Avro Bölgesi’ndeki haneler sınır ötesi mevduattan (cross-border deposits) ne ölçüde yararlanıyor? Daha küçük ülkelerdeki hanelerin yurtdışında hesap açma olasılığı daha mı yüksek ve eğer açarlarsa hangi ülkeleri seçiyorlar? Bu yazıda, Avro Bölgesi içindeki sınır ötesi mevduat eğilimleri ele alınmaktadır. Veriler banka bilançolarından türetilmiş olup Avrupa Merkez Bankası (European Central Bank-ECB) tarafından ulusal merkez bankalarıyla işbirliği içinde toplanmıştır. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası Veri Portalı’nda da mevcuttur.
Sınır ötesi mevduattaki son eğilimler
Para birliğinin avantajlarından biri de kendi ülkeniz dışındaki Avro Bölgesi ülkelerinde finansal hizmetlere erişimdir (access to financial services). Bunlar, mevduatta daha yüksek faiz oranları veya daha kullanışlı bankacılık ürünleri nedeniyle ilgi çekici olabilir. Ancak gerçekte, vatandaşlar yabancı ticari bankaların sunduğu hizmetleri nadiren kullanmışlardır. Toplam mevduatın sınır ötesi payı 2005 yılına kadar düşüş eğiliminde olmuş ve ardından 2014 yılına kadar nispeten düşük bir seviyede durgunlaşmıştır. Ancak son zamanlarda, özel haneler diğer Avro Bölgesi ülkelerindeki bankalara giderek daha fazla sınır ötesi mevduat yapmıştır. Hacim hala nispeten düşük olsa da etkileyici bir oranda artmaktadır. Bu eğilim, gelecekte tam bir bankacılık ve sermaye piyasası birliğinin nasıl görünebileceğine dair bir fikir vermektedir.
Ağustos 2024 itibarıyla Avro Bölgesi hanelerinin kendi ülkeleri dışındaki Avro Bölgesi bankalarında toplam yaklaşık 151 milyar avroluk hesapları bulunmaktadır. Bu, Avro Bölgesi bankalarındaki tüm hane halkı mevduatının yaklaşık yüzde 1,6’sına denk gelmektedir. Bu pay küçük olsa da, 2020’nin başındaki 95 milyar avroluk rakamdan önemli bir sıçramayı temsil etmektedir ve bu rakam Avro Bölgesi’ndeki tüm hane halkı mevduatının yüzde 1,2’sine eşittir.
Sınır ötesi mevduattaki artış oranı, Avrupa Merkez Bankası’nın faiz oranlarını artırdığı 2022 yılı ortası ile Eylül 2023 arasındaki dönemde güçlü kalmış olup; bu, hanelerin tasarrufları için daha iyi koşullar aramış olabileceğini göstermektedir. Ancak, eğilimin daha erken başlamış olması, çevrimiçi bankalar tarafından sınır ötesi pazarlamanın artması gibi diğer faktörlerin de bir rol oynamış olması muhtemeldir.
Fransa, Lüksemburg, Almanya ve İtalya, bankaların diğer Avro Bölgesi ülkelerinden en fazla sınır ötesi mevduat aldığı ülkelerdir. İtalya, son beş yılda mutlak değerler açısından en yüksek büyümeyi kaydederken, diğer ülkelerden gelen mevduat 2022 yılından bu yana neredeyse iki katına çıkmıştır. İlginç bir şekilde, diğer Avro Bölgesi ülkelerinden gelen mevduat payı Lüksemburg’da (yüzde 37), Estonya’da (yüzde 20), Litvanya’da (yüzde 16), Malta’da (yüzde 10) ve Letonya’da (yüzde 6) en yüksektir ve bu da daha küçük ülkelerin nispeten yüksek düzeyde yabancı mevduat aldığını göstermektedir.
Bilanço verileri tüm Avro Bölgesi’ni kapsadığından, her ülke için yurtdışında tutulan mevduatı hesaplamak için de kullanılabilir. Örneğin, 2024 yılının ikinci çeyreğinde Alman haneleri 51,5 milyar avroya veya Avro Bölgesi’ndeki sınır ötesi mevduatın üçte birinden fazlasına sahipti, bunu Fransa (15,8 milyar avro) ve Hollanda (13,7 milyar avro) takip ediyordu. Almanya ve Hollanda ayrıca 2020 yılının başından bu yana sınır ötesi mevduattaki büyümenin çoğunu oluşturmaktadır.
Ülkeye göre gelen ve giden mevduat paylarına (shares of inbound and outbound deposits) bakıldığında ise daha fazla fark ortaya çıkmaktadır. Örneğin, Lüksemburg, Estonya ve Litvanya, diğer ülkelerdeki Avro Bölgesi hanelerinden bankalarına gelen mevduatın, ülkelerindeki hanelerin yurtdışına yaptıkları mevduattan önemli ölçüde daha fazla olduğunu görmüştür. Ancak Güney Kıbrıs Rum Kesimi, Yunanistan ve Slovenya’da durum tam tersidir.
Avro Bölgesi’ndeki yabancı hanelerden gelen mevduat payı küçüktür ancak son yıllarda önemli ölçüde artmıştır. Daha yüksek faiz oranları ve faiz oranı farkları bu gelişmeye katkıda bulunmuş olabilir ancak tüm eğilimi açıklayamaz. Dijitalleşme ve çevrimiçi bankalardan gelen teklifler (digitalisation and offers from online banks) gibi diğer faktörler de buna katkıda bulunmuş olabilir.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.