Basel Bankacılık Denetimi Komitesi (Basel Committee on Banking Supervision; BCBS), Aralık 2022’de, bankaların kripto varlıklara (SCO60) maruz kalmalarına ilişkin ihtiyatlı muameleye ilişkin uzun zamandır beklenen standardına son şeklini verdi.
Anılan Standart, bankaların ‘öncelikle kriptografiye ve dağıtık defter veya benzer teknolojiye dayanan özel dijital varlıklara’ doğrudan ve dolaylı maruz kalmalarını kapsamaktadır. Dijital varlıklar ise, ‘ödeme veya yatırım amaçlarıyla veya bir mal veya hizmete erişmek için kullanılabilecek değerin dijital temsilleri’ olarak tanımlanmaktadır. Merkez bankası dijital para birimleri (central bank digital currencies; CBDCs) kapsam dışıdır.
Standart, kripto varlıklardan oluşan iki ‘kova’ (buckets) oluşturur:
- Grup 1: Her iki durumda da aşağıdakilerle ilgili standartta belirtilen sınıflandırma koşullarını tam olarak karşılayan, token haline getirilmiş geleneksel varlıklar (Grup 1a) ve etkili stabilizasyon mekanizmalarına sahip kripto varlıklar (Grup 1b) şeklindeki kripto varlıklardır: (i) kripto varlık özellikleri, (ii) yasal uygulanabilirlik ve çözüm kesinliği, (iii) maddi risklerin hafifletilmesi ve yönetimi ile (iv) düzenleme ve denetim. Grup 1b kapsamındaki sabit paralar için, bir ‘itfa/ödeme riski testi’ (redemption risk test) de dahil olmak üzere ek koşullar geçerlidir.
- Grup 2: Grup 1’e girmeyen kripto varlıklardır.
Grup 1 kripto varlıklar için, sermaye yükümlülükleri, mevcut Basel Çerçevesinde belirtilen temel risklerin risk ağırlıklarına ve ayrıca yetkililerin gözlemlenen altyapı zayıflıklarına dayalı olarak etkinleştirebilecekleri bir ‘ilave altyapı riskine’ (infrastructure risk add-on) dayalı olarak uygulanır.
Grup 2 kripto varlıklar için, sermaye muamelesi standartta öngörülmüştür ve bu varlıkların Grup 1’e kıyasla ek ve daha yüksek risklerini yansıtan ‘muhafazakar’ (conservative) olarak tanımlanmaktadır. Grup 2 kripto varlıklarına yönelik banka riskleri, bir bankanın Kademe (tier) 1 sermayesinin %2’sini geçmemeli ve ‘genellikle %1’den düşük olmalıdır’.
Yetki alanlarının standardı uygulaması için son tarih 01 Ocak 2025 olup, bazı yargı bölgelerinde uygulama ‘araçları’ (vehicles) halihazırda belirlenmektedir [örneğin, Avrupa Komisyonu’nun yeni CRD/CRR (Capital Requirements Directive/Capital Requirements Regulation; Sermaye Koşulları Direktifi/Sermaye Koşulları Yönetmeliği) paketi teklifleri, bu amaç için Avrupa Komisyonu’na verilmiş yetki devrini içermektedir].
Pekiyi, bu Standardın Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık’ta beklenen etkisi nedir?
Anında etki açısından, standardın bankaların bilançolarını maddi olarak etkilemesi beklenmemektedir, çünkü kripto varlıklara yönelik mevcut riskler çok sınırlıdır [örneğin bkz. Avrupa Bankacılık Otoritesi’nin (European Banking Authority; EBA) Avrupa Komisyonu’nun AB’nin makro ihtiyati çerçevesinin gözden geçirilmesine ilişkin Tavsiye Çağrısına verdiği yanıt (Nisan 2022; European Commission’s Call for Advice on the review of the EU’s macroprudential framework) ve İngiltere Merkez Bankası Mali Politikalar Komitesi (Financial Policy Committee; FPC) raporu (Mart 2022)].
Ancak, Grup 1 tipi kripto varlıklara maruz kalmanın zaman içinde şu şekilde artması beklenmektedir:
- Geleneksel (finansal) varlıkların token’leştirilmesi popülerlik kazanıyor ve
- Daha fazla sabitcoin piyasaya [Avrupa Konseyi’nin Ekim 2022’de onayladığı ve kısa süre içinde Avrupa Parlamentosu’nda nihai oylamanın yapılması beklenen AB Kripto Varlık Piyasaları Yönetmeliğinde (Markets in Crypto-assets Regulation) belirtilenler gibi] çıkıyor, açık düzenleyici koşullarla destekleniyor ve uluslararası düzeyde [örneğin bkz. Finansal İstikrar Kurulu’nun (Financial Stability Board) Ekim 2022 istişaresi (consultation)] ilan ediliyor.
Bu bağlamda, anılan standardın, bankaların Grup 1 tipi kripto varlıklara maruz kalmalarına ilişkin ihtiyatlı muameleye yönelik yaklaşım konusunda piyasaya önemli bir açıklık sağlaması ve bankaların Grup 1 muamelesini uygulaması için gerekli yeterlilik koşullarını tanımlamada hem bankalara hem de ihraççılara fayda sağlaması beklenebilir.
Grup 2 için, son piyasa çalkantısının ardından bankaların temkinli davranmaya devam etmesi beklenebileceğinden ve bazı yetki alanlarında bankaların riskleri zaten tipik olarak muhafazakar bir ihtiyati muameleye tabi olduğundan, pozisyon daha az nettir (örneğin EBA’nın Ocak 2019 raporu).
Ne olursa olsun, standart piyasa için önemli önleyici netlik sağlar ve önemli uluslararası tutarlılığı kolaylaştırmalıdır ve Basel Komitesi, piyasa ve politika gelişmelerini dikkate alarak uygulamayı yakından izleyecektir.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.