Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 14 Ekim 2021 tarihinde kamuya açıklanan Kurumsal Sektör Hesapları, 2020 bültenine[1] göre;
- Toplam gayrisafi tasarrufun Gayrisafi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) oranı 2020 yılında toplam ekonomi için %26,8 oldu. Bu oran mali olmayan şirketler için %16,7, hanehalkı için %7, mali şirketler için %4,1 ve genel devlet için %-0,9’dur.
- Hanehalkı tasarrufunun harcanabilir gelire oranı olarak tanımlanan tasarruf oranı ise, 2019 yılında %12,8 iken, 2020 yılında %10,9 olmuştur.
Pekiyi, ülkemizdeki tasarruf durumu bu iken; komşumuz Avrupa’da durum nedir diye sorulduğunda alınabilecek cevap aşağıdaki çevirimizde yer almaktadır.
Sıradan zamanlarda, Avrupalılar gelirlerinin yaklaşık yüzde 12’sini biriktirirler. Ancak pandemi sırasında aileler evde kaldıkça ve izin programları geliri desteklediğinden, bu tasarruf oranı 2020 ve 2021’de keskin bir şekilde neredeyse yüzde 19’a yükselmiştir.
Avro bölgesindeki hanelerin bu iki yılda pandemi hiç olmasaydı yapacaklarından yaklaşık 1 trilyon Avro daha fazla tasarruf ettiği tahmin ediliyor. Başka bir deyişle, insanlar rekor bir tutar biriktirdi (bu, toplam Avro bölgesi GSYH’nin yaklaşık yüzde 8’ine eşdeğerdir).
Tüketiciler, tasarruf oranlarını geçici olarak pandemi öncesinde görülenin altına düşürerek fazla tasarruflarının bir kısmını harcarlarsa, Avro bölgesi ekonomik büyümesi ve potansiyel olarak enflasyon büyük bir destek alacaktır.
Bu, hanehalklarının gelirlerinin tarihsel olarak olduğundan çok daha küçük bir bölümünü biriktirdiği önceki bazı pandemiler ve şiddetli ekonomik şoklardan sonraki modelle tutarlı olacaktır.
Harcamalarda ılımlı bir artış bile -örneğin hanehalkları iki yıl boyunca fazla tasarruflarının yaklaşık üçte birini daha yüksek tüketim için kullanacak olsalardı- ikinci yılın sonunda GSYH’ye 2,5 yüzde puanı, enflasyona ise yüzde 0,75’e kadar eklerdi.
Biraz gevşeme var ama harcama çılgınlığı yok
Avro Bölgesi’nin fazla tasarruflarının yarısı banka hesaplarında, yani prensipte pandemi kısıtlamaları kaldırıldığında kolayca erişilip harcanabilecekleri anlamına gelir. Ve tasarrufların çoğu, insanların gelecekteki gelirleri konusunda endişelendiği durgunluk dönemlerinde daha yaygın olduğu gibi, ihtiyati değil, zorunluydu, bu da yakında harcanabileceklerini gösterir.
Yine de bu tasarrufların bir anda reel ekonomiye aktarılmamasının dört nedeni vardır:
- İlk olarak, pandemi sırasında hanelerin vazgeçmek zorunda kaldığı harcamaların yerini almak kolay değildir. 2020’deki toplam harcama düşüşünün neredeyse yüzde 80’i konaklama ve ulaşımdaki düşüşlerden kaynaklandı. Tüketicilerin, iptal edilen tüm havayolları uçuşlarını, otel konaklamalarını veya restoran yemeklerini telafi etmesi pek olası değildir.
- İkincisi, fazla tasarruflar çoğunlukla yüksek gelirlilerde tahakkuk etmiştir. Örneğin, banka verilerine göre, Fransa’da, hanelerin en zengin yüzde 10’u, bazı daha yoksul aileler tasarrufları azaltsa bile, tasarrufları önemli ölçüde artırmıştır. Yüksek gelirliler genellikle gelirlerinin daha büyük bir kısmını biriktirirler ve bu nedenle birikimlerini harcama olasılıkları daha düşüktür.
- Üçüncüsü, tedarik zinciri sorunları, birçoğunun, isteseler bile birikimlerini harcamak için mücadele edebileceği anlamına gelir. Uzun teslimat süreleri ve daha yüksek fiyatlar, tüketicilerin normalde hizmetlere harcayacaklarını mallar için artan harcamalarla ikame etmelerini zorlaştırır (ancak bu bastırılmış talep gelecekte mal tüketimini artırabilir).
- Dördüncüsü, Omikron varyantının yayılması, Avrupalıların biraz daha uzun süre tasarruf etmek zorunda kalabileceği anlamına gelir.
Tüketim görünümünü çevreleyen belirsizlik son derece yüksek olmaya devam ediyor. Politika yapıcılar, toparlanmanın gücünü değerlendirirken tasarruf oranlarını yakından izlemeli ve gerekiğinde, sürdürülebilir ve adil büyümeyi sağlamak ve fiyat istikrarını korumak için para ve maliye politikasını buna göre ayarlamalıdır.
* Bu çeviride yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Çevirideki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.
Türkçeye çevrilen orijinal metnin künyesi şöyledir: Europe’s Consumers are Sitting on 1 Trillion Euros in Pandemic Savings, Thomas McGregor, Nujin Suphaphiphat and Frederik Toscani, February 10, 2022, < https://blogs.imf.org/2022/02/10/europes-consumers-are-sitting-on-1-trillion-euros-in-pandemic-savings/ > erişim tarihi 11 Şubat 2022 [IMF Blog, Uluslararası Para Fonu (IMF) personeli ve yetkililerinin günün acil ekonomik ve politik meseleleri hakkındaki görüşlerinin yer aldığı bir forumdur.]
[1] TÜİK’in “Kurumsal Sektör Hesapları, 2020” bülteni için lütfen bkz. < https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kurumsal-Sektor-Hesaplari-2020-37186 > erişim tarihi 11 Şubat 2022 [Bu konu ile ilgili bir sonraki haber bülteninin yayımlanma tarihi, 14 Ekim 2022’dir.]
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.