Her şeye kerem eden Rabbim senden niyazım şudur: “ne olur, kadim İstanbul’a deprem tezahürünü ertele (…)”
(Dua)
Amerika Birleşik Devletleri Federal Rezerv Sistemi Guvernörler Kurulu (kısaca ‘Federal Rezerv’; Board of Governors of the Federal Reserve System), Federal Mevduat Sigorta Kurumu (Federal Deposit Insurance Corporation; FDIC) ve Parasal Denetleme Ofisi (Office of the Comptroller of the Currency; OCC) (topluca ‘Ajanslar’), kripto varlıklardan (crypto-asset[1]) -ilgili kuruluşlar ve bu tür riskleri yönetmek için bazı etkili uygulamalar- sağlanan belirli fon kaynaklarının yol açtığı likidite riskleri hakkında bu bildiriyi[2] yayınlamaktadır.
Bu bildiri, bankacılık kuruluşlarına mevcut risk yönetimi ilkelerini uygulamalarını anımsatır; yeni risk yönetimi ilkeleri oluşturmaz[3]. Yasa veya düzenlemelerin izin verdiği ölçüde, bankacılık kuruluşlarının belirli bir sınıf veya türdeki müşterilere bankacılık hizmetleri sunması ne yasaklanmış ne de caydırılmıştır.
Kripto Varlıklar İle İlgili Kuruluşlardan Belirli Finansman Kaynaklarıyla İlgili Likidite Riskleri
Bu bildiri, bankacılık kuruluşlarının bilmesi gereken kripto varlıklar ve kripto varlık sektörü katılımcıları ile ilgili temel likidite risklerini vurgulamaktadır[4]. Özellikle, kripto varlıklar ile ilgili kuruluşlardan sağlanan belirli finansman kaynakları, mevduat girişlerinin ve çıkışlarının ölçeğinin ve zamanlamasının öngörülemezliği nedeniyle bankacılık kuruluşları için yüksek likidite riskleri oluşturabilir, örneğin:
- Kripto varlıklarla ilgili bir varlık tarafından, kripto varlıkla ilgili kuruluşun müşterilerinin (nihai müşterilerinin) yararına yatırılan mevduat [Deposits placed by a crypto-asset-related entity that are for the benefit of the crypto-asset-related entity’s customers (end customers)]: Bu tür mevduatın istikrarı, yalnızca bankacılık kuruluşunun doğrudan karşı tarafı olan kripto varlıkla ilgili kuruluşun kendisi tarafından değil, nihai müşterinin davranışları veya kripto varlık sektörü dinamikleri tarafından yönlendirilebilir. Mevduatın istikrarı, örneğin, kripto varlıkla ilgili varlığa özgü olsun veya olmasın, kripto varlık sektöründeki stres dönemleri, piyasa oynaklığı ve ilgili güvenlik açıklarından etkilenebilir. Bu tür mevduat, nihai müşteriler kripto varlık sektörüyle ilgili piyasa olaylarına, medya raporlarına ve belirsizliğe tepki verdiğinde, büyük ve hızlı girişlere ve çıkışlara duyarlı olabilir. Bu belirsizlik ve bunun sonucunda ortaya çıkan mevduat oynaklığı, kripto varlıklarla ilgili bir varlık ile mevduat sigortasının yanlış veya yanıltıcı beyanlarıyla ilgili son müşteri kafa karışıklığıyla daha da kötüleşebilir[5].
- Sabitcoin ile ilgili rezervleri oluşturan mevduat (Deposits that constitute stablecoin-related reserves): Bu tür mevduatın istikrarı, sabitcoin talebine, sabitcoin sahiplerinin sabitcoin düzenlemesine olan güvenine ve sabitcoin ihraççısının rezerv yönetimi uygulamalarına bağlı olabilir. Bu tür mevduat, örneğin beklenmedik sabitcoin çekişlerinden (itfalarından) veya kripto varlık piyasalarındaki yer değiştirmelerden kaynaklanan büyük ve hızlı çıkışlara duyarlı olabilir.
Daha geniş bir ifadeyle, bir bankacılık kuruluşunun mevduat fonlama tabanı, birbiriyle yüksek oranda bağlantılı olan veya benzer risk profillerini paylaşan kripto varlıkla ilgili kuruluşlarda yoğunlaştığında, mevduat dalgalanmaları da ilişkilendirilebilir ve bu nedenle likidite riski daha da artabilir.
Etkili Risk Yönetimi Uygulamaları
Bu artan riskler ışığında, yukarıda açıklananlar gibi kripto varlıklarla ilgili kuruluşlardan belirli finansman kaynakları kullanan bankacılık kuruluşlarının yukarıda açıklananlar gibi, bu tür fonlama kaynaklarının doğasında bulunan likidite risklerini aktif olarak izlemesi ve bu tür fonlama kaynaklarından kaynaklanan likidite risklerinin düzeyi ile orantılı etkin risk yönetimi ve kontrolleri oluşturması ve sürdürmesi önemlidir. Bu bankacılık kuruluşları için etkili uygulamalar, örneğin şunları içerebilir:
- Kripto varlıkla ilgili kuruluşlardan gelen mevduatın potansiyel davranışının doğrudan ve dolaylı etkenlerinin ve bu mevduatın öngörülemeyen volatiliteye ne ölçüde duyarlı olduğunun anlaşılması.
- Kripto varlıkla ilgili kuruluşlardan gelen mevduat ve ilişkili likidite riskleri arasındaki potansiyel yoğunlaşmanın veya birbirine bağlılığının değerlendirilmesi.
- Kripto varlıklarla ilgili mevduatla ilişkili likidite risklerinin veya fonlama oynaklığının, likidite stres testi ve uygun olduğu şekilde diğer aktif-pasif yönetişimi ve risk yönetimi süreçleri dahil olmak üzere ihtiyati fonlama planlamasına dahil edilmesi[6].
- Kripto varlıkla ilgili kuruluşlar tarafından nihai müşterilerine bu tür mevduat hesapları hakkında yapılan yanlış olması durumunda hızlı çıkışlara yol açabilecek beyanların değerlendirilmesi dahil olmak üzere, mevduat hesapları oluşturan kripto varlıkla ilgili varlıkların sağlam durum tespiti ve sürekli izlenmesinin gerçekleştirilmesi[7].
Ayrıca, bankacılık kuruluşlarının yürürlükteki yasa ve düzenlemelere uyması gerekmektedir. Sigorta kapsamındaki mevduat kurumları için bu, geçerli olduğu şekilde aracılı mevduat kurallarına[8] uyumu ve Konsolide Durum (bilanço) ve Gelir Raporlarını [Consolidated Reports of Condition and Income; “Çağrı Raporu” (Call Report) olarak da bilinir] bildirim yükümlülüklerini[9] içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir.
[1] Bir kripto varlık, genellikle kriptografik teknikler kullanılarak uygulanan herhangi bir dijital varlığı ifade eder.
[2] Mezkûr bildiri için bkz. Board of Governors of the Federal Reserve System, Federal Deposit Insurance Corporation, Office of the Comptroller of the Currency, Joint Statement on Liquidity Risks to Banking Organizations Resulting from Crypto-Asset Market Vulnerabilities, February 23, 2023, < https://www.federalreserve.gov/newsevents/pressreleases/files/bcreg20230223a1.pdf > erişim tarihi 24 Şubat 2023
[3] Bkz. Interagency Policy Statement on Funding and Liquidity Risk Management, Federal Reserve SR 10-6 (March 17, 2010), FDIC FIL-13-2010 (April 10, 2010), and OCC Bulletin 2010-13 (March 22, 2010). Toplam konsolide varlıkları 100 milyar ABD doları veya daha fazla olan banka holding şirketleri ve yabancı bankacılık kuruluşları için sırasıyla 12 CFR 252.34 ve 12 CFR 252.156’ya bakılmalıdır. Ulusal bankalar ve Federal tasarruf birlikleri için ayrıca bkz. OCC Interpretive Letter 1172, “OCC Chief Counsel’s Interpretation on National Banks and Federal Savings Association Authority to Hold Stablecoin Reserves” (September 21, 2020) and OCC Interpretive Letter 1179, “Chief Counsel’s Interpretation Clarifying: (1) Authority of a Bank to Engage in Certain Cryptocurrency Activities; and (2) Authority of the OCC to Charter a National Trust Bank,” (November 18, 2021).
[4] Bkz. Joint Statement on Crypto-Asset Risks to Banking Organizations (January 3, 2023).
[5] Bkz. Federal Reserve and FDIC, “Joint Letter Regarding Potential Violations of Section 18(a)(4) of the Federal Deposit Insurance Act,” (July 28, 2022).
[6] Bkz. “Interagency Policy Statement on Funding and Liquidity Risk Management,” 75 Fed. Reg. 13656 (March 22, 2010).
[7] FDIC FIL-35-2022, “Advisory to FDIC-Insured Institutions Regarding Deposit Insurance and Dealings with Crypto Companies,” (July 29, 2022).
[8] Bkz. 12 CFR 337.6.
[9] Bkz. 12 USC 324 (Federal Reserve); 12 USC 1817(a) and 12 CFR 304.3 (FDIC); and 12 USC 161 and 1464(v) (OCC).
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.