Bir şirket kurmak esasen inanılmaz derecede heyecan vericidir. Ancak, kimse, farklı hisse türlerinin anlamanın, örneğin adi hisselerini (ordinary shares) anlamanın hiç de kolay olmadığına itiraz etmez. Bu kılavuz adi hisselerinin ne olduğunun anlaşılmasına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.
1. Adi hissenin anlamı: Adi hisseler en yaygın hisse türüdür. Adi hisse sahipleri, genel kurul toplantılarında oy kullanma (right to vote) ve şirket kârından temettü alma hakkına (dividends from the company’s profits) sahiptirler. Hissedar toplantılarında (shareholder meetings) oy kullanabilmek, işin nasıl yürütüldüğü ve gelecekteki yönü hakkında söz sahibi olunacağı anlamına gelir. Temettü söz konusu olduğunda, bir şirketin adi pay sahibi hissedarlara temettü ödeme yükümlülüğü yoktur. Belirli bir yılda kârlar düşükse veya işletmeye önemli ölçüde yeniden yatırım yapılması gerekiyorsa, temettü ödemesi yapmama kararı alınabilir. Bu arada, adi hisse senedi ile adi hisse/pay aynı şeydir. Adi hisse senedi (common stock), adi hisse teriminin Amerika Birleşik Devletleri (ABD) versiyonudur.
2. Adi hisse ile imtiyazlı hisse arasındaki fark: Adi hissedarlardan farklı olarak, imtiyazlı hisse sahiplerinin (preference shares) oy hakkı yoktur. Bununla birlikte, imtiyazlı hissedarlar, temettü alma konusunda ilk sıradadır. Temettü ödemeleri kararlaştırılan bir seviyede ve yılın belirli zamanlarında yapılabildiğinden, imtiyazlı hisse senetleri risk söz konusu olduğunda genellikle daha güvenli bahisler olarak kabul edilir. Ayrıca, şirket iflasa gittiğinde, imtiyazlı hissedarlar ödenecek birinci sınıf hissedarlardır.
3. Bir şirketin kaç tane adi hissesi vardır? Bu, bir sahip olarak kaç tane pay çıkarılmasının seçildiğine bağlıdır. Çoğu durumda, bir şirket her biri 1 sterlin nominal değerde 100 hisse ihraç eder, bu da her hissenin şirketin mülkiyetinin/sermayesinin yüzde birini temsil ettiği anlamına gelir. Yüz (100) adet adi hisse çıkarmayı veya imtiyazlı, itfa edilebilir ve oy hakkı olmayan hisseler (birkaç isim vermek gerekirse) gibi farklı hisse türlerine sahip olma seçilebilir. Örneğin, 80 adet adi hisse ve 20 adet imtiyazlı hisse ihraç edilebilir. Unutulmaması gereken, yeni hisse ihraç etmeden önce, yeni hisse ve/veya farklı hisse türleri çıkarma ile ilgili kuralları görmek için şirketin Esas/Ana Sözleşmesinin kontrol edilmesi gerektiğidir.
4. Adi payı temsil eden sermayenin hesaplanması: Sermaye, bir şirket tarafından ihraç edilen hisselerin toplam değeridir. Yukarıdaki örnekte, her biri 1 sterlin değerinde ihraç edilen 100 hisse, şirketin sermayesinin 100 sterlin olduğu anlamına gelir. Sermaye, hisselerin piyasa değerinden farklıdır; ikincisi, açık piyasada, örneğin borsada satıldıysa, hisselerin fiyatını ifade eder. Hisselerin piyasa değeri, sermaye rakamından çok daha yüksek olabilir.
5. Adi hisse senetleri itfa edilebilir mi? Adi hisse senetleri geri alınamaz. Paraya (nakde) çevrilebilir hisseler, şirketin ihraç ettiği ancak ileri bir tarihte geri almayı kabul edebileceği hisselerdir. Genellikle imtiyazlı hisse olarak çıkarılırlar.
6. Adi hisse senetleri imtiyazlı hisse senetlerine dönüştürülebilir (ordinary shares be converted into preference shares) mi? Bir noktada, örneğin, hisselerin bir hissedardan diğerine devredildiği, bu hissedarların tarihsel olarak farklı türlerde hisselere sahip olduğu durumlarda, devreden hisselerin dönüştürülmesi gerekir. Bu, hisselerin yeniden belirlenmesi olarak bilinir. Adi hisseler, imtiyazlı hisselerin itfa edilemez olması koşuluyla, imtiyazlı hisselere dönüştürülebilir. Paylaşımları yeniden belirlemek için, bunun yapılmasına izin veren yetkinin tanımlanması gerekir. İlk uğranılacak yer Esas/Ana Sözleşme (Articles of Association) olacaktır. Yeniden atama durumunda izlenmesi gereken süreci belirtebilirler. Sözleşme maddelerinin, adi hisselerin itfa edilemez imtiyazlı hisselere dönüştürülmesini yasaklaması da söz konusu olabilir. 2006 tarihli Şirketler Yasası (Companies Act), hisselerin dönüştürülmesi konusunda sessizdir; bununla birlikte, madde 636, bir şirketin, hisselerinin herhangi bir türüne veya tanımına bir ad veya başka bir ad veya yeni bir ad veya başka bir ad tayin etmesi durumunda, Şirketler Sicilini (Registrar of Companies) bilgilendirmesi gerektiğini öngörmektedir.
Hisseleri yeniden belirlemek için, olağan bir genel kurul kararı alınması gerekir. Bu, teklifin bir genel kurul toplantısında veya imza için bir karar dağıtarak oyların %50’sini veya daha fazlasını alması gerektiği anlamına gelir. Mevcut hisseleri daha önce var olmayan bir hisse türüne yeniden tanımlanıyorsa (örneğin, bu noktaya kadar şirketin yalnızca adi hisseler ihraç ettiğinden, itfa edilemez imtiyazlı hisse senetleri oluşturuluyorsa), yeni hisse türüne bağlı hakları dâhil etmek için Sözleşmenin tadil edilmesi gerekir.
Sonuç olarak, adi hisse senetleri, bir şirketin sermaye yapısının hayati bir bileşenidir, mülkiyeti temsil eder ve hissedarlara belirli hak ve imtiyazlar tanır. Bir şirketin mülkiyetini ve kurumsal yönetimini şekillendirmede önemli bir rol oynadıklarından, işletmelerin, yeni işe başlayanların ve girişimcilerin adi hisselerin etkilerini anlamaları önemlidir.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.