Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (Securities and Exchange Commission-SEC) Üyesi Jaime Lizárraga, dijital varlık piyasasının önemli bölümünün muhtemelen yasadışı olarak çalıştığını söyledi.
SEC Komiseri Jaime Lizárraga, (ABD’deki) Brooklyn Hukuk Okulu’nda yaptığı açıklamalarda, dijital varlık piyasasının büyük bölümünün federal menkul kıymetler yasalarının dışında faaliyet gösterebileceğini söyledi. Lizárraga, çıkarılan her dijital token’in mutlaka bir menkul kıymet arzını temsil etmediğini ve her dijital varlık aracı kurumunun[1] mutlaka kayıt dışı bir piyasa katılımcısı olarak faaliyet göstermediğini vurguluyor. Ancak, Lizárraga, SEC Başkanı Gary Gensler ile piyasadaki yaklaşık 10.000 dijital varlık token’inin çoğunun muhtemelen menkul kıymet olarak arz edildiği konusunda hemfikir ve menkul kıymet olan dijital varlıkları satan, alım satımını yapan veya tavsiye veren aracı kurumların kayıt dışı bir piyasa katılımcıları olarak faaliyet gösterebileceğinden de endişe ediyor.
Lizárraga, “Benim görüşüme göre, federal menkul kıymet yasalarının dışında yasadışı bir şekilde faaliyet gösteren çok sayıda dijital varlık ihraççısı ve aracı kurumu var” dedi.
Lizárraga, muhtemelen FTX kripto imparatorluğunun çöküşüne ve bununla ilgili piyasa etkilerine atıfta bulunarak, “geçen haftaki rahatsız edici dijital varlık piyasası olaylarından” etkilenen perakende yatırımcılara kalbinin acıdığını ifade ederek, yaşanan değer kayıpları veya önemli zararların, çalışan bir ailenin veya çalışan bir kişinin finansal güvenliği üzerinde yıkıcı bir etkiye sahip olabildiğini, söyledi.
Lizárraga, artan dolandırıcılık olayları, servet ve kontrolün yoğunlaşması, yüksek oranda merkezileştirilmiş aracı kurumlar, şeffaflık eksikliği ve yüksek oynaklık gibi dijital varlıklar piyasasındaki büyük risklerin altını çizdi.
Lizárraga, SEC’in bu sektöre “çok sayıda rehberlik” sağladığını ve SEC’in yatırımcıların korunması ile kural ve düzenlemeleri uygulama yükümlülüğü olduğunu vurguladı.
Kripto piyasasındaki vahşi büyüme (wild growth of crypto): Lizárraga, dijital varlık endüstrisinin, aracı kurumlara güvenme ihtiyacı, kaçınılmaz dolandırıcılık seviyeleri ve yüksek işlem maliyetleri dahil olmak üzere geleneksel finansal sistemdeki zayıflıkları ortaya çıkaran 2008 yılı finansal krizinin ardından ortaya çıktığını belirtti.
Dijital varlık endüstrisi olağanüstü bir şekilde büyüdü. Lizárraga’ya göre, yaklaşık on bin token ve yüzlerce dijital varlık platformu bulunmaktadır. Bazı tahminlere göre, beş yetişkin Amerikalıdan biri dijital varlık satın almış durumdadır. Varlık sınıfı, özellikle artan sayıda kişinin dijital varlıklara yatırım yaptığı düşük gelirli ve yetersiz hizmet alan topluluklarda yükselmiştir. Banka hesabı olmayanlar ile banka hesabı olmayan bireylerin daha büyük bir kısmı, tamamen banka hesabına sahip olanlara göre dijital varlıklara sahip olabilir.
Ancak Lizárraga, dijital varlık piyasasının gerçekten geleneksel finansa uygun bir alternatif haline gelip gelmediği konusunda, kendi görüşüne göre, cevabın “hayır” olduğunu söyledi. Ona göre, bu sektör, dijital varlık alıcıları ve yatırımcılar için gerçek finansal kapsayıcılık ve güçlü korumalar da sunmuyor.
Önemli riskler (significant risks): Dijital varlıkların patlayıcı, düzensiz büyümesi beraberinde riskleri de getirdi. Mart (2022) ayında ABD Başkanı Biden, federal kurumları ve finansal düzenleyicileri dijital varlık piyasalarındaki sorunları incelemeye yönlendiren bir yürütme talimatı yayınladı. Hazırlanan raporlar birkaç riskin ana hatlarını çizmiştir:
- Artan dolandırıcılık/suiistimal (increasing fraud): ABD Hazine Bakanlığı, 2021 yılında küresel olarak 14 milyar ABD doları değerinde dijital varlığa dayalı suç tahminine atıfta bulunmuş olup; bu, 2020 yılı tahmininin neredeyse iki katıdır. 2021’de dolandırıcılık sayısı yıldan yıla %60’ın üzerinde artarak çalıntı dijital varlıkların değeri 2021’de %80’in üzerinde artmıştır. Hazine, dijital varlık suçlarının kişisel bildirimlere dayandığını kaydetmiş, bu nedenle bu sayıların büyük olasılıkla tam bir resim göstermediğini de belirtmiştir.
- Servet ve onun kontrolündeki yoğunlaşma (concentrated wealth and control): Bir araştırmaya göre, en iyi 1.000 piyasa katılımcısı, 2020 yılının sonunda dolaşımdaki Bitcoin’in yaklaşık altıda birine sahipti. Aynı çalışma, ilk 10.000 katılımcının kabaca üçte birine sahip olduğunu buldu. “Balinalar” (yani büyük pozisyon sahipleri) bir pozisyonu tasfiye ettiklerinde veya kayıp yaşadıklarında, işlemin karşı tarafları aşırı mali baskıyla karşı karşıya kalabilir. Ayrıca, birçok dijital varlık yönetişim token’i, belirli bir token’in sahiplerinin ilk %1’i tarafından tutulur ki; bu, oy hakkı sahipleri anonimse veya sağlam bir gözetime tabi değilse yönetişim sorunlarına yol açabilir.
- Son derece merkezi aracılar (highly centralized intermediaries): Satoshi Nakamoto tanıtım belgesinde ortaya konan merkezi olmayan, güvene dayalı olmayan bir finansal sistemin orijinal vizyonuna ters düşen birçok dijital varlık platformu, entegre, merkezi bir yapıya sahiptir ve bu da çıkar çatışmalarına neden olur. Platformlar ayrıca kendi varlıklarını müşteri varlıklarıyla karıştırarak müşterileri platform iflası riskine maruz bırakmaktadır.
- Önemli şeffaflık eksikliği (significant lack of transparency): FSOC’ye (Financial Stability Oversight Council; ABD Finansal İstikrar Gözetim Konseyi) göre, dijital varlık destekçileri ve ihraççıları tarafından yapılan açıklamalar tekdüzelikten yoksundur ve özellikle sabitcoin’ler için halka sağlanan bilgi miktarında büyük farklılıklar gösterir. Platformlardaki birçok kötü niyetli siber saldırıya rağmen sorunlu olan teknolojik güvenlik açıkları konusunda da şeffaflık eksikliği bulunmaktadır.
- Yüksek oynaklık (high volatility): Yüksek oynaklık ile ilgili olarak Lizárraga, dijital varlık piyasasının ne kadar değişken olabileceğinin kanıtı olarak “son olayları” ve 2022 yılı kripto kışını gösterdi. Dijital varlıklardaki fiyat dalgalanmaları, geleneksel piyasaların rutin dalgalanmalarına göre normların dışındadır.
Yaşanan bu son olayların ışığında, Lizárraga, bir dönüm noktasındayız, dedi. Yasa dışı faaliyet gösteren çok sayıda dijital varlık ihraççısı ve aracı kurumunun olması, şeffaflığı ve SEC’in yatırımcıların korunması yeteneğini baltalamaktadır. Lizárraga, “Açıkçası, dijital varlık piyasasındaki sorunlar, geleneksel finans sistemindeki sorunlardan daha kötü, çünkü büyük ölçüde düzensiz bir alanda meydana geliyorlar” dedi.
SEC rehberliği (SEC guidance): Lizárraga’ya göre SEC, DAO Raporu, Dijital Varlıkların “Yatırım Sözleşmesi” Analizi için SEC FinHub Çerçevesi ve Kurumsal Finansman Bölümü personeli tarafından yayınlanan çok sayıda eylemsizlik mektubu dahil olmak üzere “bol miktarda rehberlik” sağlamıştır. Lizárraga, menkul kıymet yasaları kapsamında neyin bir “yatırım sözleşmesi” veya “senet” oluşturduğuna dair onlarca yıllık yasal emsal, sektöre ve gelişmiş menkul kıymet yasası hukukçusuna da geniş rehberlik sağlıyor, dedi.
Lizárraga, “Bu bir rehberlik eksikliği meselesi değil, daha çok mevcut rehberliğin birçok piyasa katılımcısının duymak istediği şey olmayabilir” dedi. Lizárraga, SEC’in “yaptırım yoluyla düzenleme” ile uğraştığı anlatısını da geri iterek, yasalar yerleşiktir ve bugüne kadar getirilen davaların açık uygulamaları söz konusudur. Lizárraga, “Bu, yaptırım yoluyla düzenleme değil, menkul kıymet yasalarımızın ABD Kongresi’nin amaçladığı şekilde uygulanmasıdır” dedi.
Lizárraga hukukçuların, dijital varlık endüstrisine danışmanlık yapmada önemli bir rol oynadığını da söyledi. Menkul kıymet yasalarının; bu, müşterilerinin almak istediği bir tavsiye olmasa bile, müşterilerinin işletmelerine uygulanması konusunda müşterilerine karşı net olma yükümlülükleri vardır.
Lizárraga’ya göre, yenilikçi blockchain teknolojisi yan yana var olabilir ve mevcut federal menkul kıymet yasası çerçevesiyle uyumlu olabilir, ancak yasalara uymak ve yatırımcıların çıkarlarını ön planda tutmak iyi niyetli, dürüst ve bilinçli bir seçimi gerektirir.
Lizárraga, “SEC’in federal menkul kıymet yasalarının koşullarını yerine getirmek için bize iyi niyetli planlar ve somut zaman çizelgeleri ile gelenlerle birlikte çalışması gerektiğine inanmakla birlikte, SEC’in yatırımcıların korunması ile kural ve düzenlemeleri uygulama yükümlülüğü vardır” dedi ve ekledi: “Federal menkul kıymet yasalarını ihlal edenler ve yatırımcılara ve piyasalara zarar verenler, basit ve net s
* Bu derlemede yer alan görüşler Jim Hamilton Blog Yazarına ait olup derleyenin çalıştığı kurumu bağlamaz, derleyenin çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Derlemedeki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler derleyene aittir. [Blog yazısı için bkz. Lene Powell, J.D., SEC Commissioner Lizarraga says considerable portions of digital asset market are likely operating illegally, Jim Hamilton Blog, November 18, 2022, < https://jimhamiltonblog.blogspot.com/2022/11/sec-commissioner-lizarraga-says.html > erişim tarihi 21 Kasım 2022]
[1] Bu metindeki “aracı kurum” ibaresinden kasıt, “dijital varlık aracı kurumu”dur.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.