“Bu gün dünyayı istediğin bir renge boya
Rengarenk batan günü al karşına
Bir renk, de kendinden kat
Çocuklar gibi saf, temiz ve berrak
Kapat gözlerini bir hikaye yarat (…)”
Can Yücel (1926-1999)
1. ‘Satımcı/Dealer[1]’ Tanımında Değişiklik Önerisi
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Borsa Yasası’nın 3(a)(5) maddesi ‘satımcı/dealer’ kavramını “kendi hesabına, bireysel olarak veya vekil sıfatıyla … menkul kıymetler satın alan veya satan, ancak olağan bir işin parçası olmayan kişiler hariç olmak üzere; bir aracı kurum aracılığıyla veya başka bir şekilde kendi hesabına … menkul kıymet alıp satma işiyle uğraşan herhangi bir kişi” olarak tanımlamaktadır. “Satımcı/dealer” tanımının yasal olarak hariç tutulması genellikle “trader/al-satçı” istisnası olarak da anılır. İstisna veya muafiyet olmaksızın, anılan Borsa Yasası’nın 15(a)(1) maddesi gereğince, Yasa’nın 15(b) maddesi uyarınca SEC’e (Securities and Exchange Commission/Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu) kayıtlı olmadıkça, bir “satımcının” herhangi bir menkul kıymetteki herhangi bir işlemi etkilemesini yasa dışı davranış olarak değerlendirir.
Benzer şekilde, Borsa Yasası’nın 3(a)(44) maddesinin ilgili kısmında, ‘kamu menkul kıymetleri satımcısı’ kavramı “kamu menkul kıymetlerini kendi hesabına, bireysel olarak veya bir vekil sıfatıyla satın alan veya satan, ancak normal bir işin parçası olmayan herhangi bir kişi dışında; bir aracı kurum aracılığıyla veya başka bir şekilde kendi hesabına kamu menkul kıymetlerini alıp satma işiyle uğraşan herhangi bir kişi” anlamına gelmektedir.
Mevcut bu kurallara ilişkin öneri (ve küçük işletmeler pazarındaki satımcı davaları), ‘düzenli bir iş’ (regular business) tanımlamaya odaklanmaktadır. Şu anda Borsa Yasası bu terimi tanımlamamaktadır. Mahkemeler ve SEC, bir satımcının/dealer’in menkul kıymet alıp satma konusunda “düzenli bir iş” yapıp yapmadığını belirlerken aşağıdaki hususları dikkate almaktadır:
(i) Faaliyet sıklığı;
(ii) İzleme faaliyetinin doğası;
(iii) Organize bir borsa veya işlem yerinde piyasa yapıcı veya uzman olarak hareket edilmesi;
(iv) Fiili bir piyasa yapıcısı veya likidite sağlayıcısı olarak hareket edilmesi ve
(v) Kendisinin, normal bir iş yerinde menkul kıymet alıp satıyormuş gibi gösterilmesi.
SEC, ayrıca, satımcıların, bir pozisyonla ilişkili riski en aza indirmek için aynı anda alıp satmaya istekli olanları ve genellikle hızlı bir şekilde dengeleme işlemlerine girenleri içerdiğini belirtir. Buna karşılık, al-satçılar ya da trader’lar “sermaye yatırımı sağlayan ve borsada işlem gören şirketlerde uzun süre sahiplik riskini kabul etmeye istekli piyasa katılımcıları”dır. Böyle bir yatırımcı genellikle sadece bir ‘al-satçı/trader’ olarak kabul edilir ve satımcı/dealer kaydından muaftır. SEC ayrıca “birinden birkaç saniye, dakika veya saat için bir şirkete ‘yatırım yapıyor’ demek pek mantıklı gelmiyor” demektedir.
SEC, bir istisna veya muafiyet olmaksızın, bu faaliyetlerde bulunan bir kişinin “satımcı” veya “kamu menkul kıymetleri satımcısı” olarak kaydolmasını gerektiren ‘düzenli bir iş’ teşkil edecek belirli faaliyetleri tanımlamak amacıyla “satımcı” ve “kamu menkul kıymetleri satımcısı” tanımlarını içeren 3a5-4 ve 3a44-2 olmak üzere iki kural önermektedir[2].
Önerilen Kurallar, satımcı/dealer benzeri roller üstlenen belirli piyasa katılımcılarının, özellikle de piyasadaki ticari faaliyetleri diğer piyasa katılımcılarına “likidite sağlama etkisine sahip olan” kişilerin faaliyetlerini daha spesifik olarak tanımlamak için tasarlanmış üç nitel standart ortaya koymaktadır. Buna ek olarak, “kamu menkul kıymetleri satımcısı” tanımı, bir kişinin niteliksel standartları karşılayıp karşılamadığına bakılmaksızın bir satımcı/dealer olarak kabul edileceği parlak bir nicel testi içerecektir. Diğer menkul kıymet düzenlemeleri gibi, bir ‘kişi’ de herhangi bir kişi veya kuruluş biçimi olabilir.
Toplam varlıkları 50 milyon ABD dolarından az olan veya bunları kontrol eden kişiler, kayıtlı yatırım şirketleri gibi önerilen yeni tanımın dışında tutulmuştur. Kayıtlı yatırım şirketleri hariç tutulmaz, ancak kurallar bir kayıtlı yatırım şirketinin ne zaman müşterilerin hesabına değil de kendi hesabına hareket ettiğini belirlemeye yönelik hükümler içerir.
2. Niteliksel Standartlar
Önerilen kural, diğer piyasa katılımcılarına likidite sağlama etkisine sahip olduğu düşünülen üç tür faaliyeti içerecek şekilde mevcut tanımları genişletecektir. Özellikle;
(i) Aynı veya büyük ölçüde benzer menkul kıymetlerin (veya devlet tahvillerinin) bir gün içinde rutin olarak kabaca karşılaştırılabilir alım ve satımlarının yapılması veya
(ii) Piyasanın her iki tarafında da mevcut en iyi fiyatlarda veya bu fiyatlara yakın olan ve diğer piyasa katılımcılarının erişimine açık olacak şekilde iletilen ve temsil edilen ticari menfaatlerin rutin olarak ifade edilmesi veya
(iii) Öncelikli olarak alım-satım marjlarını yakalamaktan, menkul kıymet alım ve satım tekliflerinden veya likidite sağlayan ticari paylara menkul kıymet işlem yerleri tarafından sunulan teşvikleri yakalamaktan gelir elde etmek.
3. Niceliksel Standartlar
Niteliksel standartlara ek olarak, önerilen Kural 3a44-2 ayrıca, niteliksel standartlardan herhangi birini karşılayıp karşılamadığına bakılmaksızın, ABD Hazine kağıtları piyasasında belirli seviyelerde faaliyet gösteren kişilerin “düzenli bir işin parçası olarak” menkul kıymet alıp satıyor olarak tanımlanacağı bir parlak çizgi testi oluşturacak nicel bir standart içerecektir. Eğer o kişi son altı takvim ayının dördünde devlet tahvillerinde 25 milyar dolardan fazla işlem hacmine sahipse, özellikli olarak, önerilen Kural 3a44-2(a)(2), kendi hesabına devlet tahvilleri alıp satan bir kişinin “düzenli bir işin parçası olarak” bu tür faaliyetlerde bulunmasını sağlayacaktır.
4. Uyum
Yeni kurallara göre ‘satımcı/dealer’ veya ‘kamu menkul kıymetleri satımcısı’ olarak kaydolması gereken bir kişinin, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıllık süreye uyması gerekecektir.
* Bu derlemede yer alan görüşler derleme yapılan kaynaklarda zikredilen Kurum (Securities and Exchange Commission-SEC) ve Blog Yazarına ait olup derleyenin çalıştığı kurumu bağlamaz, derleyenin çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Derlemedeki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler derleyene aittir.
[1] Bkz. Türk Dil Kurumu Sözlüğü (Dealer: ‘satımcı’) < https://sozluk.gov.tr/ >
[2] Bu konuda bkz. Proposed Changes to Definition of Dealer and Government Securities Dealer, Securities and Exchange Commission, Fact Sheet, < https://www.sec.gov/files/34-94524-fact-sheet.pdf > erişim tarihi 09 Kasım 2022; Laura Anthony, SEC Proposed Changes To The Definition Of A “Dealer”, Securities Law Blog, November 8, 2022, < https://securities-law-blog.com/2022/11/08/sec-proposed-changes-to-the-definition-of-a-dealer/ > erişim tarihi 09 Kasım 2022
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.