1.9. Bağlı Ortaklıklar Hukuku (Law of Affiliated Companies)
1.9.1. Alman Bağlı Ortaklıklar Hukukunun Yapısı (Structure of the German Law of Affiliated Companies)
AktG’nin 291 ve devamı maddeleri, hakim şirket için sorumluluklar ve yükümlülükler sistemi kurarak bağlı şirketleri düzenler. Bu sistem, bir şirketin diğerine “bağımlılık” (Abhängigkeit, a§a§ 15, 17 AktG) ve bağlı şirketin kontrol eden şirketin üniter yönetimi altında olduğu şirketler grubunun (a§a§ 15, 18 AktG) tanımları üzerine kurulmuştur. Bağlı şirketler hukuku, öncelikle bağlı şirketin alacaklılarının ve azınlık hissedarlarının korunmasını sağlar. Yasa iki kontrol biçimini kapsar: iki şirket arasındaki bir anlaşmaya dayalı kontrol (a§a§ 291 ve devamı AktG ”“ Vertragskonzern veya “sözleşmeli grup”) ve böyle bir anlaşma olmadan yönetim yetkisinin fiilen kullanılmasına dayalı kontrol (a§a§ 311 ve devamı AktG ”“ faktischer Konzern veya “de facto grup”).
1.9.2. Sözleşmeye Dayalı Gruplar (Contractual Groups)
Bir anlaşmaya dayalı kontrol durumlarında, kontrol eden şirket bağlı şirketin yönetim kuruluna talimat verme hakkına sahiptir (a§ 308 I AktG). Buna karşılık bağlı şirketin yönetim kurulu, kendi şirketinin zararına çalışsa bile bu talimatlara uymaya yetkilidir (a§ 308 II AktG). Sözleşme hakim şirkete bağlı firmayı kendi yönetimi altına alma hakkı verirken, hakim teşebbüsün yöneticileri talimatları nedeniyle bağlı şirkete verdikleri zararlardan sorumludur (a§a§ 308, 309 II AktG). Hakim şirket, bağlı şirketin yıllık zararından da sorumludur (a§ 302 AktG).
Yönetim kurulu üyelerinin sorumluluk ve yükümlülüklerine ek olarak, hakimiyet sözleşmesinin veya kar transferi sözleşmesinin akdedilmesi, değiştirilmesi veya feshedilmesi gibi artan şartlarla azınlık hissedarların menfaatleri de dikkate alınır (a§a§ 293”“299 AktG). Bu tür anlaşmalar yapılırsa, dış hissedarlar, uygun bir yinelenen tazminat ödemesi ile garanti edilen şirkette kalma (a§ 304 AktG) veya devralma için yeterli bir tazminatla şirketten ayrılma (a§ 305 AktG) seçeneğine sahiptir. Hakim şirketin azınlık hissedarlarına bu yükümlülüklerden kaynaklanan dezavantajlar nedeniyle, a§ 293 II AktG, böyle bir sözleşmenin akdedilmesi için hakim şirketin hissedarlar kurulunun onayını gerektirir.
1.9.3. De Facto/Fiili Gruplar (De facto Groups)
1965 tarihli Anonim Şirketler Yasası taslağı hazırlanırken, yasa koyucunun amacı başka bir şirketin diğer tüm aktif kontrol biçimlerini yasaklamaktı. Bu nedenle taslak, grup yönetim yetkisinin kullanılmasına ancak bir hakimiyet sözleşmesinin akdedilmesinden sonra izin verilmesini gerektiriyordu. Ancak bu amaca ulaşmak ve bir grup içinde yönetim yetkisinin sözleşme dışı kullanımını yasaklamak imkansız hale geldi. Bunun yerine, yasa, fiilen hakim olan şirketin katı sorumluluğunu sağladı. Ancak bu düzenleme, orijinal yasama kavramını sulandıran tavizlerden kaynaklanan tüm sorunları göstermektedir.
Yasa, bağımlı şirketin, derhal veya mali yılın sonunda tazmin edilmediği sürece (a§ 311 II AktG), bağımlı şirket (dependent company) üzerinde dezavantajlı bir etkiye sahip olacak talimatlara veya tedbirlere tabi tutulamayacağını belirtmektedir (a§ 311 II AktG). ). Hakim şirket zararı tazmin etmezse, bağlı şirket ve hissedarları hakim şirketten ve yönetiminden tazminat talep etme hakkına sahiptir (a§ 317 AktG). Bu tazminat sistemini baştan etkisiz hale getirmemek için, yasa bağımlılık ilişkilerinin daha fazla kamuya açıklanmasını ve doğrulanmasını (disclosure and verification of dependency relationships) sağlar: bağlı şirketin yönetim kurulu, bağlı şirketler (affiliated companies) ile ilişkiler hakkında bir rapor sunmalıdır (a§a§ 312 ve devamı AktG – Abhängigkeitsbericht). Aleyhte olan tedbirler raporda belirtilmemişse, bağlı şirketin yönetim kurulu, sebep olunan zararlardan şirkete ve pay sahiplerine karşı sorumludur (a§ 318 AktG).
Yasa koyucunun bağımlı şirketi sanki bağımsızmış gibi aynı konuma getirmeyi başardığı şüphelidir. Bu nedenle, anonim şirketler hukukunda fiili gruplara yönelik yasal düzenlemelerin reforma ihtiyaç duyduğu yaygın olarak kabul e
* Bu çalışma için yararlanılan kaynak için bkz. Introduction to German Law, Third Edition, Edited by Joachim Zekoll and Gerhard Wagner, Wolters Kluwer, 2019, < https://www.ius.uzh.ch/dam/jcr:1877b5cd-285a-49a3-a44b-f1c7c2ed283c/Sethe%20in%20Zekoll_Wagner%20Company%20Law%20in%20Germany.pdf > erişim tarihi 22 Kasım 2022 (Bu yazıda yer alan görüşler “Introduction to German Law” kitabının 5. Bölüm yazarı Rolf Sethe’ye ait olup derleyenin çalıştığı kurumu bağlamaz, derleyenin çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Bu çalışmadaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler derleyene aittir.)
Bu yazı başlığında aşağıdaki çalışmalara da bakılabilir:
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-5 (Şirket Organları), Legal Blog, 23 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-4 (Pay Sahipliği Hakları ve Azınlıkların Korunması), Legal Blog, 23 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-3 (Sermaye Azaltımı), Legal Blog, 23 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-2 (Sermaye Artırımı ve Diğer Finansman Şekilleri), Legal Blog, 22 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’da Paylı Şirketler: Anonim Şirketler-1, Legal Blog, 22 Kasım 2022
- Yavuz Akbulak, Almanya’daki Şirket Türlerine Genel Bir Bakış, Legal Blog, 22 Kasım 2022
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.