1. Bağlam ve Tanım
Kısıtlı, kayda alınmamış veya kontrollü menkul kıymetlere sahip olunduğunda, bunları halka arz ederek satmak zor olabilir çünkü Amerika Birleşik Devletleri’ndeki (ABD) federal menkul kıymet yasaları genellikle bunların satılmadan önce ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na (Securities and Exchange Commission-SEC) kaydedilmesini gerektirmektedir. Ancak, kayda alınma zorunluluğunda istisnalar vardır ve bu istisnalardan biri de Kural 144 olup; bu düzenleme, belirli koşullar ile kayda alınma olmadan kısıtlı, kayda alınmamış veya kontrollü menkul kıymetlerin halka arz marifetiyle satılmasına izin verir.
2. Kural 144 Uyarınca Aranan Koşullar
Kısıtlı, kayda alınmamış veya kontrollü menkul kıymetlerin satışı (sell restricted, unregistered, or controlled securities) için Kural 144 uyarınca aşağıdaki koşullar belirtilmektedir:
- Elde tutma süresi (holding period): Halka açık şirketler için, menkul kıymetleri satın aldığınız ve bedellerini tamamen ödediğiniz tarihten itibaren en az altı ay boyunca elinizde tutmanız gerekir. SEC’e başvuruda bulunmayan şirketler için elde tutma süresi bir yıldır. Bildirim/Raporlama yapan şirketler için bu süre 6 ay olabilirken, bildirim yapmayan şirketler için 2 yıla kadar çıkabilmektedir. Bu elde tutma süresi esas olarak kısıtlı menkul kıymetler için geçerlidir, kontrol menkul kıymetleri ise Kural 144’teki diğer koşullara tabidir.
- Kamuya bilgi (public information): Şirket hakkında yeterli ve güncel kamusal bilginin mevcut olması gerekir. Bunlara finansal tablolar, şirketin yöneticileri ve müdürleri hakkında bilgiler ile iş tanımı dâhildir.
- İştirakler için satış limitleri (selling limits for affiliates): Şirket üzerinde kontrol sahibi biri gibi şirketin bir iştirakiyseniz, şirketin hisselerinin yalnızca sınırlı bir miktarını satabilirsiniz. Özellikle, herhangi bir üç aylık süre içinde dolaşımdaki toplam hisselerin yüzde 1’inden fazlasını satamazsınız. Borsada işlem gören hisse senetleri için, dolaşımdaki hisse senetlerinin yüzde 1’i veya son dört haftalık işlem hacminin ortalaması hangisi büyükse onu satabilirsiniz.
- İşlem (alım satım) koşulları (trading conditions): Tüm normal işlem koşullarına uymalısınız; yani aracı kurumlar bu menkul kıymetleri satmaya zorlayamaz ve normalden daha yüksek komisyonlar talep edemezler.
- Bildirim yapılması (filing a notice): Eğer bir iştirakçiyseniz ve üç ay içerisinde 50 bin ABD dolarının üzerinde değerde menkul kıymet veya 5 binden fazla hisse satmayı planlıyorsanız, SEC’e halka arz edilecek satış bildiriminde bulunulması gerekmektedir.
Mahkeme, “Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu v. Olines [No. C-07-6423 MMC (ND Cal. 12 Mart 2010)]” davasında[1], davalıların koşullarına uymadıkları gerekçesiyle Kural 144’ün “güvenli limanı” (safe harbor) için yeterli olmadıklarına ve “aracılık yüklenicileri” (underwriters) olarak kabul edildiklerine karar vermiştir. Mahkeme, Kural 144’ün bazı koşullarını karşılamanın onları aracılık yüklenicisi olarak sınıflandırılmaktan muaf tutmadığını vurgulamıştır.
3. Kısıtlılık [legend], Önemi ve Kaldırma Süreci
Yukarıdaki tüm koşullar karşılandıktan sonra bile yapılması gereken bir şey daha vardır, o da kısıtlılığın kaldırılmasıdır. Kısıtlılık, menkul kıymetlerin “kısıtlı” (restricted) olduğunu ve belirli koşullar karşılanmadığı sürece halka açık piyasada satılamayacağını belirten bir hisse senedi sertifikasındaki ifade veya duyuruyu ifade eder. Bu, potansiyel alıcının menkul kıymetlerin doğası hakkında uyarılmasını ve yeniden satışta belirli kısıtlamalara sahip olduğunu garantilemek için yapılır. Şimdi, menkul kıymetleri piyasaya sürmek için, sahibinin kısıtlılığın kaldırıldığından emin olması gerekir.
Kısıtlılık kaldırma süreci karmaşık olabilir, ancak kısıtlanmış menkul kıymetleri piyasada yasal olarak satmak için bu adımların izlenmesi önemlidir.
- Şirketin onayı (company’s consent): Kısıtlılığı kaldırmak için, menkul kıymetleri ihraç eden şirketin onayı gerekir. Bu onay, ihraç edenin hukuk müşavirinden, menkul kıymetlerin Kural 144 veya başka bir muafiyet uyarınca halka açık olarak satışa uygun olduğunu belirten bir “görüş mektubu” (opinion letter) şeklinde verilir.
- Görüş mektubunu alındıktan sonra, kısıtlılığı kaldıran transfer acentesine gönderilir. Transfer acentesi, bir şirketin menkul kıymetlerinin kayıtlarını tutmaktan sorumlu kuruluştur.
- Ancak kısıtlılık kaldırıldıktan sonra menkul kıymetler halka açık pazarda satılabilir.
4. Kural 144’ün Uygulanacağı Durumlar
4.1. İhraççı şirketin iştirakleri (affiliates of the issuing company): Menkul kıymetleri ihraç eden şirketin bir iştirakiyseniz, yönetici, müdür veya önemli hissedar gibi, kısıtlı ve kontrollü menkul kıymetleri satmak için Kural 144’ün tüm koşullarını karşılamanız gerekir. Buna elde tutma süreleri, kamuyu bilgilendirme yükümlülükleri ve satabileceğiniz miktar üzerindeki sınırlamalar da dâhildir.
4.2. Bağlı Olmayanlar (non-affiliates): İhraççı şirket ile bağlantısı olmayan kişiler için;
- Bir yıldan uzun süre tutulması (held for over one year): Kısıtlı menkul kıymetler bir yıldan uzun süredir elde tutuluyorsa, bunları satmak için Kural 144’ün koşullarının karşılanması gerekmez. Bu menkul kıymetler serbestçe satılabilir.
Altı aydan uzun olmak üzere bir yıla kadar elde tutulması (held for six months to one year): Kısıtlanmış menkul kıymetler altı aydan uzun ancak bir yıldan az bir süredir elde tutuluyorsa ve şirket bir “raporlama/bildirim” şirketiyse [reporting company (SEC’e rapor sunan bir şirket)], şirket hakkında güncel kamuya açık bilgi olduğu sürece menkul kıymetler satılabilir.
[1] <https://casetext.com/case/securities-exchange-commission-v-olins>
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.