Avrupa Birliği’nin (AB) menkul kıymet piyasaları düzenleyicisi Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi (European Securities and Markets Authority-ESMA), 01 Eylül 2022 tarihinde ikinci “Eğilimler, Riskler ve Kırılganlıklar (Trends, Risks and Vulnerabilities-TRV) 2022 Raporu”nu yayınladı.
Rusya’nın zaten artan enflasyon zemininde Ukrayna’ya karşı savaşı, AB mali piyasalarının risk ortamını derinden etkiledi ve ESMA’nın görev alanına yönelik genel riskler en yüksek seviyede kaldı.
2022 yılının ilk yarısında finansal piyasalardaki toparlanmalar, artan oynaklık ve piyasa düzeltmeleri olasılığı görüldü. Ayrı bir şekilde, kripto piyasaları değerde büyük düşüşler gördü ve algoritmik bir stabilcoin’in (sabit paralar) çöküşü, sektörün çok yüksek riskli yapısını bir kez daha vurguladı.
ESMA Başkanı Verena Ross bu konuda şunları söyledi:
“Mevcut yüksek enflasyon ortamının finansal piyasalar üzerinde etkileri var. Tüketiciler, hızla artan yaşam maliyetleri ve yatırımlarının birçoğunda negatif reel getiri ile karşı karşıya kalmaktadır. Tüketicilerin ayrıca, kendileri için uygun olmayabilecek yüksek riskli ürünleri teşvik eden agresif pazarlamanın hedefi olabileceğinden dikkatli olmaları gerekir. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, emtia piyasalarını önemli ölçüde etkilemeye devam ediyor ve hızlı fiyat artışlarına ve yüksek oynaklığa yol açıyor. Tüm bunlar, maruz kalan karşı taraflar için likidite risklerine sebep oluyor ve ESMA için temel bir hedef olan istikrarlı/düzenli piyasaları sağlamak için yakın izlemenin devam eden önemini gösteriyor.”
Risk özeti ve görünüm
ESMA’nın sorumluluğuna ilişkin genel risk, en yüksek düzeyde kalmaktadır. Likidite ve piyasa riskleri (liquidity and market risks) gibi bulaşma ve operasyonel riskler (contagion and operational risks) artık çok yüksek kabul ediliyor. Kredi riski yüksek kalmaya devam ediyor ve artması bekleniyor. Menkul kıymet piyasalarında ve varlık yönetimi için riskler de çok yüksek olmaya devam ediyor. Altyapılara ve tüketicilere yönelik riskler, şu anda kötüleşen bir görünümle birlikte yüksek kalmaya devam ederken, çevresel riskler yüksek kalmayı sürdürüyor. Geleceğe bakıldığında, risk kaynaklarının birleşmesi son derece kırılgan bir piyasa ortamı sağlamaya devam ediyor ve yatırımcıların daha fazla piyasa düzeltmesine hazırlıklı olmaları gerekiyor.
Ana bulgular
- Piyasa ortamı (market environment): Rus saldırganlığı, önceden var olan pandemi ile ilgili enflasyon baskılarına eklenen bir emtia arz şoku yarattı. Piyasaların düşük faiz döneminin sonuna uyum sağlamasıyla birlikte para politikası sıkılaştırması da küresel olarak hız kazandı.
- Menkul kıymet piyasaları (securities markets): Enflasyonun daha yüksek oranlara yönelik beklentileri artırması, hisse senedi fiyatlarındaki düşüşlerin 2020 senesinde başlayan toparlanmayı durdurması ve özellikle enerji olmak üzere istilaya duyarlı emtia değerlerinin artması, doğal gaz türevlerini etkileyerek ve likidite risklerini vurgularken, maruz kalan karşı taraflar için piyasa oynaklığı, tahvil getirileri ve faiz oranları yükseldi.
- Varlık yönetimi (asset management): İstilanın doğrudan etkileri sınırlıydı, ancak kötüleşen makroekonomik koşullar kırılganlıkları artırdı ve faiz oranı riski, daha yüksek enflasyon beklentileriyle birlikte arttı. Düşük oranlı ortamdan çıkmak, sektör için orta vadeli bir zorluk teşkil etmektedir.
- Tüketiciler (consumers): Artan belirsizlik ve jeopolitik risklere tepki olarak duygular kötüleşti. Artan oynaklık ve enflasyon, birçok tüketiciyi olumsuz etkileyebilir ve potansiyel olarak davranışsal önyargılarla daha da kötüleşebilir. Hane halkı tasarrufları, pandemi kilitlenmelerinin rekor seviyelerinden düştü.
- Sürdürülebilir finans (sustainable finance): Birkaç üye ülke daha düşük Rus fosil yakıt ithalatını telafi etmek için kömüre yönelirken, işgal AB iklim hedeflerine yeni ve büyük bir meydan okuma sundu. AB ESG (Environmental, Social, and Governance; Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetim) tahvil ihracı düşse ve AB ESG hisse fonları iki yıl içinde ilk kez net çıkışlar yaşasa da, ESG etki hedefi olan fonlar büyük ölçüde korundu ve uzun vadeli yeşil tahvillerin fiyatlandırılması dirençli oldu.
- Finansal yenilik (financial innovation): Kripto varlık piyasaları (crypto-asset markets), yükselen enflasyon ve kötüleşen bir görünüm arasında tüm zamanların en yüksek seviyesinden 2022 yılının ilk çeyreğinde %60’ın üzerinde değer kaybetti. Keskin satışlar, Mayıs ayındaki Terra stablecoin çöküşü ve kripto borç veren Celsius tarafından tüketicilerin para çekmelerindeki duraklama, yatırımcı güvensizliğine katkıda bulundu ve bu sektördeki birçok iş modelinin spekülatif doğasını doğruladı.
* Bu yazıda yer alan görüşler ESMA’ya ait olup yazarın çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir. [ESMA ‘Trends, Risks and Vulnerabilities’ çalışması için bkz. Russian war adds uncertainty and volatility to EU financial markets, European Securities and Markets Authority, ESMA71-99-2006, 01 September 2022, < https://www.esma.europa.eu/sites/default/files/library/esma71-99-2006_press_release_trv_2_2022_russian_war_adds_uncertainty_and_volatility_to_eu_financial_markets.pdf > erişim tarihi 13 Eylül 2022]
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.