- Kripto varlıkları ekosisteminin sınırsız doğası göz önüne alındığında, uluslararası işbirliği ve bilgi paylaşımı çok önemlidir. Gözeticiler ile yetkili makamlar arasındaki işbirliği, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının izlenmesini sağlayacak ve düzenleyici politikaların etkinliğini koruyacaktır.
- Kripto politikalarının ötesine geçen kamu yetkilileri, kamu politikası hedeflerini geliştirmek için dijital teknolojideki ilerlemeden yararlanmalı ve özellikle sınır ötesi ödemeler için devam eden maliyet, güven ve hız sorunlarını ele almak için aktif olarak işbirliği yapmalıdır. Yeni çok taraflı platformlar, işlemlerin verimliliğini artırabilir.
IMF, Eylül ayındaki Liderler Zirvesi’ne etkili kripto politikaları için yapı taşlarını vurgulayan ortak bir IMF-FSB sentez raporu sunarak G20’yi desteklemeye devam edecektir. Buna ek olarak, yukarıdaki tavsiyelere ve standart belirleyicilerden ortaya çıkan yönergelere dayalı olarak 190 üyeye özel kapasite geliştirme sağlamayı taahhüt ediliyor. Gözetim programı, kripto dâhil olmak üzere politika çerçevelerinin etkinliğini de değerlendirecektir.
Politika yapıcılar, kapsamlı bir yaklaşımı benimseyerek ve bu tavsiyeleri uygulayarak parasal egemenliği koruyabilir, yatırımcı çıkarlarını koruyabilir ve dijital çağda finansal istikrarı destekleyebilir.
[1] Bu konuda bkz. < https://www.imf.org/en/Publications/Policy-Papers/Issues/2023/02/23/Elements-of-Effective-Policies-for-Crypto-Assets-530092 >
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.