Merhum hocam (muhasebe denetimi) Prof. Dr. Hasan GÜRBÜZ beyefendiye saygıyla ve minnetle…
“Ölmek kaderde var, yaşayıp köhnemek hazin
Bir çare yok mudur buna ya Rabbe’l alemin.”
Yahya Kemal Beyatlı (1884-1958)
Amerika Birleşik Devletleri Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim/Denetim Kurulu’na (Public Company Accounting Oversight Board-PCAOB) 2002 tarihli Sarbanes-Oxley Yasası ile verilen bağımsız denetim standartlarını belirleme yetkisi minvalinde anılan Kurul tarafından belirlenen “bağımsız denetçi genel ilke ve sorumlulukları”[1] aşağıda yer almaktadır.
1. (AS 1001) Bağımsız Denetçinin Görev ve Sorumlulukları
1.1. Özet
.01 Bağımsız denetçi tarafından finansal tabloların olağan denetiminin amacı, bunların finansal durumu, faaliyet sonuçlarını ve nakit akışlarını tüm önemli yönleriyle genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak sunmalarının gerçeğe uygunluğu hakkında bir görüş vermektir. Denetçi raporu, bağımsız denetçinin görüşünü açıkladığı veya şartlar gerektiriyorsa görüş vermekten kaçındığı bir araçtır. Rapor, her iki durumda da denetimin PCAOB standartlarına uygun olarak yapılıp yapılmadığını belirtir. Bu standartlar, bağımsız denetçinin kendi görüşüne göre, finansal tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak sunulup sunulmadığını belirtmesini ve cari dönemin finansal tablolarının bir önceki döneme göre hazırlanmasında bu ilkelerin tutarlı bir şekilde uygulanmadığı durumlar belirlemesini gerektirmektedir.
1.2. Bağımsız Denetçi ve Yönetimin Sorumlulukları Arasındaki Ayrım
.02 Bağımsız denetçinin, finansal tabloların hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içerip içermediği konusunda makul güvence elde etmek için denetimi planlamak ve yürütmek sorumluluğu vardır1. Denetim kanıtının doğası ve hilenin özellikleri nedeniyle, denetçi, önemli yanlışlıkların tespit edildiğine dair makul, ancak mutlak olmayan bir güvence elde edebilir2. Denetçinin, ister hata ister hile kaynaklı olsun, finansal tablolar bakımından önemli olmayan yanlışlıkların tespit edildiğine dair makul güvence elde etmek için denetimi planlama ve gerçekleştirme sorumluluğu yoktur.
.03 Mali tablolar yönetimin sorumluluğundadır. Denetçinin sorumluluğu, finansal tablolar hakkında görüş bildirmektir. Yönetim, sağlam muhasebe politikaları benimsemekten ve diğer şeylerin yanı sıra, yönetimin finansal tablolarda yer alan iddiaları ile tutarlı olarak işlemleri (ayrıca olaylar ve koşulları) başlatacak, kaydedecek, işleyecek ve raporlayacak iç kontrolü oluşturmaktan ve sürdürmekten sorumludur. İşletmenin işlemleri ve ilgili varlıkları, borçları ve özkaynakları yönetimin doğrudan bilgisi ve kontrolü dahilindedir. Denetçinin bu hususlara ve iç kontrole ilişkin bilgisi, denetim yoluyla elde edilenlerle sınırlıdır. Bu nedenle, finansal tabloların genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine3 uygun olarak gerçeğe uygun sunumu, yönetimin sorumluluğunun zımni ve ayrılmaz bir parçasıdır. Bağımsız denetçi, denetimin yapılması sırasında yönetimden aldığı bilgilere dayanarak finansal tabloların şekil veya içeriği hakkında önerilerde bulunabilir veya bunları kısmen veya tamamen hazırlayabilir. Ancak denetçinin, denetlediği finansal tablolara ilişkin sorumluluğu, bu tablolara ilişkin görüşünü ifade etmesiyle sınırlıdır.
1.3. Bağımsız Denetçide Aranan Profesyonel Yetenekler
.04 Bağımsız denetçide aranan mesleki nitelikler, bu mesleği icra edebilecek eğitim ve deneyime sahip bir kişinin sahip olması gereken niteliklerdir. Başka bir meslek veya mesleğe girmek için eğitilmiş veya nitelikli bir kişininkileri içermez. Örneğin, bağımsız denetçi, fiziksel bir envanterin alınmasını gözlemlerken, bir değerleme uzmanı, bilirkişi veya malzeme uzmanı olarak hareket etme iddiasında değildir. Benzer şekilde, bağımsız denetçi ticaret hukuku konularında genel olarak bilgilendirilmiş olmasına rağmen, avukat/hukukçu sıfatıyla hareket etme iddiasında değildir ve hukuka ilişkin her konuda avukatların tavsiyelerine uygun şekilde güvenebilir.
.05 PCAOB standartlarının gözetilmesinde, bağımsız denetçi, görüşüne makul bir temel sağlamak için koşullar altında hangi denetim süreçlerinin gerekli olduğunu belirlerken muhakemesini kullanmalıdır. Yargısının, nitelikli bir profesyonel kişinin bilgilendirilmiş yargısı olması gerekir.
1.4. Dolandırıcılık Tespiti
[.06-.09; Bu paragraflar silindi.]
1.5. Mesleğe Karşı Sorumluluk
[.10; Bu paragraf silindi.]
.11 Bağımsız denetçi, kendi denetimi için geçerli olan denetim yorumlarının farkında olmalı ve bunları dikkate almalıdır. Denetçi, geçerli bir denetim yorumunda yer alan denetim kılavuzunu uygulamıyorsa, denetçi, bu tür denetim kılavuzunda belirtilen denetim standardının hükümlerine nasıl uyduğunu açıklamaya hazırlıklı olmalıdır.
Not: Bu paragrafta kullanıldığı şekliyle “denetim yorumları” kavramı, Amerikan Yeminli Mali Müşavirler Enstitüsü Denetim Standartları Kurulu (American Institute of Certified Public Accountants’ Auditing Standards Board) tarafından 16 Nisan 2003 tarihinde yayınlanan ve yürürlükte olan “Denetim Yorumu” başlıklı yayınları ifade eder.
2. (AS 1005) Bağımsızlık
.01 Görevle ilgili tüm konularda, bağımsız denetçi veya denetçiler tarafından zihinsel tutumda bağımsızlık sağlanmalıdır.
.02 Bir önceki paragrafta yer alan ifade, denetçinin bağımsız olmasını gerektirmektedir; (özel bir muayenehanede olmaktan farklı olarak) kamuda çalışmaktan ayrı olarak, müşteriye karşı önyargısız olmalıdır, aksi takdirde teknik yeterliliği ne kadar mükemmel olursa olsun, bulgularının güvenilirliği için gerekli olan tarafsızlıktan yoksun olacaktır. Bununla birlikte, bağımsızlık, bir (cumhuriyet savcısının) savcının tavrını değil, yalnızca bir işletmenin yönetimine ve sahiplerine değil, aynı zamanda alacaklılara ve müstakbel işletme sahipleri veya alacaklılar durumunda olduğu gibi (en azından kısmen) bağımsız denetçi raporuna güvenebilecek olanlara da adalet yükümlülüğü tanıyan bir yargı tarafsızlığı anlamına gelir.
.03 Kamunun bağımsız denetçilerin bağımsızlığına olan güvenini sürdürmesi meslek için son derece önemlidir. Halkın güveni, bağımsızlığın gerçekten eksik olduğuna dair kanıtlarla zedelenebilir ve makul insanların bağımsızlığı etkileyebileceğine inanabileceği koşulların varlığı da bu güveni zedeleyebilir. Bağımsız olmak için denetçi entelektüel olarak dürüst olmalıdır; bağımsız olarak tanınmak için müşteriye, onun yönetimine veya sahiplerine karşı herhangi bir yükümlülük veya çıkardan muaf olmalıdır. Örneğin, aynı zamanda direktörü olduğu bir şirketi denetleyen bağımsız bir denetçi, entelektüel açıdan dürüst olabilir, ancak gerçekte kendisinin de bir parçası olduğu kararları denetleyeceğinden, kamunun onu bağımsız olarak kabul etmesi olası değildir. Aynı şekilde, bir şirkette önemli bir mali çıkarı bulunan bir denetçi, şirketin mali tabloları hakkında görüşünü ifade ederken tarafsız olabilir, ancak kamu/halk onun tarafsız olduğuna inanmakta isteksiz olacaktır. Bağımsız denetçiler aslında sadece bağımsız olmamalı; yabancıların bağımsızlıklarından şüphe duymalarına neden olabilecek durumlardan da kaçınmalıdırlar.
.04 Bu meslekte, Amerikan Yeminli Mali Müşavirler Enstitüsü’nün (American Institute of Certified Public Accountants-AICPA) Mesleki Davranış Kuralları aracılığıyla, bağımsızlık kaybı karinesine karşı koruma sağlayacak kurallar oluşturulmuştur. “Karine” vurgulanır, çünkü içsel bağımsızlığa sahip olmak, belirli nesnel testleri formüle eden kurallardan ziyade bir kişisel kalite meselesidir. Bu ilkeler meslek kurallarına dahil edildiği ölçüde, bağımsız denetçi için meslek hukuku hükmündedir.
.05 Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (Securities and Exchange Commission-SEC), kendisine bildirilen mali tablolar hakkında rapor veren denetçilerin bağımsızlığına ilişkin koşulları da benimsemiştir.
.06 Bağımsız denetçi, çalışmasının yürütülmesinde uygun bir bağımsızlık derecesi elde etmek istiyorsa, bu ilke ve kuralların ruhuna uygun olarak uygulamasını yapmalıdır.
.07 Yönetimden bağımsızlığı vurgulamak için birçok şirket, bağımsız denetçinin yönetim kurulu tarafından atanması veya hissedarlar tarafından seçilmesi uygulamasını takip eder.
3. (AS 1010) Bağımsız Denetçinin Eğitimi ve Yeterliliği
.01 Bağımsız denetim, bağımsız denetçi olarak yeterli teknik eğitime ve yeterliliğe sahip kişi veya kişiler tarafından yapılacaktır.
.02 Bir önceki paragraftaki ifade, bir kişinin işletme ve finans dahil olmak üzere diğer alanlarda ne kadar yetenekli olursa olsun, denetim alanında uygun eğitim ve deneyim olmadan denetim standartlarının koşullarını karşılayamayacağını kabul eder.
.03 Bir görüşe yol açan denetimin yürütülmesinde bağımsız denetçi, muhasebe ve denetim konusunda yetkin bir kişi olarak kendini gösterir. Bu yeterliliğin kazanılması, bağımsız denetçinin örgün eğitimi ile başlar ve sonraki deneyimine kadar uzanır. Bağımsız denetçi, bir profesyonelin gereksinimlerini karşılamak için yeterli eğitimden geçmelidir. Bu eğitim teknik kapsamda yeterli olmalı ve orantılı bir genel eğitim ölçüsünü içermelidir. Bir denetim kariyerine yeni başlayan genç asistan, mesleki deneyimini daha deneyimli bir amir tarafından çalışmalarının uygun şekilde denetlenmesi ve gözden geçirilmesiyle elde etmelidir. Bağımsız denetimin ve gözden geçirmenin doğası ve kapsamı, uygulamadaki büyük farklılıkları mutlaka yansıtmalıdır.
.04 Bağımsız denetçinin örgün eğitimi ve mesleki deneyimi birbirini tamamlar; bir görev üzerinde yetki kullanan her denetçi, astları üzerindeki denetiminin kapsamını belirlerken ve onların çalışmalarını gözden geçirirken bu nitelikleri tartmalıdır. Profesyonel bir adamın eğitiminin, iş dünyasında ve mesleğinde meydana gelen gelişmelerin sürekli farkındalığını içerdiği kabul edilmelidir. Muhasebe mesleği içindeki yetkili kuruluşlar tarafından geliştirildiği şekliyle muhasebe ilkeleri ve denetim süreçlerine ilişkin yeni bildirileri incelemeli, anlamalı ve uygulamalıdır.
.05 Günlük uygulamaları sırasında, bağımsız denetçi, yönetim tarafından, gerçek nesnel yargıdan ara sıra aşırı kasıtlı yanlış bildirime kadar değişen çok çeşitli yargılarla karşılaşır. Eğitimi ve tecrübesi sayesinde bir işletmenin mali tablolarını denetlemek ve raporlamak için tutulur, çünkü eğitimi ve deneyimi sayesinde muhasebe ve denetim konusunda beceri kazanmış ve muhasebe defterlerinde kayıtlı veya denetim sırasında kendisine başka bir şekilde açıklanan bilgilere ilişkin olarak tarafsız bir şekilde değerlendirme ve bağımsız yargıda bulunma becerisini edinmiştir.
4. (AS 1015) Bağımsız Denetim İşinin Yapılmasında Gerekli Mesleki Özen
4.1. Özet
.01 Bağımsız denetimin planlanması ve yürütülmesi ile bağımsız denetim raporunun hazırlanmasında gerekli mesleki özen gösterilmelidir.
.02 Bir önceki paragrafta yer alan ifade, bağımsız denetçinin işini gerekli mesleki özenle planlamasını ve gerçekleştirmesini gerektirmektedir. Gerekli mesleki özen, bağımsız bir denetçi organizasyonu içindeki her bir profesyonele, saha çalışması ve raporlama standartlarını gözlemleme sorumluluğu yükler.
.03 Bir hukuk incelemesi olan Cooley on Torts, gereken özenin gösterilmesi yükümlülüğünü şu şekilde açıklar:
“Bir başkasına hizmet sunan ve istihdam edilen her kişi, sahip olduğu beceriyi makul bir özen ve çalışkanlıkla/çabayla kullanma görevini üstlenir. Özel bir becerinin gerekli olduğu tüm bu işlerde, eğer biri onun hizmetlerini sunuyorsa, aynı işte başkaları tarafından yaygın olarak sahip olunan beceri derecesine sahip olarak kendini kamuya açıklayan kişi olarak anlaşılır ve iddiaları asılsız olursa, kamusal mesleğine güvenerek onu istihdam eden her adama bir tür sahtekarlık yapar. Ancak vasıflı veya vasıfsız hiç kimse, üstlendiği görevin kusursuz ve hatasız olarak başarıyla yerine getirileceğini taahhüt etmez; iyi niyet ve dürüstlük için taahhütte bulunur, ancak yanılmazlık için değil ve işverenine ihmal, kötü niyet veya sahtekarlıktan sorumludur, ancak salt yargı hatalarından kaynaklanan kayıplardan sorumlu değildir2.”
.04 Gerekli mesleki özen konusu, bağımsız denetçinin ne yaptığı ve bunu ne kadar iyi yaptığı ile ilgilidir. Cooley on Torts’tan yapılan alıntı, bir bağımsız denetçinin bir denetimi gerekli profesyonel özenle yürütme sorumluluğunun türetilebileceği bir kaynak sağlar. Bölümün geri kalanında denetçinin denetim bağlamındaki sorumluluğu tartışılmaktadır.
.05 Denetçi, diğer denetçiler tarafından “genel olarak sahip olunan beceri derecesine” sahip olmalı ve bunu “makul özen ve çabayla” (yani, gerekli mesleki özeni göstererek) kullanmalıdır.
.06 Görevlendirilen ekip üyeleri, inceledikleri bağımsız denetim kanıtlarını değerlendirebilmeleri için bilgi, beceri ve yetenek düzeyleriyle orantılı görevlere atanmalı ve denetlenmelidir. Sorumlu ortak, asgari olarak ilgili mesleki muhasebe ve denetim standartlarını bilmeli ve müşteri hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Sözleşme ortağı, sözleşme ekibi üyelerine görevlerin verilmesinden ve bunların denetlenmesinden sorumludur4.
4.2. Profesyonel Şüphecilik
.07 Gerekli mesleki özen, bağımsız denetçinin mesleki şüphecilik yapmasını gerektirir. Mesleki şüphecilik, sorgulayıcı bir zihin ve denetim kanıtlarının eleştirel bir değerlendirmesini içeren bir tutumdur. Bağımsız denetçi, muhasebe denetimi mesleğinin gerektirdiği bilgi, beceri ve yeteneği, iyi niyet ve dürüstlük içinde, kanıtların toplanması ve nesnel olarak değerlendirilmesini özenle yerine getirmek için kullanır.
.08 Bağımsız denetim kanıtlarının toplanması ve objektif olarak değerlendirilmesi, bağımsız denetçinin kanıtların yeterliliğini ve uygunluğunu dikkate almasını gerektirir. Kanıtlar bağımsız denetim boyunca toplanıp değerlendirildiğinden, denetim süreci boyunca mesleki şüphecilik yapılmalıdır.
.09 Bağımsız denetçi, yönetimin dürüst olmadığını veya sorgulanamaz dürüst olduğunu varsaymaz. Denetçi, mesleki şüphecilik uygularken, yönetimin dürüst olduğu inancından dolayı, ikna edici kanıtlardan daha azıyla yetinmemelidir.
4.3. Makul Güvence
.10 Gerekli mesleki özenin gösterilmesi, bağımsız denetçinin finansal tabloların önemli yanlışlık içerip içermediği, hata veya hileden kaynaklanıp kaynaklanmadığı veya yönetimin değerlendirme tarihi itibariyle herhangi bir önemli zayıflığın bulunup bulunmadığı konusunda makul güvence elde etmesine olanak tanır. Bağımsız denetim kanıtının doğası ve hilenin özellikleri nedeniyle mutlak güvence elde edilemez. Mutlak güvence olmasa da makul güvence, yüksek bir güvence düzeyidir. Bu nedenle, Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurulu’nun (Amerika Birleşik Devletleri) standartlarına uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetim, finansal raporlama üzerindeki iç kontrolde önemli bir zayıflık veya finansal tablolarda önemli bir yanlışlık tespit etmeyebilir.
.11 Bağımsız denetçinin amacı, kendisine bir görüş oluşturması için makul bir temel sağlamak için yeterli ve uygun kanıta dayalı hususları elde etmektir. Çoğu kanıtın doğası, kısmen, hem test edilecek alanlara hem de gerçekleştirilecek testlerin doğası, zamanlaması ve kapsamına ilişkin yargıyı içeren, denetlenen verilerin seçici olarak test edilmesi kavramından kaynaklanmaktadır. Ayrıca, bağımsız denetim testlerinin sonuçlarının yorumlanmasında ve bağımsız denetim kanıtlarının değerlendirilmesinde muhakeme yapılması gerekir. İyi niyet ve dürüstlükle bile, yargılamada hatalar ve hatalar yapılabilir. Ayrıca, birçok muhasebe sunumu, ölçümü doğası gereği belirsiz olan ve gelecekteki olayların sonucuna bağlı olan muhasebe tahminleri içerir5. Bu faktörlerin bir sonucu olarak, vakaların büyük çoğunluğunda bağımsız denetçi inandırıcı olmaktan çok ikna edici kanıtlara dayanmak zorundadır.
.12 Hilenin özellikleri nedeniyle, uygun şekilde planlanmış ve gerçekleştirilen bir bağımsız denetim, önemli bir yanlışlık tespit etmeyebilir. Dolandırıcılığın özellikleri arasında (a) yönetim, çalışanlar veya üçüncü taraflar arasında gizli anlaşma yoluyla yapılan bir gizleme; (b) saklanan, yanlış sunulan veya tahrif edilmiş belgeler ve (c) yönetimin, aksi takdirde etkili kontroller olarak görünenleri geçersiz kılma veya diğerlerine geçersiz kılma talimatı verme yeteneği, yer alır. Örneğin, bağımsız denetim süreçleri, işletme içindeki personel ile üçüncü kişiler arasında veya işletme yönetimi veya çalışanları arasında gizli anlaşma yoluyla gizlenen kasıtlı bir yanlışlığın ortaya çıkarılmasında etkisiz olabilir. Gizli muvazaa, bağımsız denetimi uygun şekilde gerçekleştiren bağımsız denetçinin, sağlanan kanıtların aslında yanlış olduğu halde ikna edici olduğu sonucuna varmasına neden olabilir. Ek olarak, PCAOB standartlarına uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetim, nadiren belgelerin doğrulanmasını içerir ve bağımsız denetçiler bu tür bir doğrulama konusunda uzman olarak eğitilmez veya böyle bir uzman olmaları beklenmez (Bkz. TMS 1105, Denetim Kanıtı paragraf .09.) Ayrıca bağımsız denetçi, yönetimin veya üçüncü bir tarafın açıklamadığı bir yan anlaşma yoluyla dokümantasyondaki bir değişikliğin varlığını keşfedemez. Son olarak, yönetim, muhasebe kayıtlarını doğrudan veya dolaylı olarak manipüle etme ve kontrolleri önceden tahmin edilemeyen şekillerde geçersiz kılarak hileli finansal bilgileri sunma yeteneğine sahiptir.
.13 Bağımsız denetçinin finansal tablolara ilişkin görüşü veya finansal raporlama üzerindeki iç kontrol, makul güvence elde etme kavramına dayandığından, denetçi bir sigortacı değildir ve raporu bir garanti teşkil etmez. Bu nedenle, finansal tablolarda hata veya hile kaynaklı önemli bir yanlışlığın veya finansal raporlama üzerindeki iç kontrolde önemli bir zayıflığın mevcut olduğunun sonradan ortaya çıkarılması, kendi başına (a) makul güvence elde edilememesine, (b) yetersiz planlama, performans veya yargıya, (c) gerekli mesleki özenin gösterilmemesine veya (d) Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurulu (Amerika Birleşik Devletleri) standartlarına uyulmamasına, bir kanıt
* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.
[1] “Bağımsız Denetçi Genel İlke ve Sorumluluklar” için lütfen bkz. Auditing Standards, U.S. Public Company Accounting Oversight Board, < https://pcaobus.org/oversight/standards/auditing-standards > 27 Eylül 2022
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.