CAS Dışında Başlıca Spor Tahkim Merkezleri

I. Giriş

Spor alanında tahkim denilince ilk akla İsviçre-Lozan’da bulunan Spor Tahkim Mahkemesi (Court of Arbitration for Sport-CAS)^[1] gelmektedir. Ancak aslında bu alanda çok sayıda tahkim merkezi vardır^[2]. CAS’dan sonra kurulan tahkim merkezleri, CAS’ın gerek idari yapısını gerekse yargılama usulünü örnek alarak şekillendirilmişlerdir.

Spor uyuşmazlıklarına bakan tahkim merkezlerini dört başlık altında toplamak mümkündür. Birincisi, sadece spor uyuşmazlıklarına bakmak için kurulan tahkim merkezleridir. İkincisi, mevcut tahkim merkezlerinin bünyesinde kurulan ve spor uyuşmazlıklarına hasredilen birimlerdir. Üçüncüsü, sportif yapıların bünyesinde kurulan tahkim merkezleridir. Dördüncüsü, Türkiye, Kanada ve Birleşik Arap Emirlikleri ülkelerindeki örneklerde olduğu gibi kanunla kurulan merkezlerdir.

Bu yazımızda CAS dışında kalan diğer spor tahkim merkezlerinden bir kısmına yer verilecektir. Yazımızda atıfta bulunduğumuz uluslararası spor federasyonlarının statü ve talimatlarının adlarıyla birlikte bunların yayınlandığı yıl yazılacaktır. Zira uluslararası spor federasyonlarının statü ve talimatları, oldukça sık değiştirilmektedir. Hatta aynı yıl içerisinde dahi bunlarda değişiklik yapılabilmektedir. Yazımızda, uluslararası spor federasyonlarının 22 Şubat 2023 tarihi itibariyle yürürlükte olan statü ve talimatları kullanılmıştır.

II. Yalnızca Spor Uyuşmazlıklarına Bakmak İçin Kurulan Tahkim Merkezleri

Yalnızca spor uyuşmazlıklarına bakmak için kurulan tahkim merkezlerinin başında CAS gelmektedir. 1984 yılından beri doğrudan veya dolaylı olarak sporla ilgili uyuşmazlıklara bakan CAS, spor tahkiminde öncü bir ihtiyari tahkim kurumudur. CAS’ın yanı sıra sadece spor uyuşmazlıklarına bakmak için farklı ülkelerde kurulan başka tahkim merkezleri de vardır. Bunlardan biri, Suudi Arabistan Spor Tahkim Merkezi’dir (Saudi Sport Arbitration Centre-SSAC). Suudi Arabistan Spor Tahkim Merkezi, CAS model alınarak yapılandırılmıştır. Alhamidani tarafından kaleme alınan blog yazısında Suudi Arabistan Spor Tahkim Merkezi’nin kuruluşu, yapısı ve görevleri açıklanmıştır^[3]. 2016 yılında Suudi Arabistan Milli Olimpiyat Komitesi (Saudi Arabian Olympic Committee-SAOC) Genel Kurulu, Suudi Arabistan Spor Tahkim Merkezi’nin kuruluşunu onaylamıştır. SSAC Statüsü (Statute of the Saudi Sport Arbitration Center) 23 Aralık 2021 tarihinde, Yargılama Kuralları (Procedural Rules of SSAC) ise 2 Aralık 2021 tarihinde uygulamaya konulmuştur^[4]. SSAC, Statüsü ve yargılama kuralları uyarınca görevlerini yerine getirmektedir. Yabancılık unsuru taşıyan spor uyuşmazlıklarına ilişkin SSAC kararlarına karşı, uluslararası spor federasyonlarının tahkim kuralları uyarınca, CAS’a itiraz edilebilir^[5].

1997 yılında “Spor Uyuşmazlık Çözüm Paneli” (Sports Dispute Resolution Panel-SDRP) adıyla İngiltere Atletizm Federasyonu (British Athletics Federation-BAF) bünyesinde kurulan ve daha sonra “Spor Uyuşmazlıklarının Çözümü” (Sport Resolutions-SR) adını alan kar amacı gütmeyen bağımsız bir merkez kurulmuştur. Londra’da Uluslararası Uyuşmazlık Çözüm Merkezi (International Dispute Resolution Centre-IDRC) binasında spor alanında tahkim, arabuluculuk, uzman görüşü hizmetlerini vermektedir. Doping uyuşmazlıkları da dahil spora ilişkin ulusal düzeydeki her türlü uyuşmazlığa bakan SR, son yıllarda uluslararası düzeyde bazı spor uyuşmazlıklarını da karara bağlamıştır^[6].

2021 yılında Hindistan Spor Tahkim Merkezi (Sports Arbitration Centre of India-SACI) Gujarat’ta kurulmuştur^[7]. Hindistan Adalet ve Hukuk Bakanı tarafından açılışı yapılan SACI, spora ilişkin uyuşmazlıkları hızlı, şeffaf ve hesap verilebilir bir şekilde çözmek; her türlü etkiden uzak ve bağımsız bir şekilde hizmet vererek güven ve itibar kazanmak amacını taşımaktadır^[8].

III. Sportif Yapılar Bünyesindeki Tahkim Merkezleri

Sportif yapılar bünyesinde yer alan tahkim merkezleri, iki örnek ışığında incelenecektir. Bu örneklerden birincisi, Uluslararası Binicilik Federasyonu Tahkim Mahkemesi ve ikincisi ise, Basketbol Tahkim Mahkemesi’dir.

Uluslararası Binicilik Federasyonu Tahkim Mahkemesi (FEI Arbitration Tribunal), Uluslararası Binicilik Federasyonu (International Equestrian Federation/Fédération Equestre Internationale-FEI) bünyesinde yer alan bir tahkim mahkemesidir ve atlı sporlara ilişkin uyuşmazlıklara bakmaktadır. Uluslararası Binicilik Federasyonu Statüsü 2021’in^[9] 3. maddesinde, FEI’nin organları arasında FEI Tahkim Mahkemesi de sayılmıştır. Lozan’da bulunan FEI Tahkim Mahkemesi’nin görevleri, Uluslararası Binicilik Federasyonu Statüsü 2021’in 38. maddesi ile düzenlenmiştir. FEI Statüsü 2021’in 38.3. maddesi uyarınca uyuşmazlıklar İsviçre hukukuna göre karara bağlanacaktır. FEI Tahkim Mahkemesi yargılaması İngilizce dilindedir. Ancak tarafların anlaşması halinde yargılama, Fransızca dilinde de yürütülebilir^[10]. FEI Tahkim Mahkemesi yargılamasını, FEI Tahkim Mahkemesi İç Talimatı 2018 (Internal Regulations)^[11] uyarınca yürütmektedir. FEI Tahkim Mahkemesi, kendi İç Talimatını kendisi hazırlamaktadır. FEI Tahkim Mahkemesi İç Talimatı 2018 uyarınca, Mahkeme kendisine yardımcı olması için bir katip (clerk) görevlendirilebilir (md. 8.1). Katibin görevleri taraflara tebligatları yapmak; duruşma tutanaklarını taraflara göndermek; duruşmalara katılmak ve tutanak tutmak; kararın hazırlanmasında yardımcı olmak; FEI Tahkim Mahkemesi’nin e-mail hesabını yürütmektir (FEI Tahkim Mahkemesi İç Talimatı md. 8.2). FEI Tahkim Mahkemesi, ilk derece merci olarak veya temyiz merci olarak yargılama yapabilir. Tahkim Kuralları’nın 29-39. maddeleri, FEI’nin ilk derece merci; 40-46. maddeleri ise temyiz merci olarak baktığı uyuşmazlıklara ilişkin yargılama usulüne uygulanmaktadır.

Basketbol Tahkim Mahkemesi (Basketball Arbitral Tribunal-BAT), 2006 yılında Cenevre’de kurulmuştur. İlk kurulduğunda Uluslararası Basketbol Federasyonu’na (International Basketball Federation-FIBA) bağlıydı ve bu nedenle adı, “FIBA Tahkim Mahkemesi” idi. Ancak daha sonra FIBA’dan bağımsızlığını vurgulamak için adı “Basketbol Tahkim Mahkemesi” olarak değiştirilmiştir. BAT, FIBA Genel Statüsü 2021’in^[12] 33. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddenin metni şöyledir:

Madde 33-Basketbol Tahkim Mahkemesi

33.1 Basketbol Tahkim Mahkemesi (Basketball Arbitral Tribunal-BAT), FIBA’nın, FIBA’nın organlarının, disiplin kurullarının doğrudan dahil olmadıkları basketbol dünyasındaki uyuşmazlıkların çözümü için kurulmuştur.

33.2 Basketbol Tahkim Mahkemesi kararları, taraflara tebliğ edilmekle nihai ve bağlayıcı hale gelir.

33.3 Basketbol Tahkim Mahkemesinin işleyişi FIBA İç Talimatlarıyla düzenlenir.

Bu maddeye göre, BAT, basketbol camiasındaki uyuşmazlıkların çözümü için ihdas edilmiştir. Ancak FIBA’nın, FIBA organlarının ve disiplin kurullarının taraf olduğu uyuşmazlıklar için BAT’a başvurulamaz. FIBA İç Talimatları 3. Kitap (FIBA Internal Regulations Book 3)^[13] 325-339. maddelerde BAT’a ilişkin ayrıntılı bir düzenleme yapılmıştır. FIBA İç Talimatları 3. Kitap 325. maddeye göre, önceki adı “FIBA Tahkim Mahkemesi” şimdiki adıyla “Basketbol Tahkim Mahkemesi” FIBA tarafından basketbol dünyasındaki uyuşmazlıkların basit, hızlı ve masrafsız bir şekilde çözümlenmesi için kurulmuştur. Fakat FIBA, organları ve disiplin kurullarının doğrudan bağlantılı oldukları uyuşmazlıklar için BAT’a başvurulamaz.

BAT’ın diğer bir özelliği, ihtiyari bir tahkim kurumu olmasıdır. Dolayısıyla ancak taraflarca BAT’ın yetkisinin açıkça kabul edildiği hallerde BAT’a başvurulacaktır. FIBA İç Talimatları 3. Kitap 328. madde model tahkim klozuna ilişkindir. Bu tahkim klozu aşağıdaki gibidir:

“Bu sözleşmeden doğan ve bu sözleşmeyle bağlantılı olan ter türlü uyuşmazlık, İsviçre-Cenevre’de bulunan Basketbol Tahkim Mahkemesi (BAT) tarafından BAT Tahkim Kuralları uyarınca BAT Başkanı tarafından atanan tek hakem tarafından karara bağlanacaktır.

Tahkim yeri, İsviçre-Cenevre’dir.

Tarafların yerleşim yeri dikkate alınmaksızın İsviçre Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu’nun 12. Bölümü hükümleri, tahkime uygulanacaktır. Tahkim dili, İngilizcedir. Hakem uyuşmazlığı ex aequo et bono çözümleyecektir”.

BAT tahkim yargılaması, BAT Tahkim Kuralları 2022 uyarınca yapılmaktadır^[14]. BAT Tahkim Kuralları 2022’nin 1. maddesi uyarınca BAT’ın yetkisi konusunda taraflar arasında yazılı bir anlaşma yapılmalıdır. BAT Tahkim Kuralları 2022’nin 2. maddesine göre, duruşmalar başka bir yerde yapılsa dahi tahkim yeri İsviçre Cenevre’dir ve tahkim yargılamasına İsviçre Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu’nun 12. bölümünde yer alan tahkime ilişkin hükümler uygulanacaktır. Bu hükümlerin uygulanması bakımından tarafların yerleşim yerlerinin neresi olduğunun bir önemi yoktur^[15]. Her uyuşmazlık için BAT başkanı tarafından rotasyon usulüne göre tek hakem atanır ve uyuşmazlık tek hakem tarafından karara bağlanır. BAT’ın temel nüveleri, internet sitesinde şu şekilde sıralanmıştır^[16]:

a “(1) Tahkim yargılamasının İsviçre hukukuna göre gerçekleştirilmesi

(2) Tahkim yargılamasının BAT başkanı tarafından atanan tek hakem tarafından yapılması

(3) Duruşma yapılmasının ve duruşmalarda tanık dinlenmesinin sadece talebe bağlı olması

(4) Koruyucu ve geçici tedbirlere karar verilebilmesi

(5) Hakemin, herhangi bir milli veya milletlerarası hukuka atıf yapmaksızın (ex aequo et bono) karar verebilmesi

(6) Altı haftalık yargılama sonunda karar verilmesi”.

Türkiye’de bulunan çok sayıda sportif yapı aleyhine BAT’a dava açılmasına^[17] rağmen bu tahkim mahkemesi Türkiye’de pek bilinmemektedir^[18]. 2015-2022 yılları arasında BAT tarafından Türk basketboluna ilişkin 65 civarında karar verilmiştir. Örneğin, 23.8.2021 tarihli BAT hakemi Amani Khalifa tarafından görülen 1627/20 Rich v/ Gaziantep Basketbol ve Sport A.Ş. davasına konu olan olayda Amerikalı basketbolcu Jason A. Rich, Gaziantep Basketbol ve Spor A.Ş.’den ödenmemiş maaş, ikramiye, ceza ve faiz talebiyle BAT’a başvurmuştur. Davacı, davalının, Covid-19 salgınının başlamasından sonra ancak Türkiye Ligi’nin kapanmasından önce kabul edilen ve imzalanan sulh anlaşması uyarınca kararlaştırılan ve vadesi gelen ücretlerin kendisine ödenmediğini öne sürmüştür. Davalı, cevabında, sulh anlaşması kapsamında ödenmemiş maaşların üçte ikisini ödediğini; ancak Covid-19 sebebiyle koşullardaki değişikliğin ve ligin kapatılmasının sulh anlaşması kapsamındaki borçların ifasını aşırı derecede külfetli hale getirdiğini; sulh anlaşması kapsamındaki tutarların tamamına ilişkin talebin davacının sebepsiz zenginleşmesine neden olacağını öne sürmüştür. BAT hakemi, davacının iddiasını kısmen kabul etmiştir.

IV. Kanunla Kurulan Spor Tahkim Merkezleri

Bazı ülkelerde her türlü spor uyuşmazlığına bakmak üzere kanun ile spor tahkim merkezleri kurulmuştur. Bu ülkeler arasında Türkiye de vardır. Türkiye’de iki temel tahkim merkezi vardır. Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Tahkim Kurulu ve Gençlik ve Spor Bakanlığı (GSB) Tahkim Kurulu. GSB, futbol dışında kalan diğer spor dallarında idari açıdan en üstte yer almaktadır. Gerek TFF Tahkim Kurulu’nun gerekse GSB Tahkim Kurulu’nun kuruluş dayanağı yasalardır. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu’nun^[19] ek 9. maddesi, GSB Tahkim Kurulu’nu ve 5894sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un^[20] 5-6. maddeleri TFF Tahkim Kurulu’nu düzenlemektedir.

Yasal düzenlemeyle kurulan tahkim merkezlerinin diğer bir örneği Kanada da yer almaktadır. Kanada Fiziksel Aktiviteyi ve Sporu Teşvik Kanunu uyarınca Kanada Spor Uyuşmazlık Çözüm Merkezi (Sport Dispute Resolution Centre of Canada-SDRCC) ihdas edilmiştir. SDRCC 2004 yılından beri spor uyuşmazlıklarında arabuluculuk ve tahkim hizmeti vermektedir^[21].

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) de kanunla kurulan spor tahkim merkezinin bulunduğu ülkeler arasında yer almaktadır. BAE’de kanunla kurulan tahkim merkezinin yapılanmasında ve işleyişinde CAS esas alınmıştır. Bununla beraber BAE’nin spora ilişkin idari yapısı, sportif federasyonları ve spor kültürü uyarınca bazı noktalarda CAS’tan farklılık gösteren yönleri de bulunmaktadır. Birleşik Arap Emirlikleri Spor Tahkim Merkezi (Sports Arbitration Centre-UAESAC, 16 sayılı ve 16.10.2016 tarihli Kanun ile kurulmuştur. 16 sayılı Birleşik Arap Emirlikleri Spor Tahkim Merkezi Kanunu, BAE Milli Olimpiyat Komitesi’nin girişimi ile yapılmıştır^[22]. Bu Kanun’un 2. maddesine göre, UAESAC; tüzel kişiliğe, idari ve mali özerkliğe, amaçlarına ulaşmak için her türlü işlemi yapma ehliyetine sahiptir. 16 sayılı Kanun’un 3. maddesine göre, UAESAC’in merkezi Abu Dabi’dedir. Ancak ülke içinde başka şubeleri de açılabilir. UAESAC’in amaçları tahkim ve uzlaştırma yoluyla uyuşmazlıkları hızlı bir şekilde çözümlemek; sportif yapılar da dahil olmak üzere spor tahkim ve uzlaştırma kültürünü yaymak; ülke içinde ve dışında spor tahkim otoriteleri ile ilişkiler kurmak ve geliştirmek; spor müsabakalarına katılmaktır. UAESAC İlk Derece Spor Tahkim Dairesi (Sports Arbitration Chamber of First Instance) ve Spor Temyiz Tahkim Dairesi (Sports Arbitration Chamber of Appeal) olmak üzre iki dairesi vardır. Her bir daire çok sayıda spor tahkim komisyonundan (sports arbitration commissions) oluşmaktadır (16 sayılı Kanun md. 13). Spor Tahkim Komisyonları (Sports Arbitration Commissions), bir veya üç kişiden oluşmaktadır. 16 sayılı Kanun’un 15. maddesine göre, UAESAC hakem kararları ve tutanakları bağlayıcı ve kendiliğinden icra edilebilirdir. Ayrıca hakem kararları ilamlı icraya konulabilir.

V. Tahkim Merkezleri Bünyesinde Kurulan Spor Tahkim Merkezleri

Tahkim hizmeti veren merkezlerin bünyesinde kurulan spor tahkim merkezlerinden biri, Almanya’da yer almaktadır. Alman Tahkim Enstitüsü (DIS-Deutsche Institution für Schiedsgerichtsbarkeit), 1992 yılında kurulmuş olup merkezi Berlin’dedir^[23]. DIS, 2008 yılında Alman Ulusal Anti-Doping Ajansı NADA (German National Anti-Doping Agency-NADA) ile birlikte Alman Spor Tahkim Mahkemesi’ni (German Sports Arbitration Tribunal/das Deutsche Sportschiedsgericht) kurmuştur. Alman Spor Tahkim Mahkemesi, spor kulüplerinden, federasyonlarından, sporculardan, NADA’dan ve diğer sportif yapılardan bağımsız olarak faaliyette bulunmaktadır. Alman Medeni Usul Kanunu’nun (German Code of Civil Procedure-ZPO) 1025. maddesinde öngörülen çerçevede gerçek bir tahkim merkezidir^[24]. Alman Spor Tahkim Mahkemesi, sporla doğrudan veya dolaylı olarak bağlantılı olan bütün uyuşmazlıklara bakmaktadır. Lisansların verilmesine veya geri alınmasına, anti-doping kural ihlali de dahil sporun disiplinine, spor sözleşmelerine, transferlere, müsabakalara ilişkin sözleşmelere, sponsorluk sözleşmelerine, spor malzemesi alım sözleşmelerine, menajerlik sözleşmelerine ilişkin uyuşmazlıklar başta olmak üzere her türlü spor uyuşmazlığına bakmaktadır^[25]. Tahkim yargılamasının başlatılması, hakemlerin seçimi ve sayısı, tahkim yargılamasının yürütülmesi, yargılama masrafları ve hakem kararına karşı başvuru yolları, DIS Spor Tahkim Kuralları (DIS Sport Arbitration Rules 2016/DIS-Sportschiedsgerichtsordnung 2016-DIS-SportSchO)^[26] ile düzenlenmiştir.

FIFA bünyesinde neden tahkim merkezinin kurulmadığı sorusu akla gelebilir. Aslında FIFA 2001 yılında Arjantin’de yaptığı olağanüstü toplantısında Futbol Tahkim Mahkemesi’nin (Tribunal Arbitration for Football-TAF) ve söz konusu mahkemenin idari işlerini yürütmek üzere Milletlerarası Futbol Tahkim Dairesi’nin (International Chamber for Football Arbitration-CIAF) kurulması kararını almıştır^[27]. Ancak daha sonra Zürih’te yapılan toplantıda, FIFA İcra Komitesi bu kararından vazgeçmiştir. Gerek TAF gerekse CIAF’ın kurulması için gerekli bütçenin karşılanamayacağı düşünülmüştür^[28]. FIFA, ulusal futbol federasyonlarına gönderdiği 10.12.2002 tarihli tamimde, TAF’ın kurulmasından vazgeçildiğini; bunun yerine CAS’ın yetkisinin kabul edileceğini ifade etmiştir. FIFA’nın 10.12.2002 tarihli tamimimde, iki sebeple Futbol Tahkim Mahkemesi’nin kuruluşundan vaz geçildiği belirtilmiştir. Birincisi, Uluslararası Futbol Tahkim Dairesi’nin (International Chamber for Football Arbitration-CIAF) kurulması için ayrılacak bütçenin yetersiz olacağı endişesidir. İkincisi, Futbol Tahkim Mahkemesi’nin kurulması çalışmalarının uzun soluklu bir süreci gerektirmesi sebebiyle FIFA Statüsü’nde yapılan değişikliklerle oluşturulan yeni yargılama sisteminin hayata geçirilmesini geciktireceği endişesidir. Bu iki sebepten hareketle TAF’ın kurulmasından vazgeçilmiş; yeni bir tahkim mahkemesinin kurulması yerine futbol uyuşmazlıklarında CAS’ın yetkisinin kabul edilmesi için harekete geçilmiştir. Ancak futbol uyuşmazlıklarının özellikleri dikkate alınarak CAS’ın idari işlerini yürüten Uluslararası Spor Tahkim Konseyi (International Council of Arbitration for Sport-ICAS) tarafından futbola özgü bir hakem listesinin oluşturulması talep edilmiştir. ICAS ile yapılan görüşmeler sonucunda, CAS’ın yetkisinin FIFA tarafından tanınması ve CAS’da görülecek futbol uyuşmazlıkları için ayrı bir hakem listesinin oluşturulması hususunda anlaşma sağlanmıştır. Japonya Osaka’da yapılan toplantıda ICAS, futbolla ilgili uyuşmazlıklarda uzman olan kişilerden oluşan bir listenin oluşturulmasını onaylamıştır^[29]. FIFA, Futbol Tahkim Mahkemesi’nin kurulması için daha sonra herhangi bir adım atmamış; Statüsü’nde yaptığı değişikliklerde hukuk kurulları arasında Futbol Tahkim Mahkemesi’nden söz edilmemiştir. O halde Futbol Tahkim Mahkemesi’nin kuruluş fikri 2001 yılında ortaya atılmış, ancak kısa bir süre sonra bu fikirden vazgeçilmiştir^[30].

FIFA futbol tahkim mahkemesi kurulması fikrinden vazgeçilmiş olmakla beraber 2021 yılında statüsünde ve talimatlarında değişiklik yapılarak Futbol Mahkemesi (Football Tribunal) ihdas edilmiştir. Fakat bu mahkeme, CAS benzeri bir yapı değildir. Mayıs 2021’de FIFA Kongresi (Congress) FIFA statüleri ve talimatlarında yapılan önemli değişiklikleri onaylamıştır. Bu değişikliklerden biri de Futbol Mahkemesi’nin kurulmasıdır. Ayrıca Futbol Mahkemesi’nin bünyesinde Menajerler Dairesi ihdas edilmiştir. FIFA Statüsü 2022’nin (FIFA Statutes Regulations Governing the Application of the Statutes Standing Orders of the Congress May 2022 edition)^[31] 54. maddesinde Futbol Mahkemesi (Football Tribunal) düzenlenmiştir. Bu maddenin metni şöyledir:

Madde 54- Futbol Mahkemesi

1. Futbol Mahkemesi futbola ilişkin uyuşmazlıklar düzenleyici işlemler hakkında karar verir. Üç daireden oluşur:

(a) Uyuşmazlık Çözüm Dairesi (Dispute Resolution Chamber-DRC);

(b) Futbolcuların Statüsü Dairesi (Players’ Status Chamber-PSC),

(c) Menajerler Dairesi (Agents Chamber-AC).

2. Futbol Mahkemesi, FIFA Konseyi tarafından yayınlanan Futbol Mahkemesi Usul Kuralları (Procedural Rules Governing the Football Tribunal) uyarınca görev yapar.
3. Futbol Mahkemesi Statülerde ve FIFA Disiplin Kodu’nda belirtilen yaptırımları üye federasyonlara, kulüplere, yetkililere, futbolculara, futbol aracılarına (agent) ve maç aracılarına (agents) uygulayabilir.
4. Bu hükümler, federasyonların üyeliklerinin askıya alınması ve ihraç edilmesine ilişkin olarak Kongre ve Konseyin disiplin yetkilerine tabidir.
5. Futbol Mahkemesi, kendi talimatlarında değişiklik yapılmasını Konsey’e önerebilir.

FIFA Futbol Mahkemesi işlevlerini Futbol Mahkemesi Usul Kuralları (Procedural Rules Governing the Football Tribunal Edition June 2022)^[32] uyarınca yerine getirmektedir. Futbol Mahkemesi Usul Kuralları’nın ilk versiyonu 1 Ekim 2021 tarihinde yürürlüğe girmişti^[33]. Futbol Mahkemesi Usul Kuralları 2022’in 1. maddesinde, tıpkı FIFA Statüsü 2022’nin 54(1). maddesinde de belirtildiği üzere, Futbol Mahkemesi üç daireye ayrılmıştır. (1) Uyuşmazlık Çözüm Dairesi (Dispute Resolution Chamber-DRC), (2) Futbolcuların Statüsü Dairesi (Players’ Status Chamber-PSC), (3) Menajerler Dairesi (Agents Chamber-AC). Her bir Daire’nin görevi, bu Daireye ilişkin talimat ile düzenlenmiştir. Bir uyuşmazlığın hangi Daire’nin yetkisine girdiğine ilişkin ihtilaf Futbol Mahkemesi başkanı tarafından karara bağlanacaktır^[34]. Daireler, ulusal düzeyde var olan tüm ilgili düzenlemeleri, yasaları ve/veya toplu iş sözleşmelerini ve ayrıca sporun özgün yapısını da dikkate alarak FIFA Statülerini ve Talimatlarını uygulayacaklardır^[35].

FIFA Futbol Mahkemesi başkanı, FIFA Konseyi tarafından 4 yıllığına seçilen bir hukukçudur. Başkan ve başkan yardımcıları ile her bir Dairenin üyeleri 4 yıllığına FIFA Konseyi tarafından seçilir. Başkan ve başkan yardımcıları hukukçu olmalıdır. Üyelerin ise futbol deneyimi olan profesyonel hukuk geçmişine sahip olması gerekir.

Uyuşmazlık Çözüm Dairesi, bir başkan ve iki başkan yardımcısından oluşur. FIFA’nın önerisi ve futbolcu derneklerinin teklifi üzerine atanan 15 oyuncu temsilcisi ile üye federasyonların, kulüplerin ve liglerin teklifiyle atanan 15 kulüp temsilcisinin birlikte kararıyla atanır.

Futbolcuların Statüsü Dairesi, bir başkan ve bir başkan yardımcısından oluşur. FIFA Konseyi tarafından belirlenen gerekli üye sayısı üye federasyonların, konfederasyonların, futbolcuların, kulüplerin ve liglerin tarafından atanırlar.

Menajerler Dairesi, bir başkan ve bir başkan yardımcısından oluşur; FIFA Konseyi tarafından belirlenen gerekli üye sayısı üye federasyonların, konfederasyonların, futbolcuların, kulüplerin ve liglerin tarafından atanırlar^[36].

FIFA Genel Sekreteri Futbol Mahkemesi’nin idari işlemlerini yapar ve ona destek verir^[37].

Sonuç

Finans kurumlarının ve sportif yapıların İsviçre’de kurulmuş olması İsviçre ekonomisine önemli kaynak oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra söz konusu kurumlar, İsviçreli hukukçulara da ciddi ölçüde istihdam olanağı yaratmaktadır. Nitekim spor uyuşmazlıklarının tahkim yoluyla çözümünde önemli bir yer edinen ve 1984 yılından itibaren İsviçre-Lozan’da faaliyetlerini sürdüren CAS da çok sayıda İsviçreli hukukçuya iş olanakları sunmuştur. Almanya, Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan ve Kanada dahil olmak üzere kimi ülkeler spor uyuşmazlıklarında öncü rol oynamak için yola çıkmış olsalar da henüz bu konuda CAS’ı yakalayabilmiş değillerdir. Türkiye’de ise zorunlu tahkim görevi yapan GSB Tahkim Kurulu ve TFF Tahkim Kurulu hariç yalnızca spor uyuşmazlıklarına bakmak üzere ihtiyari bir tahkim merkezi kurulmamıştır. Konferanslar sırasında bu konuda inisiyatif almak istediğini dile getiren Türkiye Barolar Birliği’nin (TBB’nin), böyle bir yapıyı oluşturmasının önünde hiçbir hukuki engel bulunmamaktadır. Tarafsızlığı ve bağımsızlığıyla güven veren; maliyeti düşük, hızlı ve adil yargılama yapacak şekilde örgütlenmesi halinde kurulması düşünülen TBB Spor Tahkim Merkezi’nin sadece Türk spor camiasındaki uyuşmazlıklar için değil Orta Doğu ve Bağımsız Devletler Topluluğu için de bir cazibe merkezi olması için çalışılmalıdır. Böyle bir merkezin kurulmasının, kısa vadede Türkiye ekonomisine katkısı olmazsa da hukukçulara bir istihdam alanı oluşturacağı kesindir.

Yararlanılan Kaynaklar

Kitaplar ve Makaleler

Bandar ALHAMIDANI, Introduction to the Saudi Sport Arbitration Centre (SSAC): https://www.tamimi.com/law-update-articles/introduction-to-the-saudi-sport-arbitration-centre-ssac (14.2.2023).

Saleh ALOBEIDLI, Being one of the most developed Arab Countries in Sports Law, the United Arab Emirates (UAE) took another big step in this field with the establishment of the UAE Sports Arbitration Center (UAESAC) which headquarter is in the capital city of Abu Dhabi: https://www.football-legal.com/content/the-uae-sports-arbitration-centre (20.2.2023).

Jennifer R. BONDULICH, Rescuing the Supreme Court of Sports: Reforming the Court of Arbitration for Sport Arbitration Member Selection Procedures, 42(2016)1 Brooklyn Journal of International Law, s. 275-328.

Nuray EKŞİ, Spor Tahkim Hukuku, İstanbul 2015.

Nuray EKŞİ, Spor Tahkim Mahkemesi’nin Genişleyen Yetkisi ve Spor Tahkim Mahkemesi Anti-Doping Dairesi, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, 2017, Cilt 6, Özel Sayı, s. 29-41.

Nuray EKŞİ, Başlıca Spor Tahkim Mahkemeleri, Spor Tahkim Türleri, Spor Tahkimine İlişkin Sorunlar ve Türk Spor Tahkimi İçin Öneriler, Sporda Hak İhlalleri ve Denetim Çalıştay Raporu, 2 Mart 2018, Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık) Yayınları Yayın No: 30, Ankara 2018, s. 153-175.

Despina MAVROMATI/Matthieu REEB, The Code of the Court of Arbitration for Sport: Commentary, Cases and Materials, Kluwer Law International 2015.

Selami ÖZSOY, Spor Hukukunda Tahkim, Spor Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri Dergisi, 2008, Cilt 3, Sayı 1, s. 15-29.

Dimitrios PANAGIOTOPOULOS, Sporting Jurisdictional Order and Arbitration, US-China Law Review, 2013, Volume 10, s. 130-140.

İnternet Kaynakları

—About Sports Resolutions: https://www.sportresolutions.com/about/sport-resolutions (21.2.2023).

—Baker and McKenzie International Arbitration Yearbook 2014-2015, New York 2015.

—Basketball Arbitration Tribunal Presentation: https://www.fiba.basketball/bat (22.2.2023).

—Basketball Arbitral Tribunal (BAT) Arbitration Rules, 1 January 2022 versin: https://www.fiba.basketball/documents/bat-arbitration-rules-2022.pdf (4.9.2020).

—Basketball Arbitral Tribunal (BAT) Awards: https://www.fiba.basketball/bat/awards (20.2.2023).

—DIS-SportSchiedsgerichtsordnung (gültig ab dem 01.04.2016): file:///C:/Users/Casper/Downloads/DIS-Sportschiedsgerichtsordnung_2016_V%20(1).pdf (22.2.2023).

—FEI Statutes 24th edition, effective 17 November 2021: https://inside.fei.org/sites/default/files/FEI%20Statutes_2021_17Nov21_CLEAN_0.pdf (3.2.2023).

—FIBA General Statutes Edition 3 June 2021: https://www.fiba.basketball/documents/fiba-general-statutes.pdf (21.2.2023).

—FIBA Internal Rules Players and Officials, in force as of 26 March 2022: https://www.fiba.basketball/internal-regulations/book1/general-provisions.pdf (23.2.2023).

—FIFA Statutes 2016 Regulations Governing the Application of the Statutes Standing Orders of the Congress April 2016 edition: https://www.icsspe.org/system/files/FIFA%20Statutes.pdf (20.2.2023).

—FIFA Football Law Annual Review Buenos Aires, 10-11 March 2022: https://sportslawinstitute.com/wp-content/uploads/2022/03/Summary-FIFA-FLAR-2022-Off-The-Court.pdf (21.9.2022).

—India: Arbitration in the Realm of Sports Law 25 April 2022, Mondaq: https://www.mondaq.com/india/sport/1186460/arbitration-in-the-realm-of-sports-law (21.2.2023).

—Internal Regulations of the FEI Tribunal 3^rd Edition, 2 March 2018: https://inside.fei.org/sites/default/files/New%20Internal%20Regulations%20of%20the%20FEI%20Tribunal-%20Final%20-%202%20March%202018%20-%20Gender%20Neutral%20-%20clean.pdf 21.2.2023).

—Procedural Rules Governing the Football Tribunal Edition June 2022: https://digitalhub.fifa.com/m/3a9aa6b9f55f48af/original/Procedural-Rules-Governing-the-Football-Tribunal-Edition-June-2022.pdf (22.2.2023).

—Saudi Sport Arbitration Center Models and Documents, https://ssac.sa/en/models (14.2.2023).

—Sports Arbitration Centre of India: A Timely Implementation in the Right Direction: https://thebridge.in/law-in-sports/india-sport-arbitration-impact-consequence-dispute-26397 (5.1.2023).

—Sport Dispute Resolution Centre of Canada History: http://www.crdsc-sdrcc.ca/eng/about-history (22.2.2023).

—The German Court of Arbitration for Sport: https://www.dis-sportschiedsgericht.de/en/the-court (5.2.2023).

—To the national associations of FIFA, Circular no. 827, Zurich, 10 December 2002 GS/oon, Arbitration Tribunal for Football (TAF)”“Court of Arbitration for Sport (CAS): http://www.centrostudisport.it/PDF/FIFA/246.pdf (20.2.2023).

[1] CAS’ın kuruluşu, yapısı ve tahkim yargılaması hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Despina MAVROMATI/Matthieu REEB, The Code of the Court of Arbitration for Sport: Commentary, Cases and Materials, Kluwer Law International 2015, s. 1 vd.; Nuray EKŞİ, Spor Tahkim Hukuku, İstanbul 2015, s. 507 vd.; Nuray EKŞİ, Spor Tahkim Mahkemesi’nin Genişleyen Yetkisi ve Spor Tahkim Mahkemesi Anti-Doping Dairesi, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, 2017, Cilt 6, Özel Sayı, s. 29-41.

[2] Bkz. Nuray EKŞİ, Başlıca Spor Tahkim Mahkemeleri, Spor Tahkim Türleri, Spor Tahkimine İlişkin Sorunlar ve Türk Spor Tahkimi İçin Öneriler, Sporda Hak İhlalleri ve Denetim Çalıştay Raporu, 2 Mart 2018, Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık) Yayınları Yayın No: 30, Ankara 2018, s. 153-175.

[3] Bandar ALHAMIDANI, Introduction to the Saudi Sport Arbitration Centre (SSAC): https://www.tamimi.com/law-update-articles/introduction-to-the-saudi-sport-arbitration-centre-ssac (14.2.2023).

[4] Saudi Sport Arbitration Center Models and Documents, https://ssac.sa/en/models (14.2.2023).

[5] Bandar ALHAMIDANI, Introduction to the Saudi Sport Arbitration Centre (SSAC): https://www.tamimi.com/law-update-articles/introduction-to-the-saudi-sport-arbitration-centre-ssac (14.2.2023).

[6] About Sports Resolutions: https://www.sportresolutions.com/about/sport-resolutions (21.2.2023).

[7] Sports Arbitration Centre of India: A Timely Implementation in the Right Direction: https://thebridge.in/law-in-sports/india-sport-arbitration-impact-consequence-dispute-26397 (5.1.2023); India: Arbitration in the Realm of Sports Law, 25 April 2022, Mondaq: https://www.mondaq.com/india/sport/1186460/arbitration-in-the-realm-of-sports-law (21.2.2023).

[8] India: Arbitration in the Realm of Sports Law, 25 April 2022, Mondaq: https://www.mondaq.com/india/sport/1186460/arbitration-in-the-realm-of-sports-law (21.2.2023).

[9] FEI Statutes 24th edition, effective 17 November 2021: https://inside.fei.org/sites/default/files/FEI%20Statutes_2021_17Nov21_CLEAN_0.pdf (3.2.2023).

[10] FEI Tahkim Mahkemesi İç Talimatı md. 20.1.

[11] Internal Regulations of the FEI Tribunal 3^rd Edition, 2 March 2018: https://inside.fei.org/sites/default/files/New%20Internal%20Regulations%20of%20the%20FEI%20Tribunal-%20Final%20-%202%20March%202018%20-%20Gender%20Neutral%20-%20clean.pdf (21.2.2023).

[12] FIBA General Statutes Edition 3 June 2021: https://www.fiba.basketball/documents/fiba-general-statutes.pdf (21.2.2023).

[13] FIBA Internal Rules Players and Officials, in force as of 26 March 2022: https://www.fiba.basketball/internal-regulations/book1/general-provisions.pdf (23.2.2023).

[14] Basketball Arbitral Tribunal (BAT) Arbitration Rules, 1 January 2022 versin: https://www.fiba.basketball/documents/bat-arbitration-rules-2022.pdf (4.9.2020).

[15] EKŞİ, s. 111.

[16] Basketball Arbitration Tribunal Presentation: https://www.fiba.basketball/bat (22.2.2023).

[17] Türkiye’deki sportif yapılan hakkında BAT’ta açılan tahkim davaları için bkz. Basketball Arbitral Tribunal (BAT) Awards: https://www.fiba.basketball/bat/awards (20.2.2023).

[18] İstanbul Spor Hukuku Dergisi 2023 sayılarında BAT ile ilgili iki makale, hakem incelemesinden geçmiş ve yayına kabul edilmiştir.

[19] RG 26.5.1986/19120.

[20] RG 16.5.2009/27230.

[21] Sport Dispute Resolution Centre of Canada History: http://www.crdsc-sdrcc.ca/eng/about-history (22.2.2023).

[22] Saleh ALOBEIDLI, Being one of the most developed Arab Countries in Sports Law, the United Arab Emirates (UAE) took another big step in this field with the establishment of the UAE Sports Arbitration Center (UAESAC) which headquarter is in the capital city of Abu Dhabi: https://www.football-legal.com/content/the-uae-sports-arbitration-centre

[23] Baker and McKenzie International Arbitration Yearbook 2014-2015, New York 2015, s. 140.

[24] The German Court of Arbitration for Sport: https://www.dis-sportschiedsgericht.de/en/the-court (5.2.2023).

[25] Baker and McKenzie International Arbitration Yearbook 2014-2015, New York 2015, s. 140-141; https://www.dis-sportschiedsgericht.de/en/sport-arbitration/types-of-disputes (5.2.2023).

[26] DIS-SportSchiedsgerichtsordnung (gültig ab dem 01.04.2016): file:///C:/Users/Casper/Downloads/DIS-Sportschiedsgerichtsordnung_2016_V%20(1).pdf (22.2.2023).

[27] Selami ÖZSOY, Spor Hukukunda Tahkim, 3(2008)1 Spor Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri Dergisi, s. 25; Dimitrios PANAGIOTOPOULOS, Sporting Jurisdictional Order and Arbitration, 10(2103) US-China Law Review, s. 136.

[28] PANAGIOTOPOULOS, s. 137.

[29] To the national associations of FIFA, Circular no. 827, Zurich, 10 December 2002 GS/oon, Arbitration Tribunal for Football (TAF)”“Court of Arbitration for Sport (CAS): http://www.centrostudisport.it/PDF/FIFA/246.pdf (20.2.2023).

[30] EKŞİ, s. 162-163.

[31] file:///C:/Users/Casper/Desktop/Spor%20Tahkim%20Hukuku%202.%20bas%C4%B1/FIFA_Statutes_2022%20EN.pdf (21.9.2022).

[32] Procedural Rules Governing the Football Tribunal Edition June 2022: https://digitalhub.fifa.com/m/3a9aa6b9f55f48af/original/Procedural-Rules-Governing-the-Football-Tribunal-Edition-June-2022.pdf (22.2.2023).

[33] FIFA Football Law Annual Review Buenos Aires, 10-11 March 2022: https://sportslawinstitute.com/wp-content/uploads/2022/03/Summary-FIFA-FLAR-2022-Off-The-Court.pdf (21.9.2022).

[34] FIFA Futbol Mahkemesi Usul Kuralları 2022 md. 2.

[35] FIFA Futbol Mahkemesi Usul Kuralları 2022 md. 3.

[36] FIFA Futbol Mahkemesi Usul Kuralları 2022 md. 4.

[37] FIFA Futbol Mahkemesi Usul Kuralları 2022 md. 5.