Karma finans (blended finance), son yıllarda sürdürülebilir kalkınma projelerinin finansmanında önemli bir araç olarak ortaya çıkmıştır. Rekor büyümeye ve uygulayıcıların artan ilgisine rağmen karma finans, akademik dünyada çok az ilgi görmüştür. Sonuç olarak, yaygın olarak kabul edilen tanımların eksikliği mevcuttur, niceliksel analiz yetersiz ve konuyla ilgili zorluklara ilişkin tartışmalar çok azdır. Bu, özellikle karma finansın düzenleyici zorlukları için geçerlidir. Bu konudaki bir makaleye dayanan işbu yazıda bu boşluğa değinilmektedir.
1. Karma Finans: Tanımı, Tarifi
Karma finans, olumlu dışsallıklar (yani sürdürülebilirlik etkileri) yaratmayı amaçlayan özel sektör projelerini desteklemek amacıyla bağışçılardan ve halktan gelen misyon bağlantılı sermayeyi (mission-linked capital) geri dönüş arayan özel fonlarla (genellikle imtiyazsız borç) birleştiren Küresel Güney’de bir tür yapılandırılmış proje finansmanı olarak tanımlanmaktadır.
Karma finans; proje finansmanı, etki yatırımı, kamu-özel sektör ortaklıkları ve yapılandırılmış finanstan ayırmaya devam edilmekte ve karma finansın benzersizliğinin fon sağlayıcıların hedeflerinin çeşitliliğinde yattığı açıklığa kavuşturulmaktadır: katkıda bulunanlardan bazıları özel getiri ararken diğerleri öncelikle kamu getirisini hedefler.
Ayrıca, makalede, özel ve kamu getirilerinin bir kombinasyonunu harmanlamanın temel unsurları olarak, imtiyazlı ve imtiyazsız finansmanın sağlanmasıyla sonuçlanan iki tür aktörün (kamu ve özel aktörler) ve belirli finansman koşullarının varlığı ortaya koyulmaktadır.
Kamu ve özel getirilerin birleşimi karma finansın temel özelliğidir. Riske dayanıklı katalitik sermaye, riskten kaçınan özel sermayeyle harmanlanır; bazı yatırımcılar öncelikli olarak kamu getirilerinin (olumlu sürdürülebilirlik etkileri) peşindeyken, özel yatırımcılar çoğunlukla piyasaya göre ayarlanmış finansal getiriler bekler.
2. Karma Finansın Düzenleyici Zorlukları
Söz konusu makalede, farklı yatırımcılar (kamu, hayırsever ve özel) arasında farklılaşan çıkarlar, sözleşme karmaşıklığı, Küresel Güney’deki proje ülkelerinde genel olarak zayıf kurumsal ortam, şeffaflık eksikliğinden kaynaklanan bilgi asimetrisi ve kamu paydaşlarının güçlü rolü dâhil olmak üzere, karma finans projelerinin çoğunda mevcut olan beş temel yasal zorluk belirlenmiştir.
Ayrıca, anılan çalışmada, farklı katkıda bulunanların çıkarlarının projenin kurulumu ve yürütülmesinde zorluklarla birlikte geldiği görülmektedir. Karma finans projelerini diğer yapılandırılmış finans işlemlerinden ayıran şey, karma finansta, kamudan getiri arayan katılımcıların iflas piramidinin en altında yer alması, özel getiri arayan katılımcıların ise bunların üzerinde yer almasıdır. Bu, katalitik sermaye sağlayıcılarına bakiye talep sahibi işlevini atar, ancak iflas piramidinde daha üst sıralarda yer alan katılımcılar tarafından temsil edilen hedeflerin peşinde koşmak, bu bakiye talep sahiplerinin hedeflerini mutlaka ilerletmez. Bu, özel ve kamusal getiri arayan katılımcılar arasında bir çatışmaya ve proje süresi boyunca kamu ve özel getirileri kalıcı olarak yeniden dengeleyecek bir aracı kuruma ihtiyaç duyulmasına neden olur.
3. Mevzuat ve Politika Sorunları
Aynı zamanda, pek çok karma finans projesi zayıf kurumlarla karakterize edilen bir ortamda yürütüldüğünden, karma finansın değerli bir sürdürülebilir kalkınma aracı olarak işlev görmesini sağlamak için yasa ve düzenlemelerin bu tür sorunları ele almada gerçekçi bir şekilde nasıl bir rol oynayabileceği sorusu hâlâ geçerliliğini korumaktadır.
Makalede bir dizi politika çözümü değerlendirilmiştir. Diğerlerinin yanı sıra, karma finans araçlarına sürdürülebilirlik etkileri hakkında rapor verme zorunluluğu getirilebilir ve bunların raporları bağımsız uzman denetçiler tarafından revize edilebilir. Ayrıca, karma finans projelerinin doğasında bulunan ikili misyonun başarılı bir şekilde takip edilmesini ve etiketleme ve derecelendirme yoluyla kendi kendini düzenleyen bir yaklaşımı sağlamak için temsil görevlerinde bir değişiklik yapılması da düşünülmektedir. Söylemeye gerek yoktur ki, bunların hiçbirinin her derde deva olmadığını, ancak bunların unsurlarının sıklıkla kullanılan, hatta karma finans projeleri için özel olarak hazırlanmış araçlarda mevcut olduğu söylenebilir.
Bu arka plana dayanarak, mezkûr makalede, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’daki karma girişim yasaları değerlendirilmekte ve günümüzde karma finansın mevcut pratik ve düzenleyici zorluklarını ele almak amacıyla başarılı karma finans projeleri için potansiyel yasal nakilleri belirlemek için alternatif yatırım fonlarını düzenleyen Lüksemburg yatırım fonu yasaları incelenmektedir.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.