“06 Şubat 2023 tarihli Pazarcık ve Elbistan Depremleri sonrasında Kahramanmaraş’ın Dulkadiroğlu İlçesi’nin bir köyünde evi yıkılan ve karla kaplı bahçeye ayakları ile ‘Yardım Et’ diye yazan bir ailenin çığlığına, helikopterden görerek karşılık veren ve aileyi kurtaran Jandarma Pilot Albay beyefendiye sonsuz minnet ve saygıyla…”
1. Giriş
Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası (Digital Markets, Competition and Consumer Bill; DMCCB) uzun süredir hazırlanıyor ve İngiliz Hükümeti’nin bunu çıkarmakta gecikmesi, hem endüstri uzmanları hem de tüketiciler arasında artan bir hayal kırıklığına neden oldu. Birkaç büyük oyuncu uzun süredir teknoloji sektörüne hükmediyor, bu da daha az inovasyona, daha küçük şirketler için daha az fırsata ve nihayetinde tüketiciler için daha az seçenek ve kontrole yol açıyor.
Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası, bu endişeleri ele almayı amaçlamakta olup; kapsamlı bir kamuoyu istişare sürecinden sonra geliştirilmiştir. Hatta İngiliz Kraliçesi’nin 2022 tarihli Konuşmasında, Hükümet için önemli bir öncelik olarak bahsedilmişti. Bu yazıda, Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası’nın temel hükümleri incelenecek ve bunun teknoloji sektörü ile tüketicileri nasıl etkilemesi beklendiği tartışılacaktır.
2. Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasa Tasarısı
2.1. Tasarının amacı
Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası’nın amacı ‘henüz sektöre yeni meydan okuyan çevrimiçi firmaları ve yeniliği teşvik etmek ve tüketicilere daha yüksek kaliteli ürünler ve daha fazla seçenek sunmak’tır. Bu Tasarının Rekabet ve Piyasalar Kurumu’na (Competition and Markets Authority; CMA) önemli yeni yetkiler vermesi bekleniyor. Bu bir tür bekçi köpeği (watchdog) olacak Tasarıyla özellikle şunlar yapılabilecektir:
- Rekabetin teşviki için teknoloji sektörüne müdahale etmek (intervene in the tech sector to promote competition),
- Tüketiciyi koruma yasasının ihlali nedeniyle cironun %10’una kadar para cezası uygulamak (impose fines of up to 10% of turnover for breach of consumer protection law).
Yeni Tasarının ayrıca sahte çevrimiçi incelemeler ve abonelik sözleşmeleri konusunda daha katı yasalar getirmesi beklenmektedir. Yine, mevcut rekabet yasalarının ve birleşme kontrol düzenlemelerinin etkinliğini artırmak ve düzene sokmak için çeşitli değişiklikler getirecektir.
Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası, Avrupa Birliği Dijital Piyasalar Yasasına (EU Digital Markets Act; DMA) benzemektedir. Avrupa Birliği Dijital Piyasalar Yasası, “örneğin, çevrimiçi arama motorları, uygulama mağazaları, mesajlaşma hizmetleri gibi temel platform hizmetleri sağlayan büyük dijital platformlar” olarak tanımlanan “koruyucular”a (gatekeepers) odaklanmaktadır.
Koruyucular yerine Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası, Dijital Pazarlar Birimi’ne (Digital Markets Unit; DMU) ‘stratejik pazar statüsü’ne (strategic market status; SMS) sahip firmaları belirleme, bu firmalar için zorunlu davranış kurallarını denetleme ve rekabet yanlısı müdahaleler uygulama yetkisi verecektir.
2.2. Tasarıdan etkilenecek olanlar
Pratikte Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası’ndan doğrudan etkilenenler muhtemelen Apple, Google ve Microsoft gibi az sayıdaki büyük teknoloji oyuncuları olacaktır. Tasarı, dolaylı olarak, teknoloji sektöründe etkin rekabetin önündeki engelleri yıkmayı amaçlamaktadır. Küçük ve orta ölçekli teknoloji şirketleri, pazar payının daha önemli bir bölümünü elde etmek ve tüketicilere daha geniş bir ürün ve hizmet yelpazesi sunmak için alana ve güvene sahip olacaktır.
2.3. Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası kapsamındaki reformlar ve tüketicilerin etkilenme durumu
Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası’nın temel amaçlarından biri, tüketicinin korunmasını güçlendirmektir. Tasarı yasalaşana kadar, tüketicileri korumak için oluşturacağı yeni güvenceler hakkında yalnızca spekülasyon yapılabilir. Bununla birlikte, aşağıdakileri içerebilecek bir davranış kurallarının getirilmesi beklenmektedir:
- Stratejik pazar statüsüne sahip şirketlerin ayrımcı şartlar, koşullar veya politikalar uygulamasını yasaklama (prohibiting strategic market status companies from applying discriminatory terms, conditions, or policies);
- Paketleme veya bağlama hizmetlerini kısıtlama (restricting bundling or tying services);
- Şirketlerin kullanıcılara açık, ilgili, doğru ve erişilebilir bilgiler vermesini zorunlu kılma (requiring companies to provide unambiguous, relevant, correct, and accessible information to users),
- Stratejik pazar statüsüne sahip bir şirketin, büyüklüğünü ve gücünü, fotoğraf paylaşmak veya anlık mesajlaşma gibi belirlenmiş bir etkinliğe hükmetmek için kullanmasını durdurmak (stop an strategic market status company from using its size and power to dominate a designated activity, for example, sharing photos or instant messaging).
Stratejik pazar statüsüne sahip bir şirketin yasa hükümlerine uymaması durumunda, Dijital Piyasalar Birimi, şirketin küresel cirosunun %10’una kadar mali ceza uygulama yetkisine sahip olacaktır.
2.4. Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası’nın sağladığı birleşme kontrolleri
Stratejik pazar statüsüne sahip şirketlerin popüler bir dijital ürün geliştiren küçük işletmeleri yutma kabiliyetini kontrol etmek, teknoloji sektöründe yenilikçiliği ve rekabeti teşvik etmeye yardımcı olacaktır. Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası, aşağıdaki durumlarda tüm stratejik pazar statüsüne sahip kuruluşların herhangi bir birleşme ve devralma faaliyetini bildirmesini zorunlu tutacaktır:
- Stratejik pazar statüsüne sahip şirketin, birleşme ve devralma işleminin ardından hisse/oy haklarının en az %15’ine sahip olması (the strategic market status company will hold at least 15% of the equity/voting rights following the mergers and acquisition transaction);
- Holdingin değerinin 25 milyon sterlinin üzerinde olması (the value of the holding is over a£25 million),
- Bu işlemin, Birleşik Krallık bağlılık testini karşılaması (the transaction meets a United Kingdom nexus test).
2.5. Uygulanabilecek para cezaları (fines)
Tasarıda önerilen mevzuata göre, Rekabet ve Piyasalar Kurumu’na rekabet yasasını ihlal etmesi veya Rekabet ve Piyasalar Kurumu’nun emirlerine uymaması nedeniyle bir şirketin küresel cirosunun %10’una kadar para cezası verme yetkisi verilecektir. Tasarı ayrıca, teknoloji devlerinin kullanıcılarına ve rakiplerine adil davranmalarını sağlamak için yeni bir davranış kuralları için hükümler içermektedir. Tasarı kabul edilirse, teknoloji şirketlerinin düzenleyici gözetimini önemli ölçüde artıracak ve uyumsuzluk nedeniyle potansiyel olarak önemli para cezalarına yol açacaktır.
3. Sonuç
Tasarı halindeki Dijital Pazarlar, Rekabet ve Tüketici Yasası, İngiltere’deki teknoloji sektörü için önemli etkileri olacak uzun zamandır beklenen bir mevzuat parçasıdır. Rekabeti, yeniliği ve tüketici seçimini teşvik etme amacı ile Tasarı, büyük olasılıkla Apple, Google ve Microsoft gibi büyük teknoloji oyuncularını etkileyecek ve daha küçük şirketlerin gelişmesi için yeni fırsatlar yaratacaktır.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.