Bankalar esasen, yatırım fonları, borsa yatırım fonları (mutual funds, exchange traded funds) vb. gibi bir havuzda toplanmış yatırım fonlarıdır: İnsanların parasını alıp finansal varlıklar satın almak için kullanırlar. Ancak burada çok önemli bir fark vardır. Diğer fonlarda kayıplar anında yatırımcılara yansıtılır. Ancak bankalar için bu doğru değildir, çünkü bir bankanın mudileri (bank’s depositors), banka batmadan önce paralarını çevik bir şekilde çekerek kayıplarını tamamen önleyebilirler. Bu açıkçası biraz saçma bir özelliktir: bir sandalye oyununda olduğu gibi, paranızı diğerlerinden önce çekerek yatırım fonunun kayıplarından kaçınabildiğinizi hayal edin.
Ayrıca, insanlar bazen bankalar hakkında bilgi eksikliğini (lack of information about banks) uğursuz[luk] (ominous) olarak yorumlarlar. Bu nedenle çözüm, bankaların mevduat tutarı gibi finansal ölçütlere ilişkin günlük raporlar yayınlamasıdır. Bu şekilde, paydaşlara, bankada bir şeyler olması durumunda derhal haberdar olacakları ve paralarını çekebilecekleri konusunda güvence verilecekti.
Yatırım fonları, neredeyse tüm diğer yatırım araçları gibi, net varlık değerleri (net asset value[1]) gibi günlük finansal ölçümleri rapor ederler. Yine de bir bankanın mevduat sahipleri, bu günlük güncellemelere en az yatırım fonu yatırımcıları kadar ihtiyaç duyarlar. Peki, bankalar neden günlük kamuyu aydınlatmadan muaftır?
Bankalar bu tür günlük ölçümleri raporlayarak paydaşlarına karşı daha şeffaf olmazsa, dört şey olmaya devam edecektir:
- Hangi bankaların sağlam temellere sahip olduğunu anlayamayan paydaşlar, tüm bölgesel bankalardan şüphelenecektir.
- Mevduat sahipleri, mevcut bilgi eksikliğinden kaynaklanan yüksek oynaklığı rahatsız edici olacak olan hisse senedi fiyatı gibi bir bankanın sağlığına ilişkin diğer işaretleri arayacaktır.
- Bazı bankalar, güvensizliği şiddetlendirerek mevduat sahiplerini kandırmaya çalışacaktır. Örneğin First Republic, mevduat çekişlerini kamuya ifşa etmeyen yanıltıcı şekilde pembe bir 16 Mart (2023) basın açıklaması yayınladı. Banka, 24 Nisan’da (2023) üç aylık kazanç raporunda bu çıkışları açıklamak zorunda kaldığında, yöneticilerine olan güveni, tüm paydaşların kaçtığı bir noktaya kadar baltaladı ve bankanın batmasına neden oldu. PacWest Bancorp, 5 Mayıs’ta (2023), “sağlam” ve “sağlıklı” olunduğunu ilan eden, ancak önceki hafta mevduatta %10’luk bir kayıp olduğunu açıklayan bir basın açıklaması yayınladı. Sonunda 11 Mayıs’taki (2023) üç aylık raporunda bu zararı bildirmek zorunda kaldığında, bankanın hisseleri %23 düştü.
- Bu belirsizliği çözmek için bir sonraki rapor[2] veya kazanç açıklaması için aylarca beklemek yerine, mevduat sahipleri, bazı durumlarda banka sağlıklı olsa bile, bölgesel bankaları (regional banks) terk edeceklerdir.
Mevcut banka düzenlemelerinin yığınına yenilerini eklemek sorunu çözmeyeceği gibi, hâlihazırda bu endüstrinin ele geçirilmesine karşı savunmasız olduklarından yaygın olarak şüphelenilen banka müfettişlerinin daha iyi eğitilmesi de sorunu çözmeyecektir.
Bu ve gelecekteki bankacılık krizleri için en iyi çözüm, finansal ölçütlerin açık sözlü ve sürekli olarak kamuya açıklanmasıdır, böylece paydaşlar [mevduat sahipleri ve hissedarlar (stakeholders: depositors and shareholders)] hangi bankaların gerçekten sağlıklı ve desteklerine değer olduğunu anlayabilirler.
[1] Bu konuda bkz. < https://www.investopedia.com/ask/answers/101215/how-often-are-mutual-fund-prices-updated.asp >
[2] Bu konuda bkz. < https://www.fdic.gov/resources/bankers/call-reports/index.html >
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.