Döviz Bürolarına (Yetkili Müesseselere) İlişkin Yeni Esaslar*

1. Giriş

Bilindiği üzere, 12 Ekim 2021 tarihli ve 31626 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2021-32/62 sayılı Tebliğ^[1] ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2018-32/45 sayılı Tebliğ’de^[2] (kısaca “Tebliğ” veya “2018-32/45 sayılı Tebliğ”) oldukça kapsamlı değişiklikleri içeren yeni düzenlemeler yapılmıştır.

07.08.1989 tarihli ve 89/14391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara dayanılarak hazırlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2018-32/45 sayılı Tebliğ’in amacı, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda tanımlanan yetkili müesseselerin (kamudaki ifadesiyle “döviz bürolarının”) kuruluş, faaliyet, şube açma, yükümlülük ve denetimlerine dair usul ve esasları düzenlemektir.

2018-32/45 sayılı Tebliğ’de geçen;

– A grubu yetkili müessese: Tebliğ’in 4’üncü maddenin ikinci fıkrasında yer alan faaliyetlerde bulunabilen yetkili müesseseleri,

– B grubu yetkili müessese: Tebliğ’in 4’üncü maddenin birinci fıkrasında yer alan faaliyetlerde bulunabilen yetkili müesseseleri,

– Bakanlık: Hazine ve Maliye Bakanlığını,

– Borsa: Borsa İstanbul A.Ş.’yi,

– Döviz Alım Belgesi (DAB): Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 23 üncü maddesi hükmü gereği yetkili müesseseler tarafından düzenlenmesi zorunlu olan ve usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen Döviz Alım Belgesini,

– Döviz Satım Belgesi (DSB): Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 23’üncü maddesi hükmü gereği yetkili müesseseler tarafından düzenlenmesi zorunlu olan ve usul ve esasları Merkez Bankasınca belirlenen Döviz Satım Belgesini,

– Elektronik Para Kuruluşu ve Ödeme Kuruluşlarının temsilcisi: 20.06.2013 tarihli ve 6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunda tanımlanan Elektronik Para Kuruluşu ve Ödeme Kuruluşlarının temsilcisini,

– İç kontrol görevlisi: 20.02.1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ve bu Tebliğ ile bu Kanun, Karar ve Tebliğe dayanılarak yürürlüğe konulan mevzuatla getirilen yükümlülükler ile diğer mevzuatla getirilen yükümlülüklere uyum sağlamak amacıyla istihdam edilen veya dışarıdan hizmet alımıyla görevlendirilen ve gerekli yetkiyle donatılmış görevliyi,

– Merkez Bankası: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını,

– Ödeme hizmeti sağlayıcısı: 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinde belirtilen kuruluşları,

– Şube: Münhasıran yetkili müesseseye bağlı olarak çalışan, idaresi yönetim kurulu kararı ile atanan yönetici vasıtasıyla yürütülen kuruluşu,

– Transfer emri: Transfer gerçekleştirebilen kuruluşlar aracılığıyla yapılan transfer yoluyla yabancı para alım satım işleminin gerçekleşmesi amacıyla yetkili müessese tarafından verilen talimatı,

– Transfer gerçekleştirebilen kuruluşlar: Bankalar, elektronik para kuruluşu ve ödeme kuruluşlarının merkez ve şubeleri ile elektronik para kuruluşu ve ödeme kuruluşlarının temsilcisi olan yetkili müesseseleri,

– Yabancı para: 2018-32/45 sayılı Tebliğ hükümleri kapsamında yetkili müessese alım satım işlemlerine konu edilen Türk Lirası dışındaki banknotları, madeni paraları ya da transfer gerçekleştirebilen kuruluşlar aracılığıyla yapılan transfere konu edilen kaydi parayı,

– Yetkili Müessese: 2018-32/45 sayılı Tebliğ’de tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde işlemler yapmasına izin verilen anonim şirketleri,

– Yetkili Müessese Faaliyet İzin Belgesi: Faaliyette bulunmasına izin verilen yetkili müesseselerin merkezleri adına düzenlenen ıslak imzalı ve soğuk damgalı belgeyi,

– Faaliyet bölgesi: 2018-32/45 sayılı Tebliğ’de yer alan iller veya ilçeler itibarıyla oluşturulan bölgeleri,

– Tüzel kişi ortakla ilişkili kişiler: Tüzel kişi ortağın; oy haklarının yüzde on ve daha fazlasına sahip olan, yüzde on ve daha fazla payı üzerinde intifa hakkına sahip olan, nihai olarak kontrolünü elinde bulunduran, dağıtılabilir karının yarısından fazlasını alma hakkını haiz olan veya esas sözleşmesi uyarınca yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkına sahip olan kişileri,

– Vezne görevlisi: Yetkili müessesede işlem yapılan veznelerde görev yapan yetkili müessese çalışanlarını,

– Yönetmelik: 12.10.2021 tarihli ve 31626 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun Kapsamında Alınacak Ücretlere İlişkin Yönetmeliği,

ifade eder.

2. Döviz Bürolarına/Yetkili Müesseselere İlişkin Getirilen Yeni Düzenlemeler

2.1. Döviz bürolarının faaliyet konusu

B grubu yetkili müesseseler Türk Parası Kıymetini Koruma ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunabilirler:

a) Kaydi para hariç yabancı paraları almak ve satmak.

b) Kaydi para hariç yabancı paraları daha küçük veya daha büyük kupürlerle, ayrı cins kaydi para hariç yabancı paralarla değiştirmek.

c) Merkez Bankasınca tespit edilen usul ve esaslar çerçevesinde dövizi natık çekleri satın almak.

ç) Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünce üretilen ziynet, sikke ve benzeri basılı altınların alım satımını yapmak.

d) 1 kilogramın altındaki bar şeklinde standart işlenmemiş altınların (24 ayar ve üstü) fiziki alım satımını yapmak.

e) Aynı iş günü içerisinde transfer emrinin verilmesi veya işleme konu fiziki teslimatın yapılması şartıyla; bankalar, yetkili müesseseler ve müşterileriyle bankacılık aracılığıyla yapılan transferler yoluyla yabancı para almak, satmak ve ayrı cins yabancı paralarla değiştirmek.

A grubu yetkili müesseseler Türk Parası Kıymetini Koruma ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde B grubu yetkili müesseselerin faaliyet konularına ilave olarak aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunabilirler:

a) Kıymetli madenler aracı kuruluşu olmak üzere Bakanlıktan faaliyet izni almak ve Borsaya üye olmak kaydıyla 21.05.2007 tarihli ve 26528 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Kıymetli Madenler Borsası Aracı Kuruluşlarının Faaliyet Esasları ile Kıymetli Madenler Aracı Kurumlarının Kuruluşu Hakkında Yönetmelik ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde kıymetli madenler ve taşlar ile standart ve standart dışı işlenmemiş kıymetli madenlerin ithalini, ihracını ve Borsada sürdürülmekte olan kıymetli maden ve taşlara ilişkin işlemleri yapmak.

b) 1 kilogram ve üstündeki külçe ve bar şeklinde standart işlenmemiş altınların (24 ayar ve üstü) fiziki alım satımını yapmak.

c) Aynı iş günü içerisinde transfer emrinin verilmesi veya işleme konu fiziki teslimatın yapılması şartıyla; bankalar, yetkili müesseseler ve müşterileriyle transfer gerçekleştirebilen kuruluşlar aracılığıyla yabancı para almak, satmak ve ayrı cins yabancı paralarla değiştirmek.

ç) Elektronik para kuruluşu ve ödeme kuruluşlarının temsilcisi olarak faaliyet göstermek.

d) Bakanlıkça izin verilmesi halinde merkez ve/veya şube adresleri ile uygun görülen diğer yerlerde para makineleri aracılığıyla yabancı para alım satımı ve buna ilişkin işlemleri yapmak.

e) Tutar sınırlaması olmaksızın banka kartları ve 10 bin ABD Dolarına kadar ön ödemeli kartlar aracılığıyla yabancı para alım satımı yapmak.

f) Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar dahilinde Bakanlıktan izin alınması şartıyla, yurt dışına madeni yabancı para veya Türk Lirası banknot sevkiyatı gerçekleştirmek.

g) Bakanlıkça uygun görülen diğer faaliyetleri gerçekleştirmek.

A grubu yetkili müesseseler yukarıda hem A hem de B grubu için belirtilen faaliyetler haricinde; B grubu yetkili müesseseler ise, yukarıda belirtilen faaliyetler haricinde faaliyetlerde bulunamazlar.

Yetkili müesseseler müşterileri namına ve/veya hesabına vadeli işlem gerçekleştiremezler, kredi kartı ile işlemler yapamazlar, yapacakları işlemleri herhangi bir şekilde taksitlendiremezler. Yetkili müesseseler yalnızca kendi namları ve/veya hesabına bankalarla vadeli işlem gerçekleştirilebilirler.

Yetkili müesseseler Türk parası, yabancı para, bunlarla ödemeyi sağlayan belgeler veya kıymetli madenler ile bunlardan imal veya bunları muhtevi eşyaları veya herhangi bir menkul, gayrimenkulü emanet olarak kabul edemezler ve kısa süreli dahi olsa başkası adına saklayamazlar.

2.2. Diğer yükümlülükler

Yetkili müesseseler ticaret unvanlarında, iş yeri açma ve çalışma ruhsatlarında, ilan ve reklamlarında, kartvizitlerinde, iş yerlerinde, tabelalarında, internet sitelerinde, Döviz Alım Belgesi, Döviz Satım Belgesi ile fatura ve benzeri her türlü belgelerinde işbu yazının 2.1. no.lu bölümünde sayılan faaliyetler haricinde işlem yaptıkları izlenimini yaratacak hiçbir kelime, deyim ve işaret kullanamazlar. işbu yazının 2.1. no.lu bölümünde sayılan faaliyetlerden yabancı para alım satımıyla ilgili olanlar diğer faaliyetlerden ayrı veznelerde ve hesaplarda izlenir. Yetkili müesseseler, Bakanlıktan izin almadıkça yabancı para alım satım işlemlerinde serbest olarak belirledikleri ve ilan ettikleri alış ve satış kurlarından hesaplanan bedeller haricinde hiçbir ad altında komisyon ya da ücret talep edemezler. Yetkili müesseseler faaliyet gösterdikleri iş yeri haricinde herhangi bir gayrimenkul mal edinemezler.

2.3. İzin

Yetkili müesseselerin kurulması ve faaliyete geçmesi için Bakanlıktan izin alınması şarttır. Faaliyet izni bulunmayanlar veya iptal edilenler, yetkili müessese faaliyetinde bulunamazlar; ticaret unvanlarında, iş yeri açma ve çalışma ruhsatlarında, ilan ve reklamlarında, iş yerlerinde veya internet sitelerinde dövize ilişkin işlem yaptıkları izlenimini yaratacak hiçbir kelime, deyim ve işaret kullanamazlar.

2.4. Döviz bürolarının/Yetkili müesseselerin kuruluş şartları

Kurulmasına izin verilecek yetkili müesseselerin;

a) Anonim şirket olması,

b) Şirketin ana sözleşmesinde yer alan ticaret unvanında A grubu için “Yetkili Müessese”; B grubu için “Sınırlı Yetkili Müessese” ibarelerinin bulunması,

c) Münhasıran yetkili müesseselerin faaliyet konuları ile iştigal etmek üzere kurulması,

ç) A grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermayelerinin 10 milyon Türk Lirasından, B grubu yetkili müesseselerin ödenmiş sermayelerinin ise 5 milyon Türk Lirasından az olmaması,

d) Türkiye’de yerleşik her bir kurucu ortak ve tüzel kişi kurucu ortaklarda yüzde on ve daha fazla ortaklık payı bulunan kişiler, tüzel kişi ortakla ilişkili kişiler ile şirket genel müdürünün, yönetim kurulu üyelerinin, imza yetkisini haiz çalışanlarının ve A grubu yetkili müesseseler için iç kontrol görevlilerinin;

1) Müflis olmaması, konkordato ilan etmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması,

2) Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar dahi süreli hapis veya cezası ne olursa olsun basit veya nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile 21.03.2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda yer alan kaçakçılık suçları, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, tefecilik, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, terörizmin finansmanı, 27.12.2020 tarihli ve 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanunun 5’inci maddesinde sayılan suçlar veya Devletin egemenlik alametlerine ve organlarının saygınlığına karşı suçlar, Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı suçlar, vergi kaçakçılığı suçlarından veya bu suçlara iştirakten hükümlü bulunmaması,

3) Başvuru tarihi itibarıyla son beş yıl içerisinde; yukarıda 2.1. no.lu bölüme aykırı faaliyeti sebebiyle faaliyet izni veya şube faaliyet izni Bakanlıkça iptal edilmiş yetkili müesseselerde ortaklığı bulunmaması veya genel müdür, yönetim kurulu başkanı, iç kontrol görevlisi ve yönetim kurulu üyesi görevlerinden birinde bulunmamış olması, Bakanlığa gerçeğe aykırı bilgi ve belge sunmuş olmaması; kendisinin, yüzde elli veya daha fazla pay sahibi olduğu şirketlerin pay sahibi olduğu dönemde veya daha önce temsile yetkili olarak çalıştığı iş yerlerinin temsile yetkili olduğu dönemde ve yetkisiz döviz alım satımı ile ilgili olarak idari yaptırıma uğramamış olması,

4) Kendileri ile yüzde on veya daha fazla ortaklık payı bulunan şirketlerinin vergi dairelerine 21.07.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında vadesi geçmiş borcunun bulunmaması,

5) Gerekli mali güce ve işin gerektirdiği dürüstlük ile itibara sahip bulunması,

e) Hisse senetlerinin nama yazılı olması ve nakit karşılığı çıkarılması,

f) Ana sözleşmelerinin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında mevzuat hükümlerine uygun olması,

şarttır.

2.5. Grup dönüşümü

Bakanlıktan faaliyet izni almış yetkili müesseselerin A grubundan B grubuna geçiş veya B grubundan A grubuna geçişleri Bakanlık iznine tabidir.

Yapılacak izin başvurularında; dönüşmek istenilen grup için ilgili faaliyet bölgesi itibarıyla Yönetmelik’te belirtilen ücretin mevcut grup için belirlenen ücretten yüksek olması durumunda faaliyet izni verilmesi öncesinde ücretler arasındaki farkın yatırıldığını tevsik eden belgenin Bakanlığa sunulması zorunludur. Dönüşmek istenilen grup için belirlenen ücretin mevcut grup için belirlenen ücretten düşük olması durumunda başvurana herhangi bir fark geri ödemesi yapılmaz.

2.6. Şube açma izni

A grubu yetkili müesseselerin şube açmaları Bakanlığın iznine tabidir. Şube açmak üzere yapılacak başvurulara yönetim kurulu kararının ve Bakanlıkça gerekli görülecek diğer bilgi ve belgelerin eklenmesi zorunludur. B grubu yetkili müesseseler şube açmak için Bakanlığa başvuruda bulunamaz ve yeni şube açamazlar.

A grubu yetkili müesseselerin şube açma izin başvurularında aşağıdaki kurallar uygulanır:

a) Merkezi 1 numaralı faaliyet bölgesinde bulunan A grubu yetkili müesseseler tüm faaliyet bölgelerinde şube açabilirler.

b) Merkezi 2 numaralı faaliyet bölgesinde bulunan A grubu yetkili müesseseler yalnızca 2, 3 ve 4 numaralı faaliyet bölgelerinde şube açabilirler.

c) Merkezi 3 numaralı faaliyet bölgesinde bulunan A grubu yetkili müesseseler yalnızca 3 ve 4 numaralı faaliyet bölgelerinde şube açabilirler.

ç) Merkezi 4 numaralı faaliyet bölgesinde bulunan A grubu yetkili müesseseler yalnızca 4 numaralı faaliyet bölgesinde şube açabilirler.

d) A grubu yetkili müesseseler (a), (b), (c) ve (ç) bentlerinde yer alan şartlar haricinde şube açmak için başvuruda bulunamaz ve yeni şube açamazlar.

2.7. Bloke hesabı ve teminat mektubu

Tebliğ hükümleri uyarınca yetkili müesseseler tarafından kamu sermayeli bankalardan birine yatırılan tutarlar, mevduat bankaları için mevduat hesaplarında, katılım bankaları için katılım fonu hesabında bloke olarak izlenir, kamu/özel sermayeli bankalardan alınan teminat mektupları ise Bakanlıkta muhafaza edilir. Herhangi bir nedenle faaliyetin sona ermesi halinde, bu tutarlardan öncelikle vergi, resim ve harç yükümlülükleri karşılandıktan sonra kalan tutar Bakanlığın talimatı üzerine ilgili şirkete ödenir.

Söz konusu tutarların haciz işlemine, icra takibine veya ihtiyati tedbire konu edilmesi halinde, haciz işleminin, icra takibinin veya ihtiyati tedbirin kaldırılması için Bakanlıkça ilgili yetkili müesseseye 90 günlük süre verilir. Haciz işlemi veya icra takibi devam ettiği sürece hesaptaki tutarlar yetkili müesseseye ödenmez ve teminat mektubu yetkili müesseseye iade edilmez.

Bu hesaptaki tutarların vadesi ile faiz oranı veya kar payının kamu sermayeli bankalarla yetkili müessesenin yapacağı anlaşmaya göre serbest olarak tayin edilmesi esas olup, söz konusu faiz veya kar payının yetkili müesseseler tarafından tasarrufu serbesttir. Teminat mektuplarına ilişkin Bakanlıktan faiz, kar payı ve diğer isimler adı altında hiçbir bedel talep edilemez.

Merkez ve şubeler adına yatırılan tutarlar tek bir hesapta izlenmek zorundadır. Bloke hesabın veya teminat mektubunun değiştirilmesi durumunda yetkili müessese tarafından aynı tutarda bloke hesap açılması veya teminat mektubu alınması ve bu durumun tevsik edici belgelerle Bakanlığa bildirilmesi zorunludur. Bakanlık söz konusu bildirimi müteakip gerekli işlemlerin yapılması için ilgili bankalara bildirimde bulunur veya teminat mektubunu iade eder.

2.8. Kurumsal yönetim ve iç sistemler

Yetkili müesseselerin kurumsal yönetimine ilişkin yapı ve süreçler ve bunlara ilişkin esaslar Bakanlık tarafından belirlenir. B grubu yetkili müesseselerin aşağıdaki şartları taşıması zorunludur:

a) Hizmetin gerektirdiği yeterli mekan ve teknik donanımın sağlanmış, iş yerinin amaca uygun olarak tefriş edilmiş olması.

b) Bakanlıkça belirlenecek unvan ve görevdeki personelin Bakanlık internet sitesinde ilan edilecek eğitimlere katılması ve söz konusu eğitimleri başarıyla tamamlaması.

c) Bakanlığın talep edeceği bilgi ve ödeme kaydedici cihaz sistemlerinin kurulması.

ç) Şartları haiz internet sitesinin kurularak usulüne uygun şekilde ilan edilmesi.

d) Kamera ve görüntü kayıt sisteminin usulüne uygun şekilde kurulması.

A grubu yetkili müesseselerin, B grubu yetkili müesseselere ilişkin olarak sayılan şartların yanı sıra aşağıdaki şartları taşıması zorunludur:

a) Genel müdürünün en az 3 yıl ekonomi, finans, yetkili müessese ve/veya kıymetli maden işletmeciliği konularında deneyime sahip ve lisans düzeyinde eğitimini tamamlamış olması.

b) İç kontrol görevlisinin en az lisans düzeyinde eğitimini tamamlamış olması.

c) Tüm iş ve işlemlerinin, kambiyo mevzuatı ve ilgili diğer mevzuata, şirketin iç yönergeleri ile yönetim stratejisi ve politikalarına uygunluğunun sürekli kontrol edilmesi, denetlenmesi ile hata, hile ve usulsüzlüklerin tespiti ve önlenmesi amacıyla risk yönetim sistemleri de dahil olmak üzere etkin bir iç kontrol sistemi kurması.

ç) Faaliyet konularına ve şubenin ihtiyacına uygun sağlıklı bir yönetimin, merkez ile irtibatlı ve Bakanlığın düzenlemelerine uygun muhasebe sistemi ile kayıt ve belge düzeninin, süratli bir iş akışı ve iletişimin kurulmuş, şube uhdesinde bulunacak varlıklara ilişkin sigorta dahil olmak üzere gerekli güvenlik önlemlerinin alınmış bulunması.

d) 11.10.2006 tarihli ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve dolandırıcılığın önlenmesi için şubeler tarafından kullanılacak iç kontrol yöntemlerinin oluşturulması ve şubelerin merkezi bir sistem aracılığıyla gözetiminin sağlanması.

e) 1567 sayılı Kanun, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ve 2018-32/45 sayılı Tebliğ ile bu Kanun, Karar ve Tebliğe dayanılarak yürürlüğe konulan mevzuatla getirilen yükümlülüklere uyum sağlamak amacıyla bir iç kontrol sistemi oluşturulması ve yönetim kurulunca bir veya birden fazla iç kontrol görevlisi atanması ve gerekli yetkilerle donatılması.

2.9. İç kontrol görevlisi ve iç kontrol sistemi

A grubu yetkili müesseseler 2018-32/45 sayılı Tebliğde belirtildiği şekilde iç kontrol görevlisi atayarak Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar dahilinde iç kontrol sistemi oluşturmak zorundadır. A grubu yetkili müesseseler için öngörülen iç kontrole ilişkin hususlar, dışarıdan hizmet alımı yoluyla da yapılabilir.

2.10. Asgari ödenmiş sermaye tutarları

Yetkili müesseselerin özkaynaklar toplamı tutarının, asgari ödenmiş sermaye tutarının altına düşmemesi zorunludur. Asgari ödenmiş sermaye tutarı, her bir yetkili müessese için işbu yazının 2.4. no.lu bölümünde belirtilen tutarlar ile şubesi bulunan yetkili müesseselerde her bir şube için 2018-32/45 sayılı Tebliğde yer alan tutarların toplamından oluşur.

2.11. Hisse devirleri

Yetkili müesseselerin hisse devirleri Bakanlığın iznine tabidir. Bakanlığa yapılacak izin başvurularında, hisseleri devralacak gerçek kişiler ile hisseleri devralacak tüzel kişilerde yüzde on veya daha fazla ortaklık payı bulunan ortakların kurucu ortaklarda aranılan şartları haiz olması ve bu durumun 2018-32/45 sayılı Tebliğde belirtilen belgeler ile tevsiki gereklidir.

Bu kapsamda yapılan hisse devirlerine ilişkin noter onaylı yönetim kurulu kararı ile değişikliğin tescil edildiği Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin bir örneğinin veya hisse devirlerine ilişkin pay defterinin ilgili sayfalarının noter onaylı örneğinin hisse devir tarihinden itibaren 30 gün içerisinde Bakanlığa gönderilmesi zorunludur.

Yetkili müessese hakkında kambiyo mevzuatı ve diğer ilgili mevzuat kapsamında devam eden bir inceleme olması durumunda, inceleme sonuçlanana kadar hisse devri izni verilmez.

Yetkili müessese hakkında haciz, icra takibi veya ihtiyati tedbirin söz konusu olması halinde haciz işlemi, icra takibi veya ihtiyati tedbir kaldırılana kadar hisse devri izni verilmez.

Hisseleri devralanların, hisse devri öncesinde şirketin tüm mal varlığı ile her türlü arşivini, defterlerini, muhasebe kayıtlarını ve belgelerini de devralmak üzere devredenle bir protokol yapması zorunludur.

Yetkili müesseselerin hisselerinin mevcut ortaklar dışında kişilere devrine yönelik izin başvurularında; Yönetmelikte bu kapsamda belirlenen ücretin yatırıldığını tevsik eden belgenin eklenmesi zorunludur. Ancak söz konusu hisselerin veraset yoluyla intikal etmesi veya hisseleri devralacak kişinin mevcut hisse sahibi kişinin alt soy veya üst soyu olması durumunda ücret alınmaz.

2.12. Hesap ve belge düzeni

Yetkili müesseseler;

a) 6102 sayılı Kanun ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre işletmenin ihtiyacına uygun birinci sınıf tacirlerin tutmak zorunda oldukları defter ve kayıtları tutmak,

b) Her bir işlem itibarıyla döviz, TL veya kıymetli maden kabul edildiği anda ilgisine göre DAB, DSB, Kıymetli Maden Alım Belgesi, Kıymetli Maden Satım Belgesi, Döviz ve Kıymetli Maden Alım Belgesi veya Döviz ve Kıymetli Maden Satım Belgesi düzenlemek,

c) Faaliyet konuları ile ilgili olarak ilgili mevzuatta düzenlenmesi zorunlu olan diğer belgeleri düzenlemek ve gerekli kayıtları usulüne uygun şekilde tutmak ve düzenlenen belgeler ile tutulan kayıtları en az 5 yıl süreyle saklamak,

zorundadır.

Yetkili müesseseler gerçekleştirdikleri her işleme benzersiz işlem numarası vermek zorundadır. Benzersiz işlem numarasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.

Vezne görevlileri ilgisine göre gerekli belgelerin düzenlenmesi ve bu belgelerin müşterilere teslim edilmesi konusunda gerekli özeni göstermekle yükümlüdürler.

Yetkili müesseseler tarafından müşterilerle iş yerinde gerçekleştirilen fiziki teslimler dışında kalan tüm kasa giriş ve çıkışlarının sevk irsaliyesi ve benzeri belgelerle giriş ve çıkış anında kayıt altına alınması zorunludur.

İşbu yazının 2.1. no.lu bölümünde yer alan işlemlerde, müşterinin T.C. Kimlik Numarasını/Pasaport Numarasını ve/veya Vergi Kimlik Numarasını, işlem tarihini, saatini ve miktarını gösterecek şekilde her bir işlem itibarıyla ayrı bir hesap veya deftere kaydının yapılması zorunludur.

Yetkili müesseseler gerçekleştirdikleri tüm işlemlerde müşterinin T.C. Kimlik Numarasını/Pasaport Numarasını ve/veya Vergi Kimlik Numarasını müşteriden temin ederek her bir işlem itibarıyla kayıt altına almak zorundadır. Müşteri tarafından beyan edilen T.C. Kimlik Numaraları/Pasaport Numaraları vezne görevlileri tarafından kişinin fotoğrafının yer aldığı Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Kartı veya Pasaport üzerinden, Vergi Kimlik Numarası ise bunlara ek olarak kişinin söz konusu şirket adına işlem yapmaya yetkili olduğunu belirten belgeler üzerinden kontrol edilerek kayıt altına alınır. Söz konusu bilgiler, ilgisine göre düzenlenen belgeler üzerine kayıt edilir.

2.13. Müşteri tanıma kuralı

Yetkili müesseseler, 5549 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatta yer alan yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. Ön ödemeli kartlara ilişkin yapılan tüm işlemlerde tutar sınırlaması olmaksızın kimlik bilgilerinin tespit edilmesi zorunludur.

2.14. İnternet sitesi

Yetkili müesseseler, internet sitesi açmak ve erişilebilir şekilde bulundurmak zorundadır. Yetkili müesseselerin internet sitelerinde yayımlanacak asgari içerikler Bakanlık tarafından belirlenir. Merkezlerinin ve varsa şubelerinin adres ve iletişim bilgilerinin yetkili müessesenin internet sitesinde yayımlanması ve şubelerine ilişkin listenin güncel tutulması zorunlu olup, adres ve iletişim bilgilerinin, adres veya iletişim bilgisi değişikliğinin yapıldığı tarihten itibaren en geç beş gün içinde internet sitesinde yayımlanması zorunludur. Yetkili müesseseler A grubu veya B grubu olduklarını belirtir ibareleri internet sitelerinin giriş sayfalarında bulundurmak zorundadır.

2.15. Geçiş hükümleri

Bakanlıkça faaliyet izni verilmiş ve bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla faaliyette bulunan A grubu ve B grubu yetkili müesseseler 31.12.2022 tarihine kadar 2018-32/45 sayılı Tebliğde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır. Söz konusu yükümlülükleri belirtilen sürede yerine getirmediği tespit edilen yetkili müesseselere, bu yükümlülüklerin yerine getirilmesini teminen en fazla 90 günlük ek süre verilir. Belirtilen süreler içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmeyen yetkili müesseselerin faaliyet izinleri başka bir uyarıya gerek olmaksızın iptal edilir.

Bakanlıkça faaliyet izni verilmiş ve bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla faaliyette bulunan ve şubesi veya şubeleri bulunan A ve B grubu yetkili müesseseler 31.12.2022 tarihine kadar 2018-32/45 sayılı Tebliğde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır. Söz konusu yükümlülükleri belirtilen sürede yerine getirmediği tespit edilen yetkili müesseselere, bu yükümlülüklerin yerine getirilmesini teminen en fazla 90 günlük ek süre verilir. Belirtilen süreler içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmeyen yetkili müesseselerin faaliyet izinleri başka bir uyarıya gerek olmaksızın iptal edilir.

Bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla Bakanlığa yapılmış olan ancak değerlendirmesi tamamlanmamış bulunan kuruluş izni, şube açma izni, hisse devri izni başvuruları için bu Tebliğin, bu maddeyi ihdas eden Tebliğ ile değiştirilen hükümleri uygulanır. Bu kapsamda, mevcut başvuruların 90 gün içerisinde yeni hükümlere göre yenilenmesi gerekir.

Bakanlıkça faaliyet izni verilmiş ve bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla faaliyette bulunan yetkili müesseseler, 01.03.2022 tarihine kadar tüm çalışanlarının bilgilerini Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslar kapsamında Bakanlığa bildirmek zorundadır.

Bakanlıkça faaliyet izni verilmiş ve bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla faaliyette bulunan A grubu ve B grubu yetkili müesseseler, şirketin temsili hususunda 01.03.2022 tarihine kadar iç kontrol görevlisi ve iç kontrol sistemi uygunluğunu sağlamak zorundadır. Söz konusu yükümlülüğü belirtilen sürede yerine getirmediği tespit edilen yetkili müesseselere, bu yükümlülüğün yerine getirilmesini teminen en fazla 90 günlük ek süre verilir. Belirtilen süreler içerisinde yükümlülüğünü yerine getirmeyen yetkili müesseselerin faaliyet izinleri başka bir uyarıya gerek olmaksızın iptal edilir.

Bakanlıkça faaliyet izni verilmiş ve bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla faaliyette bulunan yetkili müesseselerin ve şubelerinin faaliyet bölgelerinin belirlenmesinde bu maddenin yürürlük tarihi itibarıyla ticaret sicil kayıtlarında yer alan adresleri esas alınır.

Bakanlıkça belirlenecek usul ve esaslar yürürlüğe girinceye kadar yetkili müesseseler gerçekleştirecekleri işlemlerde benzersiz işlem numarası uygulamayabilirler.

3. Sonuç

Ayrıntıları yukarıda açıklanan ve işbu yazı kapsamı dışındaki hususlarda da oldukça geniş düzenlemeler getiren 2021-32/62 sayılı Tebliğ ile kamu nezdinde döviz büroları olarak anılan yetkili müesseseler için 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve benzeri düzenlemeler minvalinde internet sitesi açma, iç kontrol sistemi/görevlisi, asgari sermaye bulundurma ve bu tutarın altına düşmeme, müşteri tanıma kuralı, kurumsal yönetim ve iç sistemlerin oluşturulması gibi yeniliklerin yanı sıra, asgari ödenmiş sermaye tutarı, faaliyet izni, şube açma gibi eski düzenlemeler konusunda da çok önemli değişiklikler yapılmıştır.

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

[1] Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/45)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2021-32/62), RG 12.10.2021/31626. Söz konusu Tebliğ ile 22.09.2006 tarihli ve 26297 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2006-32/32) yürürlükten kaldırılmıştır.

[2] Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/45), RG 30.01.2018/30317. Bu Tebliğ’de daha önce 2018 yılı içerisinde minimal değişiklikler yapılmış olup, mevzuat bilgisi şöyledir: Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/45)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/50), RG 07.09.2018/30528