Herhangi bir işletmenin gelişmesi için tutarlı bir nakit akışını sürdürmek zorunludur. Ancak geç ödemeler, işletmenizin finansal istikrarını önemli ölçüde etkileyebilir. Bunu önlemek için, vadesi geçmiş faturaların yönetimi söz konusu olduğunda tedarikçi olarak yasal hakların farkında olunması gerekir.
İşte bu konuda 1998 tarihli Ticari Borçların (Faiz) Gecikmeli Ödenmesi Yasası [kısaca ‘Yasa’; Late Payment of Commercial Debts (Interest) Act], işletmelere vadesi geçmiş borçlar için faiz ve sabit bir yönetim ücreti alma konusunda yasal hak sağlamaktadır.
a) 1998 tarihli Ticari Borçların (Faiz) Gecikmeli Ödenmesi Yasası
Söz konusu Yasa yalnızca aşağıdaki durumlarda uygulanabilir:
- İki işletme arasında yürürlükte olan yasal olarak bağlayıcı bir sözleşme vardır.
- Sözleşme yapılırken taraflardan her biri birer işletme olmalıdır [Kanuna göre profesyoneller ve kamu kurumları da “işletme” (business) tanımına dahil edilmiştir]. Avrupa Adalet Divanı (European Court of Justice), yasal faizin, (statutory interest) “taraflardan birinin ana ekonomik veya mesleki faaliyeti olmasa bile, yapılandırılmış ve istikrarlı bir ticari faaliyet” (structured and stable commercial activity, even if that is not a party’s main economic or professional activity) kapsamında gerçekleştirilen işlemlere uygulanması gerektiğini belirtmiştir. Her iki tarafın da profesyonel/şirket unvanları altında sözleşmeye girmesi ve fatura düzenlenmesi gibi kanıtlar, bir İşletmeler Arası (business to business; B2B) ilişkinin kanıtı olacaktır.
- Ödeme, mal ve/veya hizmet tedariki içindir. Para, arazi ve dava seçeneği (hisse veya ticari borçlar gibi) ile istihdam ve güvenlik sözleşmeleri hariçtir.
- Sözleşmenin bedeli para olmalıdır, yani müşteri tedarikçiye aldığı mal ve/veya hizmetler için ödeme yapmalıdır.
b) 1998 tarihli Ticari Borçların (Faiz) Gecikmeli Ödenmesi Yasası uluslararası sözleşmeler için geçerli midir?
Anılan Kanun İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda’da geçerli olsa da, uluslararası bir sözleşme bu Devletlerden birinin kanununun anlaşmaya tabi olduğunu kabul ederse, Kanun yalnızca sözleşmenin yukarıda belirtilen yargı alanlarından biriyle önemli bir bağlantısı varsa uygulanacaktır. Sözleşmenin Birleşik Krallık ile güçlü bağları varsa, taraflar anlaşmaya uygulanan hukukun başka bir ülkenin kanunu olduğunu açıkça belirtmiş olsalar bile Kanun uygulanabilir.
c) 2013 tarihli Ticari Borçların Gecikmeli Ödenmesi Yönetmeliği
Ticari Borçların Gecikmeli Ödenmesi Yönetmeliği (Late Payment of Commercial Debts Regulations), özellikle inşaat gibi sektörlerdeki küçük tedarikçilerin faturaların geç ödenmesi nedeniyle nakit akışı sorunları yaşamasını önlemeyi amaçlamaktadır.
Bu amaca ulaşmak için Yönetmelik, İşletmeler Arası faturalarda ödemeler için belirli zaman sınırlamaları getirmektedir. Örneğin, sözleşmede ödeme koşulları yoksa müşteri faturayı aldıktan, mal veya hizmeti teslim aldıktan veya teslim aldıktan sonra 30 gün içinde ödeme yapmalıdır. Buna ek olarak, taraflar 60 günlük ödeme vadeleri üzerinde anlaşabilirler, bu ödeme süresi yazılı olması halinde uzatılabilir ve “ağır bir şekilde haksız” (grossly unfair) sayılmaz. “Ağır biçimde haksız” kavramı, iyi ticari uygulamalardan sapma ve dürüstlük ile adil davranış ilkelerine aykırılık olarak tanımlanmaktadır.
ç) Ticari borçların geç ödenmesine ilişkin faiz nasıl hesaplanır?
İlk olarak, sözleşmeye bakılmalı ve 2013 tarihli Ticari Borçların Gecikmeli Ödenmesi Yönetmeliği uyarınca ödemenin gecikip gecikmediği belirlenmelidir. Cevap evet ise, Kanun kapsamındaki yasal faiz oranı İngiltere Merkez Bankası’nın (Bank of England) taban oranının %8 üzerindedir.
Örneğin, bir alıcının işletmeye 1.000 sterlin (a£) borcu varsa ve İngiltere Merkez Bankası taban oranı %0,5 ise:
Bunun yıllık yasal faizi 85 sterlin (1.000 x 0,085 = 85 sterlin) olacaktır.
Daha sonra günlük faizi elde etmek için 85 sterlin 365’e (bir yıldaki gün sayısı) bölünür: günde 23p (85 / 365 = 0,23)
50 gün sonra, bu tutar 11,50 sterlin olur (50 x 0,23 = 11,50)
d) Ticari borç bedellerinin geç ödenmesinde Katma Değer Vergisi (value added tax) var mıdır?
Yasa, gecikmiş bir ticari ödemeyi geri alma maliyeti için sabit bir meblağ alınmasına izin vermektedir. Bu, herhangi bir faize ek olarak alınan vergidir. Tahsil etme hakkı olan tutar, borç miktarına bağlıdır:
- 999,99 sterline kadarki borçlar için 40 sterlin;
- 000 – 9.999,99 sterlin arasındaki borçlar için 70 sterlin,
- 000 sterlin veya daha fazla borçlar için 100 sterlin.
İngiltere uygulamasında, Sözleşme 16 Mart 2013 tarihinde veya sonrasında akdedildiyse, örneğin bir borç tahsilat hizmetinin maliyeti veya Avukat ücreti gibi borcun geri alınması ile ilgili makul masrafların sabit tutar düşülerek ödenmesi konusunda zımni bir sözleşme hakkı bulunmaktadır.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.