Vergi ve muhasebe ortamı gelişmeye devam ederken, firmaların gelişmek için ihtiyaç duyduğu yetenek de gelişmeye devam ediyor. Firmalar artık yeni zorlukların üstesinden gelmelerine yardımcı olmak için yeni becerilere sahip denetim yeteneklerine[1] yöneliyorlar. Veri analitiği ve yönetiminden siber güvenlik ve risk değerlendirmesine kadar günümüzün denetçilerinin çeşitli disiplinlerde bilgili olması bekleniyor.
1. Denetim için yeni yollar
Teknolojinin yükselişinin denetim mesleğinde dramatik değişikliklere neden olduğu yeni bir haber değildir. Müşteriler artık her zamankinden daha fazla karmaşık ve sürekli değişen elektronik veriler üretiyor. Hacmin artması ve sistemlerin gün geçtikçe daha karmaşık hale gelmesiyle, ayak uydurmak için yeni araçlara ve becerilere ihtiyaç duyulmaktadır.
Çalışma İstatistikleri Bürosu’nun 2022 yılında muhasebeciler ve denetçiler için en önemli nitelikler olarak belirttiği şeyleri düşünelim:
- Analitik ve eleştirel düşünme becerileri,
- İletişim yetenekleri,
- Ayrıntı odaklı olma,
- Matematik becerisi,
- Organizasyon becerisi.
2. Denetçilerin gelecekte ihtiyaç duyacakları beceriler
Bugünün denetim yeteneğinin[2] teknik becerilerden daha fazlasına her zamankinden daha fazla ihtiyacı vardır. Eleştirel düşünme, iletişim ve kişilerarası ilişkiler gibi bu ‘sosyal beceriler’ artık denetim mesleğinde daha ağırlıklıdır ve teknik becerileri tamamlamak ve bir denetçiden çok bir iş danışmanı yaratmak için gereklidirler.
Teknolojik gelişmeler, muhasebe ve denetimde veri analizi ve diğer dijital becerileri kullanmak için fırsatlar yaratırken, bugünün denetçilerinin yalnızca analitik ve teknik becerilere veya süreç ve sistemleri anlamalarına değil, aynı zamanda bildiklerini ve bu bilgiye göre stratejik olarak nasıl hareket edeceklerini iletmeleri de gerekir.
Verileri basitçe analiz etmek yeterli değildir; denetçiler ayrıca bulgularını müşterilerin anlayabileceği ve buna göre hareket edebileceği şekilde etkili bir şekilde iletebilmeli ve sunabilmelidir.
Sonuçta, pek çok teknik beceri öğretilebilir (ve denetim mesleği her zaman “iş başında çırak” öğrenme türü olmuştur) ve bazıları teknik becerilerin gelişen teknolojiler ve programlarla daha iyi yapılabileceğini iddia edebilir. 2020-2025 yılları arasında makineler ve insanlar tarafından gerçekleştirilen görevlerin beklenen ilerlemesine bakan yakın tarihli Dünya Ekonomik Forumu’nun (World Economic Forum) “İşlerin Geleceği Anketi”ne (Future of Jobs Survey) bir göz atalım[3]:
- Bilgi ve veri işleme: neredeyse %70;
- İşle ilgili bilgi arama ve alma: %55’ten fazla;
- Karmaşık ve teknik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi: yaklaşık %50;
- Yönetim: yaklaşık %50.
Makine öğrenimi ve otomasyon, bu teknik görevlerin çoğunu benimsiyor; bu da, denetçilerin bu bilgileri anlamalarının ve müşteri için çevirmelerinin her zamankinden daha önemli olduğu anlamına geliyor. Teknik beceriler temel olabilir, ancak stratejik beceriler, harika bir denetçiyi gerçekten tamamlayan şeydir.
Denetim yeteneği için bu ne anlama gelir? Uzaktan, teknik ve manuel görevlere odaklanma günleri geride kalmış olup; modern denetçi, dijital hizmetler ile işlerin kavranması arasında stratejik bir köprüdür.
3. Denetimde işe alma uygulamalarının değişimi
İşletmeler daha karmaşık hale geldikçe denetim firmaları, yeni ortamın zorluklarını aşmalarına yardımcı olabilecek profesyoneller bulmanın yeni yollarını arıyor. Denetimin ilk günlerinde firmalar, güçlü muhasebe ve matematik geçmişine sahip adaylar arıyordu. Mali belgeleri analiz edebilecek ve doğru sonuçlar verebilecek insanlara ihtiyaçları vardı.
Ancak, günümüzün denetim firmaları daha derin iş bilgisine sahip adaylar aramaktadır. İç kontroller ve iş operasyonlarındaki sorunları tanımlayabilen ve çözümler önerebilen, iletişim ve veri analitiği konusunda yetenekli kişilere ihtiyaçları vardır.
Firmaların bunu yapmasının bir yolu, teknolojiler, iş dünyası ve veriler hakkında güçlü bir merakı ve eleştirel düşünme yeteneği olan adaylar aramaktır.
Örneğin, geçmişte firmalar pozisyonları doldurmak için matematik, muhasebe veya CPA geçmişlerine güveniyorlardı; ancak, son yıllarda geleneksel olmayan muhasebe geçmişi yeni trend haline geliyor. Aslında, AICPA (Association of International Certified Professional Accountants; Uluslararası Sertifikalı Profesyonel Muhasebeciler Derneği) 2021 Trendler Raporu[4], yeni mezun olanların %42’sinin muhasebe/vergi dışı bir geçmişe sahip olduğunu gösteriyor. Bu dereceler şunları içerir:
- Muhasebe dışı iş;
- Genel matematik ve bilimler;
- STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics; Fen, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik);
- Bilgisayar Bilimi.
Geleceğin firmaları, mevcut tüm verileri araştıracak ve farklı bilgi parçaları arasındaki bağlantıları bulacak kadar meraklı insanlara ihtiyaç duyarlar. Hızlı, eleştirel düşünebilen ve olası sorunları ve çözümlerini belirleyebilen adaylara ihtiyaçları vardır ve bunları geleneksel olmayan denetim geçmişlerinde buluyorlar.
Denetim yeteneği becerileri değişiyor. Ancak bu değişiklikler, denetim mesleğinin büyümeye devam edeceği ve heyecan verici yeni fırsatlar sunacağı anlamına geliyor. Bununla birlikte, sürekli gelişen bir meslekte, bir firmanın geleceği değişime uyum sağlama yeteneğine bağlı olup, meydan okumaya hazır olunmalıdır.
[1] Yeni becerilere sahip denetim yetenekleri için bkz. < https://tax.thomsonreuters.com/blog/overcoming-the-challenges-of-attracting-and-retaining-audit-staff/ >
[2] Denetim yeteneklerine dair bir liste için bkz. < https://tax.thomsonreuters.com/blog/audit-engagement-checklist/ >
[3] Dünya Ekonomik Forumu ‘İşlerin Geleceği Anketi’ için bkz. < https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf >
[4] AICPA 2021 yılı Trendler Raporu için bkz. < https://www.aicpa.org/professional-insights/download/2021-trends-report >
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.