Amerika Birleşik Devletleri’nde Başlıca Şirket Türleri*

“Azıcık bilen tekrarlar.”

İngiliz Atasözü

1. ABD’de Şirket Türleri

Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) temelde dört ana şirket türü bulunmakta olup, bunlar aşağıda tadat edilmiştir:

1. Şahıs işletmesi (Sole Proprietorship/SP)
2. Ortaklıklar (General Partnership/GP)
3. Limited şirket (Limited Liability Company/LLC)
4. Anonim şirket (Business Corporations, Incorporated; ‘kısaca’ Inc./Corp.)

1.1. Şahıs işletmesi (Sole Proprietorship)

Şahıs işletmesi en basit şirket türüdür. Sadece bir kişinin sahip olduğu ve kontrol ettiği bir işletmedir. Bu kişi, tüm yükümlülüklerden (liability) ve her türlü kar veya zarar (profit or loss) dahil olmak üzere her işten sorumludur.

ABD’deki şahıs işletmelerinin başlıca özellikleri, şunlardır:

• Maliyetsizdirler (inexpensive).
• Kolay tasfiye edilirler (dissolve).
• Genellikle vergi yönleri (tax aspects) yoktur.
• Temel muhasebe (basic bookkeeping) dışında neredeyse hiçbir formaliteye uymazlar.
• İşletmenin borçları, sahibinin şahsi borçları (personal liabilities) olarak kabul edilir.
• Sahibinin ölümü (death of the owner sole proprietorship) halinde şahıs firmasının varlığı derhal sona erer.

İşletmenin kar ve zararı, sahibinin kişisel geliri (personal income) olup, şahıs işletmesi vergi açısından dikkate alınmaz. Ancak, hukuken işletme, ticaret unvanını kullanan bir şahıstan başka bir şey olmadığı için, firmanın yükümlülükleri için sahibinin sorumluluğunda bir sınır yoktur.

1.2. Ortaklıklar (General Partnership/GP)

İki veya daha fazla kişinin (bireyler, şirketler, diğer ortaklıklar, limited şirketler, vakıflar/tröstler veya diğerleri) ortak sahipler olarak kar amaçlı bir iş yürütmek için oluşturduğu birlikteliklerdir. Bu kişiler, tüm yükümlülükler ve her türlü kar veya zarar dahil olmak üzere tüm işlerden sorumludurlar.

Ortaklığa girmek isteyen kişiler, kar ve zararı paylaşmak için bir anlaşma yaparlar. Ortaklık, ortaklığın kar ve zararlarının ne olduğunu ve bunların ortaklara nasıl tahsis edildiğini bildirmek için hükümete bir bilgi beyannamesi sunar. Ortakların sorumluluğu müşterek ve müteselsil olduğu için, kar ve zararların tahsisine veya ortaklığa yapılan sermaye katkılarına bakılmaksızın, herhangi bir ortak, ortaklığın tüm borçlarını (entire debts) ödeyebilir.

Bu şirketlerin özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Kurulmaları nispeten daha ucuzdur.
• Her ortağın ortaklığa karşı müşterek bazı sorumlulukları vardır.
• Vergilendirme biraz karmaşık olmakla birlikte, ortaklığın kendisi vergi ödemez.

Ortaklık, yapı ve yönetim açısından ortakların istediği kadar basit veya karmaşık olabilir. Bir ortağın ölümü (death) veya iflası (bankruptcy) durumunda ortaklık sona erer veya ortaklar ortaklığı sona erdirmeye karar verirlerse de ortaklık sona erer.

ABD’de “ortaklıklar”ın üç türü bulunmakta olup, bunlar aşağıda verilmektedir:

1.2.1. Adi (genel) ortaklık (General Partnership)

Bu, ortaklıkların en basit/temel türüdür. Eşit ortaklığı (equal partnership) ve dolayısıyla eşit mülkiyeti (equal ownership) varsayarlar. Aksi belirtilmedikçe, tüm yönetim ve sorumluluk ortaklar arasında paylaştırılır.

1.2.2. Sınırlı ortaklık ya da sınırlı sorumlu ortaklık (“komandit şirket”) [Limited Partnership/Limited Liability Partnership]

Bunlarda, bir veya daha fazla genel ortak işleri yönetir ve bunlar ortaklık borçlarından (partnership debts) dolayı kişisel olarak sorumludurlar (personally liable). Bu ortaklıklarda, sermayeye katkıda bulunan ve karda pay sahibi olan, ancak işi yürütmeyen ve katkının ötesinde ortaklık yükümlülüklerinden sorumlu olmayan (not liable for the partnership obligations beyond contribution) bir veya birden daha fazla ‘sınırlı sorumlu ortak’ da bulunmaktadır.

Sınırlı ortaklıklar (limited partnership/LP), esasen ABD’deki eyaletlerce yetkilendirilen resmi ticari işletmelerdir. Tekrar etmek gerekirse, bu ortaklıklarda işletmeden tamamen sorumlu en az bir genel ortak ve işletmeye kaynak/para sağlayan, ancak işi aktif olarak yönetmeyen bir veya daha fazla sınırlı sorumlu ortak vardır. Sınırlı sorumlu ortaklar, finansal getiri için işletmeye yatırım yaparlar, ancak borçlardan ve yükümlülüklerden sorumlu değildirler. Bu sessiz sınırlı sorumluluk (silent partner limited liability), sınırlı sorumlu ortakların karı paylaşabilecekleri, ancak yatırım yaptıklarından daha fazlasını kaybedemeyecekleri anlamına da gelir.

Bir adi ortaklık, bu seçimini ABD Dışişleri Bakanlığına (Secretary of State) kaydettirmek (registering) suretiyle genel ortakları için sınırlı kişisel sorumluluğa (limited personal liability) sahip olmayı da seçebilir; böyle bir durumda ortaklar şirketten yatırımları ölçüsünde sorumlu olurlar.

1.2.3. Müşterek girişimler (Joint Ventures)

Bu tür bir ortaklık, aslında “süre” ile bağlıdır (time-based). Yani, iki veya daha fazla kişi, belirli bir proje veya sürenin uzatılması için birlikte çalışabilirler. İş/proje tamamlandığında ise, ortaklık feshedilir. Bireyler bundan sonra birlikte çalışmaya devam etmek isterlerse, adi ortak olarak tescil edilirler.

1.3. Limited şirketler (Limited Liability Company/LLC)

Bu şirket türü, artık çoğu eyalette izin verilen oldukça yeni bir sınıflandırmadır. Bir şirket [kişisel sorumluluğu sınırlandırma yeteneğine (limit personal liability) sahip] ve bir adi ortaklığın [bireylerin kar ve zararlarını değerlendirme yeteneğine sahip (ability to assess profits and losses to individuals)] bir karışımı olan bu tür organizasyon, bu amaçlara ulaşmak için esnek bir yapı sağlar.

ABD’de limited şirketler son derece esnek bir yapıya sahip olup, çok çeşitli ticari işletme faaliyetleri için kullanılabilirler. Ortaklıklar gibi, bunlar da ortakların istediği kadar basit veya karmaşık olabilir.

Eyalet yasalarına bağlı olarak, bir limited şirket, bir şirket olarak ortaklar için (members as a corporation) aynı sınırlı sorumluluğa (limited liability) sahip olabilir veya bazı ortakları sınırlı sorumluluğa sahip olabilir ve bazı ortakları sınırlı sorumlu olmayabilir (sınırlı/komandit ortaklık gibi) veya hatta herhangi bir ortak için sınırlı bir sorumluluğa sahip olmayabilir (adi ortaklık gibi).

Şirketlerin aksine, bazı eyaletler limited şirketlerin gelecekte otomatik olarak tasfiye olacakları bir tarih belirlemesini de şart koşmaktadırlar. Bazı eyaletler ayrıca bir ortağın ölmesi, iflas etmesi veya başka bir felaket ile karşılaşması durumunda, şirketin geri kalan ortaklarının ya feshedilmesini ya da devam etmek için oy kullanmasını şart koşmaktadırlar.

Bir limited şirket, sınırlı sorumlu bir şirket olarak işlev görür, ancak bir ortaklığa en uygun şekilde vergilendirilir ve işletilir. Ancak, bir limited şirket işinin bir şirketi karakterize eden dört nitelikten ikisinden fazlasına sahip olmamasını sağlamak gerekir [ki, bunlar varlıklardan sınırlı sorumluluk (limited liability concerning assets), işletmenin sürekliliği (continuity of life), yönetimin merkezileştirilmesi (centralization of management) ve mülkiyetin devredilebilmesi (ability to transfer ownership interests)]. Bu niteliklerin ikiden fazlası karşılanırsa, limited şirket anonim bir şirket olur ve buna göre vergilendirilir.

1.4. Anonim şirketler (Business Corporations)

Bir anonim şirket, belirli iş veya işlem türlerini yürütmek üzere bir eyaletin yasaları uyarınca bir kişi ya da kişiler tarafından kurulmuş bir tüzel kişiliktir.

ABD’de anonim şirketlerde işlevsel bakış açısından, iki tür şirket vardır: ticaret şirketi (business corporation) ve kar amacı gütmeyen şirket (not-for-profit corporation).

En geniş anlamıyla ticaret ile uğraşmak amacıyla (purpose of transacting business) ticari şirket kurulur ve bu işlemler tamamen kar elde etme (return a profit) güdüsüyle yapılır.

Kar amacı gütmeyen şirketler ise, kar amacı gütmeyen bir kuruluşun belirli bir amacını ilerletmek amacıyla oluşturulurlar. Genel olarak, bu hayırseverlik veya eğitim kuruluşlarını içermektedir.

Ticari ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar, yerli/yerel veya yabancı şirketlerdir. Yerli/yerel şirket (domestic corporation), ABD eyaletlerinden birinin yasalarına göre kurulmuş şirkettir. Yabancı şirket (foreign corporation) ise, başka bir eyalet veya ülkenin yasalarına göre kurulmuş olan ve ABD’de farklı bir eyalete tescil olarak o eyalette iş yapma yetkisine sahip olabilen şirkettir.

Bir ticaret şirketi, bir adi ortaklıktan veya şahıs şirketinden daha karmaşıktır. Aslında burada birleşerek yeni bir tüzel kişilik (a new legal person) yaratılır. Bir şirket, sahiplerinden ayrı bir kişiliktir (entity), böylece hissedarlara ne olursa olsun, şirket yasal olarak feshedilene kadar devam edebilir. Eyalet yasalarına (state laws) bağlı olarak, bir şirket yalnızca bir kişiye ait olabilir ve yalnızca bir direktörü ve memuru olabilir. Bir şirketin sahibi (sahipleri) hissedarlar olarak bilinir. Hissedarlar, şirketin politikalarını belirlemek ve çıkarlarını temsil etmek için yöneticileri seçerler. Yöneticiler, günlük operasyonları yönetmek için şirketin memurlarını (officers of the corporation) atar. Şirketlerin yasal olarak, hissedarların ve yöneticilerin yıllık toplantıları da dahil olmak üzere diğer tüm kuruluşlardan daha fazla formaliteye uymaları, yanı sıra şirket tarafından en önemli eylemlerin yönetim kurulunca onaylanması gerekmektedir. Bir şirketin kişiliği hissedarlarından ayrıdır. Bu, bir hissedarın nedenini belgelemeden ve yönetim kurulu kararını şirket kayıtlarına işletmeksizin şirketin fonlarını kendi hesabı için alamayacağı anlamına gelir.

Şirketlerin vergilendirilmesi, şahıs şirketlerinden veya adi ortaklıklardan çok daha karmaşıktır. Hissedarların sayısına, ikametgahına ve türüne bağlı olarak, bir şirket vergi açısından bir ortaklık (bir S şirketi) gibi muamele görmeyi seçebilir ve bu nedenle kendisi vergi ödemeyebilir veya vergiye tabi varlık (bir C şirketi) olarak muamele görebilir. Bir S anonim şirketi, hissedarlarının karları dağıtım olarak ele almalarına ve bunları kişisel vergi beyannamelerine aktarmalarına izin verir.

ABD’deki anonim şirketlerin özellikleri de şunlardır:

• Şirket, hissedarlarından, yöneticilerinden ve çalışanlarından (shareholders, directors and employees) ayrı bir hukuki varlıktır.
• Bir şirket, kanunun gözünde (eyes of the law) bir ‘kişi’dir (person). Bir şirket, bir kişi olarak aynı şekilde işlev görür ve bir kişi ile aynı hak ve sorumluluklara sahiptir. Yani, şirket sözleşme (contracts) yapabilir, yükümlülük üstlenebilir (assume liabilities), dava açabilir ve dava edilebilir (sue and be sued).
• Şirket ve hissedarları ve yöneticilerinin birbirlerine karşı belirli görev ve yükümlülükleri (specific duties and obligations) vardır.
• Pay sahiplerinin sorumluluğu, sahip oldukları pay tutarı (amount of shares) ile sınırlıdır.
• Merkezi bir yönetim söz konusudur (Centralization of Management).
• Pay sahipleri mülkiyet haklarını devredebilirler (transfer ownership interests).
• Kanuna göre feshedilene kadar devamlılık (continuity until dissolved) vardır.

2. ABD’de Şirket Türlerine İlişkin En Uygun Seçimin Yapılması Hadisesi

2.1. Şahıs şirketi

Burada, kişi işin sahibi durumundadır ve ondan gelen her türlü finansal faydayı elde edebilir. Kişi kendi başına kararlar alabilir ve başka bir varlığa danışmak zorunda kalmaksızın işin büyümesine rehberlik edebilir. Bu aynı zamanda başka hiçbir çalışanın kendi hisse senetlerine sahip olma şansına sahip olmayacağı anlamına gelir. Bu kulağa oldukça iyi gelebilir. Ancak, şahıs mülkiyetinde, vergiler ve diğer mali yükümlülükler söz konusu olduğunda, kişinin ticari hayatı ile özel hayatı arasında bir ayrım olmadığı unutulmamalıdır. Hükümet açısından mal sahibi ve firma bir ve aynıdır. Bunun işletme sahibi üzerinde olumsuz yansımaları olabilir. Ayrıca, tek mal sahibi olarak, kişinin işi, yalnızca sahibi olmaya devam ettiği sürece var olur.

2.2. Adi ortaklık

Şahıs mülkiyetinde olduğu gibi, ortaklık da bir ortağın kişisel ve ticari finansmanı arasında herhangi bir finansal ayrım gözetmez. Ortaklıklarda doğal riskler de vardır. Ortaklar arasında bir anlaşmazlık olması, ortaklığın sona erdirilmesi istenmesi, ortaklardan birinin ölmesi vb. durumlarda neler olacağını ana hatlarıyla belirtmek için bir “ortaklık sözleşmesi” hazırlanması önemlidir.

2.3. Limited şirket

Bunlar son derece esnektir ve çok çeşitli işletmeler için kullanılabilir. Ortaklar (hissedarlara veya ortaklara eşdeğer) sınırlı sorumluluğa sahip olabilir, ancak zorunlu değildir; yöneticiler (yöneticilere ve memurlara eşdeğer) olabilir, ancak olması gerekmez ve şirketler olarak vergilendirilmeyi seçebilirler.

2.4. Anonim şirket

Sermayesi “paylı” olmak pek çok avantajı da beraberinde getirir. İşletme (bireyden/ortaktan) ayrı bir varlık haline gelir ve bulunduğu eyalet tarafından karakterize edilir. Yani işletme sözleşme yapabilir, kendi vergisini ödeyebilir, dava edilebilir. Mal sahibi hissedar olur ve devam eden mülkiyet için işler yolunda gitmezse işi satma seçeneğine de sahiptir. Bu seçeneğin olumsuz yanı, diğerlerinden daha pahalı olması ve biraz daha fazla vakit almasıdır. Bir şahıs şirketi veya adi ortaklık veya limited şirket ile karşılaştırıldığında çok daha fazla uyumluluğa tabidirler.

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

Yazı başlığında yararlanılan bazı kaynaklar şunlardır:

• Types of Business Entities & Corporation in the USA, Global Alliance of SMEs, < http://www.globalsmes.org/news/index.php?func=detail&detailid=417&catalog=22&lan=en&search_keywords= >
• Andi Smiles, What Are the 4 Types of Business Partnerships? < https://gusto.com/blog/start-business/business-partnership-definition >

Yavuz Akbulak

1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.