“Buluttan çıkan gün pusudan çıkan erdir.”
Türk Atasözü
1. Giriş
Avrupa Birliği’nin (AB) finansal piyasalar düzenleyicisi ve denetçisi olan Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Kurumu (European Securities and Markets Authority-ESMA), 2023-2028 Stratejisini 10 Ekim 2022 tarihinde yayınladı[1]. Stratejide, ESMA, uzun vadeli önceliklerini ve gelecekteki zorluklara ve gelişmelere yanıt vermek için yetkinliklerini ve araç kutusunu nasıl kullanacağını detaylandırıyor.
ESMA, denetimi güçlendirmeye, perakende yatırımcıların korunmasını artırmaya, etkin piyasaları ve finansal istikrarı güçlendirmeye, sürdürülebilir finansmanı sağlamanın yanı sıra teknolojik yenilikleri ve verilerin etkin kullanımını kolaylaştırmaya odaklanacaktır.
ESMA Başkanı Verena Ross bu strateji ile ilgili şunları söyledi:
“ESMA’nın önümüzdeki beş yıl boyunca yönünü belirleyecek iddialı bir Strateji sunmaktan mutluluk duyuyorum. ESMA Stratejisi, hızla değişen piyasa ve jeopolitik gelişmeleri dikkate alıyor. Belirlenen stratejik hedefler, AB’nin finansal piyasalar düzenleyicisi ve denetçisi ESMA’nın yatırımcı korumasını geliştirme, düzenli ve istikrarlı finansal piyasaları teşvik etme amacını gerçekleştirmeye devam etmesini sağlamak için önemlidir. 2023-2028 ESMA Stratejisi, üç öncelik ve iki tematik etken etrafında toplanmıştır. AB pazarlarının etkinliğini ve istikrarını teşvik etmek ve perakende yatırımcıların korunmasını güçlendirmek ve her ikisini de güçlendirilmiş denetim yoluyla yapmak, ESMA’nın temel amacını oluşturmaktadır. Sürdürülebilirlik ile teknolojik ve veri yeniliğinin kilit ikiz itici güçleri artık organizasyonun tüm alanlarına yerleştirilmiştir.”
2. Stratejinin ana unsurları
2.1. Etkin piyasaların ve finansal istikrarın teşvik edilmesi: ESMA, Avrupa sermaye piyasalarının derinleşmesini aktif olarak destekler, bütünlüklerini sağlar ve onları daha etkili hale getirir. Bu amaçla, önümüzdeki beş yıl boyunca, Kurum şunlara odaklanacaktır: adil, düzenli ve etkili piyasaların sağlanması, şeffaflığın artırılması (örneğin Avrupa Tek Erişim Noktasının uygulanması yoluyla) ve finansal istikrarın güçlendirilmesi. Tek Kural Kitabı geliştirilmeye, sürdürülmeye ve düzene koyulmaya ve uluslararası düzenleyici ve denetleyici tartışmalarda ortak AB’nin sesi desteklenmeye devam edilecektir.
2.2. AB mali piyasalarının denetiminin güçlendirilmesi: ESMA’lar ve ulusal yetkili makamların (NCA) faaliyetleri birbirini tamamlayıcı nitelikte olup, AB tek pazarında denetimi güçlendirmeye çalışırlar. Stratejide ESMA, ortak bir AB denetim kültürü, risk önceliklendirmesi ve denetim yaklaşımlarının ve sonuçlarının yakınsaması hedefini vurgulamaktadır.
2.3. Perakende yatırımcıların korunmasının artırılması: ESMA ve NCA’lar, özellikle perakende yatırımcılara odaklanarak, yatırımcıların etkin bir şekilde korunmasını sağlamak için ellerinden geleni yapacaktır. Ayrıca bu Stratejide yatırımcı katılımı, etkin bilgilendirme ve açıklama ile ilgili aksiyonlar ortaya koyuluyor.
2.4. Sürdürülebilir finansmanın sağlanması: ESMA, sürdürülebilirliği tüm faaliyetlerine dahil ederek daha sürdürülebilir bir ekonomik ve finansal sisteme geçişi destekleyecektir. Sürdürülebilir Finans Yol Haritasındaki öncelikler, Stratejide belirtilen yollarla el ele gider, yani: ESG bilgilerinin etkinliği ve bütünlüğü, geliştirilmiş bir ESG düzenleyici çerçevesi ve denetimi ile daha yeşil bir ekonomiye geçişin finansmanında perakende yatırımcıların rolünün tanınması.
2.5. Teknolojik yeniliği ve verilerin etkin kullanımını kolaylaştırma: ESMA, finansal düzenlemelerin yeniliği engellememesini sağlamak için çaba gösterirken, gelişmekte olan oyuncular ve ürünler ile daha geleneksel olanlar arasında eşit bir oyun alanı sağlar. ESMA’nın odak noktası, finansal piyasalarda kullanılan teknolojilerin mevcut düzenleyici çerçeve üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi ve bu alanda yaklaşan AB mevzuatının uygulanması olacaktır.
ESMA, AB’deki veri ve bilgi merkezi olarak rolünü daha da güçlendirecek ve finansal piyasa denetiminde verilerin etkin kullanımının yaygınlaştırılmasına katkıda bulunacaktır.
3. Strateji belgesinin özeti
2023-2028 stratejisi, ikinci on yılında ESMA’ya rehberlik edecektir. Bu strateji, kuruluşundan bu yana ESMA’nın başarılı gelişimi üzerine kurulmuştur ve faaliyet gösterdiği gelişen ortamı yansıtmaktadır. ESMA, hem ESMA’da hem de (Avrupa Birliği) Ulusal Yetkili Makamlarda (National Competent Authorities; NCAs) piyasa gelişmeleri ve ortaya çıkan risklerin yanı sıra yeni yasal zorunluluklar ve mevcut kaynaklara dikkat ederken, stratejik önceliklere ve tematik gelişmelere odaklanarak bu stratejiyi önümüzdeki yıllarda adım adım uygulamayı planlamaktadır.
Strateji, Avrupa Birliği’nin (AB) mali hizmetler alanındaki temel önceliklerini dikkate alır ve AB mali piyasalarıyla bağlantılı en önemli riskleri ele almayı amaçlar.
Strateji, aşağıdaki kilit alanlar etrafında yapılandırılmıştır:
- Etkin finansal piyasalar ve finansal istikrar (effective financial markets and financial stability);
- Denetim ve denetim yakınsaması (supervision and supervisory convergence);
- Perakende yatırımcı koruması (retail investor protection);
- Sürdürülebilir finans (sustainable finance) ve
- Teknolojik yenilik ve artan veri kullanımı (technological innovation and increased use of data).
AB genelinde finansal piyasalarda dürüstlük ve güven, ekonominin daha fazla piyasa temelli finansmanını sağlamak, şirketler için finansmana erişimi kolaylaştırmak ve yatırımcıların finansal piyasalara güvenli bir şekilde katılmasını sağlamak için ön koşullardır. Değişen bir piyasa ekosistemi ve gelecekteki ekonomik koşullara ilişkin belirsizlikler bağlamında, finansal istikrarın korunması özellikle önemlidir. Sonuç olarak, ESMA’nın stratejik önceliklerinden biri, orantılılık ilkesine saygı gösterirken, AB finansal piyasalarını daha verimli ve esnek hale getirerek, etkin piyasaları ve finansal istikrarı teşvik etmektir. Bu, yeni gelişmeleri yansıtmak için tek kural kitabının daha da geliştirilmesini, sürdürülmesini ve düzenlenmesini ve bunun etkin ve ortak uygulamasını sağlamayı, böylece hem tek AB pazarını güçlendirmeyi hem de onu daha çekici hale getirmeyi içermektedir.
Sınır ötesi faaliyetlerin artan önemi ve tek AB sermaye piyasasının daha da geliştirilmesi, denetimin öncelikle ulusal veya Avrupa düzeyinde olup olmadığına bakılmaksızın, ulusal sınırların ötesinde ve tedarik zinciri boyunca güçlü ve verimli denetimi gerektirmektedir. Çeşitli finansal piyasa katılımcılarının artan karşılıklı bağımlılığı, denetime daha bütünsel bir yaklaşıma ihtiyaç olduğu anlamına gelir. Sonuç olarak, ESMA (NCA’lar ile birlikte) etkin ve verimli denetimi sağlamak için denetim yeteneklerini ve yaklaşımlarını bir araya getirmeye odaklanacaktır. ESMA, doğrudan denetçi olarak rolünü daha da geliştirecek ve ayrıca AB mali piyasalarında etkin koordineli denetime odaklanacaktır.
Finansal ve teknolojik yeniliklerle birleşen uzun vadeli finansal planlama ihtiyacı, perakende yatırımcıların finansal piyasalara katılması için yeni ihtiyaçlar ve yollar yaratmaktadır. Ancak bu eğilimler, finansal denetçilerin hafifletmede önemli bir role sahip olduğu bu yatırımcılar için yeni riskler de yaratmaktadır. Yeni ürünler ve dağıtım kanalları yatırımcılar için farklı türde zorluklar oluşturmaktadır.
Bu nedenle, yatırımcıların, özellikle perakende yatırımcıların korunmasının artırılması, ESMA için önemli bir stratejik önceliktir. Daha da önemlisi, bu, perakende yatırımcılara açık, güvenilir ve anlaşılır bilgiler sağlamayı ve tarafsız yatırım tavsiyelerinin mevcudiyetini sağlamayı içerir. Aynı zamanda ESMA, perakende yatırımcılarla etkileşimi geliştirmeye ve böylece finansal okuryazarlığı artırmaya katkıda bulunacaktır.
Son olarak, ESMA, sürdürülebilirliğin artan önemi ve teknolojik yenilikleri hızlandırarak, finansal piyasalardaki temel değişiklikleri dikkate alır. Bu gelişmeler, ESMA’nın gelecek yıllardaki faaliyetleri boyunca yapacağı çalışmaların temelini oluşturacaktır. ESMA, çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) hususlarının düzenlemeye ve denetleyici uygulamalara dahil edilmesi yoluyla, yatırımcıların bilinçli yatırım kararları vermelerini ve özellikle ESG ifşasının bütünlüğünü sağlamaya ve yeşil yıkamayı önlemeye odaklanarak iklim ve daha geniş sürdürülebilirlik geçişine katılmalarını sağlar. Teknoloji ve veriler, stratejik öncelikleri genelinde ESMA’nın amaçlarını gerçekleştirmesine olanak sağlar. Teknolojik yenilik, piyasalara, yatırımcılara ve denetleyici topluluğa yeni fırsatlar getirebilir. Aynı zamanda ESMA, bu teknolojik gelişmelerle ilişkili potansiyel riskleri belirlemek ve azaltmak için dikkatli olunması gerektiğinin farkındadır. ESMA ayrıca, mevcut veri kümelerinin kullanımını geliştirmek, düzenleme ve denetlemeye yönelik daha sistematik bir veri odaklı yaklaşım benimsemek ve Avrupa genelinde tüm paydaşların ihtiyaçlarına hizmet veren bir veri merkezi olarak daha da gelişmek için veri alanında bir adım daha atma arzusuna sahiptir (piyasa katılımcıları, yatırımcılar, akademisyenler ve ulusal ve Avrupa düzeyinde denetçiler).
* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.
[1] “ESMA Strategy: 2023-2028” belgesi için bkz. < https://www.esma.europa.eu/press-news/esma-news/esma-announces-strategic-priorities-next-five-years > erişim tarihi 26 Ekim 2022
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.