“Suya düştüğünüz için değil, sudan çıkamadığınız için boğulursunuz.”
Edwin Louis Cole (1922-2002)
Giriş
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (Securities and Exchange Commission-SEC), 24 Ağustos 2022 tarihinde, 2022-2026 dönemi için stratejik plan taslağını yayınlayarak kamuoyunun görüşüne açtı[1].
Plan taslağında belirtilen üç ana hedef şunlardır:
- Çalışan aileleri dolandırıcılığa, manipülasyona ve (şirket yöneticilerinin) görevi kötüye kullanmaya (fraud, manipulation, and misconduct) karşı korumak;
- Gelişen pazarlara, iş modellerine ve teknolojilere ayak uyduran sağlam bir düzenleyici çerçeve geliştirmek ve uygulamak ve
- Çeşitli, eşitlikçi, kapsayıcı ve kurum hedeflerini ilerletmek için tam donanımlı vasıflı bir işgücünü desteklemek.
Bu hedeflere ulaşmak için SEC, uygunsuz davranışları önlemek, tespit etmek ve kovuşturmak için piyasa ve sektör verilerini kullanmayı amaçlamaktadır. SEC ayrıca, yatırımcılara yatırım kararları verirken tutarlı, karşılaştırılabilir ve önemli bilgilere erişebilmeleri için açıklamaların tasarımını, dağıtımını ve içeriğini modernize etmeye çalışır.
Stratejik Plan, SEC’in kendisi hakkında geniş bir genel bakışla başlamaktadır. Buna göre, SEC’in misyonu, yatırımcıları korumak, adil, düzenli ve verimli piyasaları sürdürmek ve sermaye oluşumunu kolaylaştırmak da dahil olmak üzere yıllar içinde değişmeden kalmıştır. Ayrıca, Stratejik Plana göre, SEC aşağıdakileri de yapacaktır:
- Yatırımcı yuvarlak masa toplantıları, eğitim programları ve sec.gov sitesindeki uyarılar dahil olmak üzere çeşitli kanallar aracılığıyla doğrudan ve günlük olarak yatırım yapan halkla etkileşim kurmak;
- ABD hisse senedi piyasalarında yaklaşık 118 trilyon ABD dolarlık, borsada işlem gören hisse senedi opsiyonlarında 2,8 trilyon dolarlık ve sabit getirili piyasalarda 237 trilyon dolarlık yıllık işlemi (alım satım) denetlemek;
- Toplam piyasa değeri 51 trilyon dolar olan borsada işlem gören yaklaşık 5.248 halka açık şirketin açıklamalarını ve mali tablolarını seçici olarak gözden geçirmek;
- ABD’de toplu olarak en az 1 milyon kişiyi istihdam eden yatırım danışmanları, yatırım fonları, borsada işlem gören fonlar, aracı kurumlar ve transfer acenteleri dahil olmak üzere 29.000 kişiden fazla kayıtlı kuruluşun faaliyetlerini denetlemek;
- 24 ulusal menkul kıymetler borsasını, 9 kredi derecelendirme kuruluşunu, 7 aktif kayıtlı takas kuruluşunu, Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurulunu (Public Company Accounting Oversight Board-PCAOB), Finans Sektörü Düzenleme Kurumu’nu (Financial Industry Regulatory Authority-FINRA), Belediye Menkul Kıymetler Yönetim Kurulunu (Municipal Securities Rulemaking Board-MSRB), Menkul Kıymetler Yatırımcı Koruma Şirketi’ni (Securities Investor Protection Corporation-SIPC) ve Mali Muhasebe Standartları Kurulu’nu (Financial Accounting Standards Board-FASB) denetlemek ve
- Elektronik Veri Toplama, Analiz ve Erişim (Electronic Data Gathering, Analysis, and Retrieval-EDGAR) sisteminde bulunan 70 milyon sayfadan fazla belge gibi teknoloji sistemleri aracılığıyla kritik piyasa bilgilerini sağlamak.
Aşağıda SEC’in taslak eylem planı yer almaktadır.
Çalışan aileleri dolandırıcılık, manipülasyon ve suiistimalden korumak
Aileleri dolandırıcılığa, manipülasyona ve görevi kötüye kullanmaya karşı korumak için SEC, son iki yıldır yaptığı gibi uygulamaya odaklanmayı planlıyor. Stratejik plan, özellikle kayıtlı veya özel fonlar tarafından yapılan aldatıcı davranışlar, teklif veya muhasebe sahtekarlıkları, içeriden öğrenenlerin ticareti, piyasa manipülasyonu, bir tavsiyede bulunurken perakende müşterilerin çıkarlarına en uygun şekilde hareket etmeme, ihlalleri bildirme, en iyi uygulama ve hareket etmeme ile ilgili eylemlerden bahseder.
Bu özel hedefin bir parçası olarak birçok farklı eylem türü takip edilebilmesine rağmen, SEC bireysel yatırımcıları etkileyen suiistimalleri vurgulamaktadır. Misyonun bir kısmı, “belirli bir ürün veya düzenlemenin menkul kıymet yasalarına uygun olup olmadığını belirlemek için ekonomik gerçeklerini” gözden geçirmeyi içerir. Plan kripto para birimini belirtmese de, açıklama açıkça kriptoyu bir hedef olarak kapsıyor.
Eylemleri takip ederken, SEC, hesap verebilirlik ve caydırıcılık temel hedeflerine sahiptir. Caydırıcılık temelli icra eylemlerinde ve bu eylemlerin çözümlerinde kesinlikle bir yükselişe tanık olunmuştur. Caydırıcılık temelli eylemler, mevcut SEC rejimi altında daha fazla dikkat çeken bir tartışma konusu olan yaptırımla düzenlemenin kız kardeşidir.
Uzun yıllardır ve birçok yönetim aracılığıyla olduğu gibi, teknoloji gelişmeye devam ediyor ve bu da SEC’in modern pazarlara ve modern teknolojik temelli şemalara ayak uydurmasını gerektiriyor. SEC, piyasaları gözetlemek, rekabeti teşvik etmek ve yasaları uygulamak için teknoloji ve veri analitiğini en iyi şekilde kullanmak için hiç bitmeyen savaşını sürdürüyor.
Stratejik plan, SEC’in sistemik risk tanımlama yeteneklerini geliştirme ihtiyacına özellikle dikkat çekiyor. Sistemik risk, fiili piyasa işlemleriyle ilgilidir. Bu stratejiyi uygulamaya yönelik yöntemler, açıklama ve analitik araçların genişletilmesini, makine öğrenimi ve yapay zekanın kullanımının genişletilmesini, doğrudan politika geliştirmeye bağlı uzun vadeli risk analizinin geliştirilmesini ve tüm düzenlenmiş faaliyetlerde daha stratejik ve işbirlikçi analizlere odaklanmayı içerir.
Son olarak, aileleri dolandırıcılıktan koruma hedefini desteklemek için SEC, kamuyu aydınlatma yükümlülüklerinde değişiklik yapmaya devam etmeyi planlıyor. Bu bağlamda, stratejik plan tartışmalı iklim riski açıklama kurallarını, siber güvenlik politikası açıklamalarını (gelecekteki bir blogun konusu) ve insan sermayesi açıklamalarını içermektedir.
Gelişen pazarlara, iş modellerine ve teknolojilere ayak uyduran sağlam bir düzenleyici çerçeve geliştirmek ve uygulamak
Yenilik ve teknoloji, SEC için özellikle siber güvenlik riskleri ve 24 saat uluslararası pazar bağlantısıyla ilgili zorluklar getiriyor. SEC, piyasalara ayak uydurmak için düzenlemeyi artırma hedefini uygulamak için özel pazarlar üzerinde şeffaflığı artırmak için düzenlemeler geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu arada, FinCEN (Financial Crimes Enforcement Network/Mali Suçları Yürütme Ağı) belirli özel piyasa katılımcıları için (gelecekteki bir blogun konusu) halihazırda gerçek faydalanıcı bildirim yükümlülükleri geliştirmiştir. Buna ek olarak, SEC, veri akışı da dahil olmak üzere denetim sorumluluklarını artırmak için uluslararası düzenleyicilerle birlikte çalışmayı amaçlamaktadır.
Stratejik Plana göre SEC, dijital varlıklar ve kripto paralar dahil olmak üzere sermaye piyasalarının ve katılımcılarının karşılaştığı sistemik ve altyapı risklerini ele almak için stratejileri inceleyecektir. Bu bağlamda, SEC, konuyla ilgili daha fazla düzenleyici otorite için ABD Kongresi’ne lobi yapmaya çoktan başlamış olup, devam edecektir. SEC ayrıca, kripto, türevler ve sabit getirili araçlar dahil olmak üzere yeni ve değişen ürünler hakkında piyasa katılımcılarının girdileri için sosyal yardım programlarını artıracaktır.
Çeşitliliğe sahip, adil, kapsayıcı ve kurum hedeflerini ilerletmek için tam donanımlı yetenekli bir işgücünü desteklemek
Stratejik Plandaki nihai hedef, çeşitli, adil, kapsayıcı ve kurum hedeflerini ilerletmek için donanımlı yetenekli bir işgücünü desteklemektir. Bu hedefleri gerçekleştirmek için SEC, personel alımına, eğitimine ve elde tutulmasına odaklanacaktır. Bu bağlamda, SEC işgücü politikalarını ve uygulamalarını güncelleyecektir. Buna ek olarak, SEC, personel rotasyonu ve uzaktan-çalışma programları da dahil olmak üzere çeşitli SEC ofisleri içinde ve arasında işbirliğini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Son olarak, diğer hedeflerde olduğu gibi, SEC, işgücü verimliliğini artırmak için yazılım ve güvenlik programlarının güncellenmesi de dahil olmak üzere teknolojiyi kullanmayı amaçlamaktadır.
* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.
[1] Söz konusu taslak planın künyesi şöyledir: Strategic Plan Fiscal Years 2022-2026, Securities and Exchange Commission, < https://www.sec.gov/files/sec_strategic_plan_fy22-fy26_draft.pdf > erişim tarihi 02 Kasım 2022
Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.