Giriş
Tokyo’da düzenlenen Paris Europlace Finans Forumu’na davet edilmek benim için büyük bir mutluluk ve onurdur.
Paris Europlace, Fransız finans sektöründen çeşitli katılımcıları bir araya getirmekte olup; finansal hizmetler ile finansal piyasaların ilerlemesine büyük katkılarda bulunmuştur. Bugün sizinle konuşma fırsatına sahip olmak benim için bir ayrıcalıktır.
Bu yaz Paris, 2021 yılındaki Tokyo Oyunları’nın ardından Olimpiyat ve Paralimpik Oyunları’na ev sahipliği yaptı. Sporcular, oyunların sorunsuz bir şekilde yürütülmesinde ve dünya çapındaki izleyiciler için ilgi çekici bir deneyim yaratılmasında önemli bir rol oynayan son teknolojiyle desteklenen heyecan verici performanslar sergilediler. Bu teknolojiler sporcuların ve seyircilerin güvenliğine katkıda bulundu ve hakemlerin yüksek teknoloji kameralar ve yapay zekâ aracılığıyla doğru kararlar almasına yardımcı oldu. Dünyanın dört bir yanındaki izleyiciler, yapay zekâ tarafından birden fazla dilde düzenlenen yarışma özetlerinin, kendilerini mekânlardaymış gibi hissettiren sürükleyici video ve yorumlarla keyfini çıkarabildiler. Bu tür gelişmiş teknolojiler artık spor endüstrisinin vazgeçilmez bir parçasıdır.
Benzer şekilde, teknolojik gelişmeler finans sektöründe önemli ilerlemeler sağlamıştır. Dijitalleşmedeki son hızlanma, pandemi nedeniyle toplumsal dönüşümlerle birleşince, finans işletmeleri üzerinde derin bir etki yaratmıştır. Tersine, finans kuruluşları teknolojik gelişmeleri teşvik etmede hayati bir rol oynamıştır.
Bugün, bu gelişen teknolojilerin finansal aracılık işlevleri için getirdiği fırsatları ve zorlukları ele alacağım.
- Finansal Aracılık İşlevleri İçin Fırsatlar [Opportunities for Financial Intermediation Functions]
Finans sektörü, teknolojik gelişmelerden büyük ölçüde etkilenerek sürekli olarak dönüşmüş ve gelişmiştir. Bu yenilikler, finansal kurumlar için yalnızca operasyonel verimliliği artırmakla ve maliyetleri düşürmekle kalmamış, aynı zamanda finansal aracılık işlevlerini de yükseltmiş ve çeşitlendirmiştir. Teknoloji geliştikçe, çeşitli tercihlere ve risk toleransına sahip fonlar ekonomi genelinde daha verimli bir şekilde dağıtılmaktadır.
Teknolojik gelişmeler, bir zamanlar şubeler ve ATM (otomatik para çekme makineleri) gibi fiziksel altyapıya bağlı olan finansal hizmetleri yeniden tanımladı ve bunların internet ve akıllı telefonlar gibi araçlar aracılığıyla çevrimiçi olarak sunulmasına olanak tanımıştır. Bu değişim, müşteri deneyimini ve finansal kurumların operasyonel verimliliğini artırmış ve müşteri tabanını genişletmiştir. Finansal aracıların ve aracı kurumların (brokers) işlemleri kolaylaştırdığı sermaye piyasalarında, artan işlem kapasiteleri türevler ve algoritmik işlemler dâhil olmak üzere karmaşık ticaret yöntemlerinin ortaya çıkmasına ve finansal aracılıkların daha da çeşitlenmesine yol açmıştır.
FinTech alanında, Bilgi Teknolojisi firmalarının ve yeni kurulan şirketlerin rolü, finansal inovasyon için yeni bilgi teknolojilerinden yararlandıkça büyümüştür. Bunun önemli bir örneği, merkezi bir yöneticiye ihtiyaç duymadan otomatik sistemlerin verimli finansal hizmetler sağladığı merkezi olmayan finanstır (decentralized finance).
Finans sektörü, son zamanlardaki üretken yapay zekâ yükselişiyle daha da fazla dönüşüm geçirmeye hazırlanmaktadır. Hâlâ erken aşamalarında olsa da, Japonya ve Avrupa’daki kurumlar bu teknolojiden yararlanmada ilerleme kaydetmektedir. Örneğin, üretken yapay zekâ, tutanak alma, belge özetleme, çeviriler ve yasal uyum kontrolleri gibi dâhili süreçleri iyileştirmek için kullanılmıştır. Japonya’da, işgücü eksikliklerini azaltmak için değerli bir araç olarak da görülmektedir. Buna ek olarak, üretken yapay zekâ, müşteri veri analizini, dolandırıcılık tespiti için işlem izlemeyi ve diğer kritik operasyonları desteklemeye başlamakta ve bunların hepsi finans sektöründeki gelişmiş kârlılığa ve üretkenliğe katkıda bulunmaktadır.
Şimdiye kadar, teknolojinin finansal aracılığı nasıl çeşitlendirdiğini gördük. Bunun tersi de doğrudur: finansal aracılık, araştırma ve geliştirme ve ticarileştirme için gerekli yatırımı sağlayarak teknolojiyi destekler. Sadece bankalar değil, aynı zamanda risk sermayesi, özel sermaye ve borç fonları da artık inovasyonu teşvik etmede önemli bir rol oynamaktadır. Hem Japonya’da hem de Avrupa’da, finansal aracılık ve teknolojik ilerleme arasında olumlu bir geri bildirim döngüsü yaratarak, çok çeşitli sektörler ve risk profilleri genelinde finansman sağlamaktadırlar. Bu, ekonomik büyüme ve üretkenlik artışı için gereklidir.
- Finansal Aracılık Fonksiyonları İçin Zorluklar [Challenges for Financial Intermediation Functions]
Ancak, teknolojik gelişmelerin finansal istikrara yeni riskler getirdiğini akılda tutmak gerekir. Örneğin, Mart 2023’teki bankacılık karmaşası sırasında, bir bankanın kredi durumuyla ilgili endişelerin nasıl hızla yayılabileceğini ve çevrimiçi bankacılık ve sosyal medya nedeniyle mevduat çekişlerinin nasıl hızlandırılabileceğini gördük. Finansal hizmetler daha çeşitli ve karmaşık hale geldikçe, risk iletim kanalları daha az şeffaf hale gelmiştir ki, mevcut finansal düzenlemeler yeni finansal hizmet türlerini yönetmek için tam donanımlı olmayabilir.
Bu ortam, siber güvenlik ve üçüncü taraf risklerinin sağlam yönetimi de dâhil olmak üzere operasyonel dayanıklılığa olan ihtiyacı vurgular. Üretken yapay zekânın yükselişiyle birlikte, “halüsinasyonlar” (yani, gerçek dışı yanıtlar) riski, kara kutu sorunları ve veri koruma endişeleri gibi belirli zorluklar da vardır. Merkez bankalarının ve diğer otoritelerin bu gelişen finansal aracılık işlevlerini izlemeleri, ilgili kuruluşları sağlam bir yönetim kurmaya teşvik etmeleri ve yeni riskleri ele almak için yönetim çerçeveleri oluşturmaları hayati önem taşımaktadır.
Teknolojik gelişmelere uyum sağlayan düzenleyici ve denetleyici bir çerçeve de önemlidir. Örneğin Japonya’da, kripto varlık düzenlemeleri ve sabit para mevzuatı diğer yargı bölgelerinden önce tanıtılmış ve siber güvenlik yönergeleri 2024 yılında oluşturulmuştur. Bu arada, Avrupa Birliği güvenilir yapay zekâ için dünyanın ilk düzenlemesi olan Yapay Zekâ Yasası’nı yürürlüğe koymuştur. Yapay zekâ küresel olarak yayılmaya devam ederken, Japonya Merkez Bankası yargı bölgelerindeki düzenleyici yanıtları yakından takip etmektedir.
Sonuç
Son olarak, merkez bankalarının risk yönetimi ve analitik yeteneklerini geliştirmek için teknolojiyi de benimsediğini ekleyerek bitireyim. Teknolojinin tüm faydalarından yararlanan bir gelecek sağlamak için, finans profesyonellerinin uzmanlık ve deneme-yanılmalarından elde edilen anlama kapasitelerine dayanmak esastır.
Bu forum, Japonya ve Fransa’dan finans profesyonellerinin bilgi alışverişinde bulunmaları için eşsiz bir fırsattır. Paris 2024 Olimpiyat ve Paralimpik Oyunları’nın sloganı olan “Oyunları Açalım (Fransızca: Ouvrons Grand Les Jeux)” ruhuna uygun olarak, bu buluşmanın fikir paylaşımı ve verimli tartışmaların teşvik edildiği canlı bir platform olmasını umuyorum.
İlginiz için teşekkür ederiz.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.