Karabağ Zaferinin birinci yıldönümüne…
1. Bankacılık Kanunu Hükümleri
5411 sayılı Bankacılık Kanununa[1], 7186 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un[2] 17’nci maddesi ile aşağıdaki geçici 32’nci madde eklenmiştir.
“Geçici Madde 32- Türkiye’de faaliyette bulunan bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri ile bu maddede tanımlanan diğer finansal kuruluşlarla kredi ilişkisinde bulunan ve Kurum tarafından çıkarılan yönetmeliğe göre hazırlanan Çerçeve Anlaşmalarda belirlenen borçlular, bu kuruluşlar tarafından kullandırılmış olan kredilere ilişkin olarak alınacak tedbirlerle, geri ödeme yükümlülüklerini yerine getirebilmelerine ve istihdama katkıda bulunmaya devam etmelerine imkan verilmesini sağlamak amacıyla, dahil oldukları risk grubundaki diğer borçlularla bir bütün olarak veya kısmen yeniden yapılandırmaya tabi tutulabilir. Bu madde uyarınca yapılacak finansal yeniden yapılandırmalara ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılan yönetmelik hükümleri çerçevesinde hazırlanan Çerçeve Anlaşmalar ile belirlenir. Bu madde hükümleri bu maddenin yayımı tarihinden itibaren iki yıl süreyle uygulanır. Bu süreyi iki yıl daha uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Bu maddenin uygulanmasında;
a) Alacaklı kuruluşlar: Bu Kanunun 3 üncü maddesinde geçen bankalar, 21.11.2012 tarihli ve 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanununun 3 üncü maddesinde geçen şirketler, borçlulara doğrudan kredi kullandırmış olan yurt dışında kurulu bankalar ve finansal kuruluşlar, Türkiye’ye doğrudan yatırım yapan çok taraflı bankalar ve kuruluşlar, alacak tahsiline yönelik olarak bu alacaklılar tarafından kurulacak özel amaçlı şirketler ile aynı amaçla 6.12.2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım fonlarını,
b) Bağımsız Denetim Kuruluşu: 26.12.2012 tarihli ve 28509 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Bağımsız Denetim Yönetmeliği esaslarına göre kurulu ve faaliyet gösteren, Bağımsız Denetim Kuruluşu Resmi Siciline kayıtlı kuruluşları,
c) Birlik: Türkiye Bankalar Birliğini,
ç) Borçlu: Bu Kanun, 3.6.2007 tarihli ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu, 6361 sayılı Kanun, 20.6.2013 tarihli ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile yatırım ortaklıkları hariç 6362 sayılı Kanunun 35 inci maddesine tabi kuruluşlar dışında kalan Türkiye’de kurulu şirketleri,
d) Çerçeve Anlaşmaları: Kurumca çıkarılan yönetmelik uyarınca Birlik tarafından hazırlanan ve alacaklı kuruluşlarca imzalanan Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarını,
e) Sözleşme: Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmaları kapsamında borçlu ile alacaklı kuruluşlar arasında imzalanan finansal yeniden yapılandırma sözleşmelerini,
ifade eder.
Finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınacak borçluların mali durumlarının tespit edilmesi ve bu kapsamda borçlarının yeniden yapılandırılması sonucunda borçlarını geri ödeme kabiliyeti kazanacağına kanaat getirilmesi şarttır. Borçlarını geri ödeme kabiliyeti kazanamayacağına kanaat getirilen borçlular finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınamaz.
Finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınacak borçluların mali durumunun tespiti ve finansal yeniden yapılandırmanın uygulanabilirliğine ilişkin değerlendirme; bağımsız denetim kuruluşlarına, Çerçeve Anlaşmaları kapsamında belirlenecek yeterli bilgi ve uzmanlığa sahip kuruluşlara veya borçlu tarafından kabul edilmesi halinde alacaklı kuruluşlara yaptırılır.
Bu madde kapsamında finansal yeniden yapılandırmalarda; kredilerin vadelerini uzatmak, kredileri yenilemek, 6361 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükümleri saklı kalmak kaydıyla ilave kredi vermek, anapara, faiz, temerrüt faizi, gecikme cezaları ve kar payları ile kredi ilişkisinden doğan diğer her türlü alacağı indirmek veya bunlardan kısmen veya tamamen vazgeçmek, teminat azaltmak, anapara, faiz veya kar payı alacaklarını; kısmen veya tamamen iştirake çevirmek, özel amaçlı şirketler ile 6362 sayılı Kanuna göre kurulan yatırım fonlarına aynî, nakdî ya da tahsil şartına bağlı bir bedel karşılığı devir veya temlik etmek, borçlu ya da üçüncü kişilere ait aynî değerler karşılığında kısmen veya tamamen tasfiye etmek, satmak, bilanço dışına çıkarmak, diğer alacaklı kuruluşlar ve alacaklılarla birlikte hareket ederek protokoller yapmak gibi gerekli görülen tedbirler alınır. Finansal kiralama sözleşmelerine konu mallar için 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 307 nci maddesi hükümleri kıyasen uygulanır.
Kredilerin teminatlarının ya da alacaklı kuruluşlar tarafından iştirak olarak edinilecek borçluların varlık ve yükümlülüklerinin gerçeğe uygun değerine ilişkin değerleme, taraflardan birinin talep etmesi durumunda, Sermaye Piyasası Kurulunca değerleme yapmaya yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yapılır. 6362 sayılı Kanuna göre kurulan yatırım fonları için sermaye piyasası mevzuatında yer alan değerlemeye ilişkin düzenlemeler saklıdır.
…”
2. Finansal Sektöre Olan Borçların Yeniden Yapılandırılması Hakkında Yönetmelik Hükümleri
5411 sayılı Kanun’un 93 (“Kurumun görev ve yetkileri”), 96 (“Bilgi ve belge isteme”) ve geçici 32’nci maddelerine dayanarak çıkarılan “Finansal Sektöre Olan Borçların Yeniden Yapılandırılması Hakkında Yönetmelik”[3] (Yönetmelik) hükümleri, aşağıda verilmektedir.
2.1. Finansal Yeniden Yapılandırmanın Kapsamı
Finansal yeniden yapılandırma, 5411 sayılı Kanun ve Yönetmelik hükümleri ile belirlenen kapsam, usul ve esaslar dahilinde borçlunun makul bir süre içinde borçlarını geri ödeme kabiliyeti kazanabilmesi amacıyla yapılır.
Bu amaç dışında temdit, taksitlendirme, teminata bağlama, ilave kredi kullandırma ve sair yöntemlerle gerçekleştirilen diğer refinansman işlemleri 5411 sayılı Kanunun geçici 32’nci maddesi uyarınca Yönetmeliğe göre yapılan Çerçeve Anlaşmaları ve bu Anlaşmalar uyarınca düzenlenen Sözleşmeler kapsamında değerlendirilmez.
5411 sayılı Kanunun geçici 32’nci maddesinin yürürlük tarihi öncesinde imzalanan çerçeve anlaşmaları dışında gerçekleştirilen yeniden yapılandırmalar, Yönetmeliğe göre yapılan Çerçeve Anlaşmaları ve bu Anlaşmalar uyarınca düzenlenen Sözleşmeler kapsamında dikkate alınmaz.
2.2. Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmaları (FYYÇA)
Alacaklar, Birlik tarafından Türkiye Katılım Bankaları Birliği ve Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliğinin görüşleri de alınarak hazırlanan Çerçeve Anlaşmaları kapsamında ve bu anlaşmaların Kurul tarafından onaylanmasını takiben finansal yeniden yapılandırma sözleşmelerine bağlanmak suretiyle yeniden yapılandırılabilir. Yeniden yapılandırılacak alacakların kapsamı; borçluların nitelikleri, asgari tutar ve şartları ve alacaklılar ile borçlular arasında ayrı ayrı imzalanacak finansal yeniden yapılandırma sözleşmelerinin asgari unsurları Çerçeve Anlaşmalarıyla belirlenir. Çerçeve Anlaşmaları kapsamında bir borçluyla yapılan sözleşmenin Çerçeve Anlaşmalarını imzalayan alacaklı kuruluşların alacaklarının üçte ikisini oluşturan çoğunluğu tarafından imzalanması halinde, Çerçeve Anlaşmalarını imzalayan alacaklı kuruluşların tamamı tarafından alacakların yeniden yapılandırılması zorunludur. Borçlulara doğrudan kredi kullandırmış olan yurt dışında kurulu bankalar ve finansal kuruluşlar ile Türkiye’ye doğrudan yatırım yapan çok taraflı bankalar ve kuruluşların finansal yeniden yapılandırma sürecine katılmalarına ilişkin usul ve esaslar Çerçeve Anlaşmalarıyla belirlenir. Bunlar, talepleri halinde alacaklı kuruluşların rızasına ve kabul nisaplarına bağlı olmaksızın finansal yeniden yapılandırmaya dahil olabilir. Sözleşmelere alacaklı kuruluşlar dışında kalan alacaklıların da taraf sıfatıyla katılabilmesinin şartları ile Sözleşmelerin feshine ve fesih halinde uygulanacak yaptırımlara ilişkin hususlar Çerçeve Anlaşmalarında düzenlenir.
2.3. Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarının İmzalanması
Çerçeve Anlaşmaları Birlik tarafından hazırlanır ve alacaklı kuruluşların yetkili temsilcilerince kabul edilerek imzalanır. Ölçek büyüklüğü ve sektörel faaliyet alanı bakımından farklı niteliklere sahip borçlular nitelikleri itibariyle gruplandırılarak, her bir borçlu grubu için ayrı bir Çerçeve Anlaşması hazırlanabilir.
2.4. Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarının Asgari Unsurları
Çerçeve Anlaşmalarında;
a) Finansal yeniden yapılandırma sürecinin işleyişine ilişkin temel şart ve esaslar,
b) Borçluların asgari nitelikleri,
c) Anlaşmaların taraflara yüklediği yükümlülükler,
ç) Anlaşmalara aykırılık halleri,
d) Alacaklılar ile borçlular arasında imzalanacak sözleşmelerin asli unsurları ve taraflara yükleyeceği hak ve yükümlülüklerin asgari çerçevesi,
gösterilir. Çerçeve Anlaşmalarını imzalayanların bu anlaşmalardan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların çözümüyle görevli olmak üzere Hakem Kurulu oluşturulur. Hakem Kurulu, Birlik Yönetim Kurulunun görevlendireceği tarafsız ve görevinin gerektirdiği, bilgi ve deneyime sahip üç kişiden oluşur. Hakem Kurulu kararlarını en az iki üyenin aynı yöndeki oyu ile alır. Hakem Kurulunun çalışma esas ve usulleri ile aldığı kararların hüküm ve sonuçları Çerçeve Anlaşmalarında gösterilir.
2.5. Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarının Onaylanması
Birlik tarafından hazırlanan ve taraflarca imzalanan Çerçeve Anlaşmaları Kurulun onayına sunulur. Kurul anlaşmaların 5411 sayılı Kanuna ve Yönetmelik hükümlerine uygunluğunu inceler ve varsa düzeltilmesini istediği hususları Birliğe bildirir. Birlik tarafından bu hususlara göre yeniden düzenlenen ve taraflarca imzalanan anlaşmalar Kurulun onayına sunulur. Çerçeve Anlaşmaları, Kurulca onaylanmalarını müteakiben geçerlilik kazanır. Çerçeve Anlaşmalarında yapılacak değişiklikler için Kuruldan izin alınması şarttır.
3. Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarına İlişkin Bazı İstatistiki[4] Bilgiler
Büyük ölçekli uygulama kapsamında FYYÇA’nı imzalayan alacaklı banka sayısı 18, diğer finansal kuruluş (faktoring ve finansal kiralama şirketleri) sayısı ise 19’dur. Küçük ölçekli uygulama kapsamında FYYÇA’nı imzalayan alacaklı banka sayısı 18, diğer finansal kuruluş sayısı ise 17’dir.
Ekim 2019- Eylül 2021 dönemi içinde, FYYÇA büyük ölçekli uygulama kapsamına farklı sektörlerde faaliyet gösteren 399 adet firma (141 grup) alınmıştır. Kapsama alınan firmalardan 230 firma (65 grup) ile Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmesi (FYYS) bağıtlanmış olup, bu dönemde yeniden yapılandırılan toplam borç tutarı 73.071 milyon TL’dir. Aynı dönemde, FYYÇA küçük ölçekli uygulama kapsamına farklı sektörlerde faaliyet gösteren 78 adet firma (39 grup) alınmıştır. Kapsama alınan firmalardan 32 firma (13 grup) ile FYYS bağıtlanmış olup, yeniden yapılandırılan toplam borç tutarı 396 milyon TL’dir.
4. Sonuç
Ülkemizde çeşitli tarihlerde banka ve diğer finansal kuruluşlara olan borçların yeniden yapılandırılmasına dair düzenlemeler yapılmakta ve çok sayıda firma bu olanaktan yararlanmaktadır. Ticari yaşamın olağan akışı içerisinde değerlendirdiğimiz bu uygulamanın, Türk ekonomisinin mali istikrarı ve ekonomik bileşenleri (alacaklı/borçlu vb.) bakımından yararlı olduğu düşünülmektedir.
* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.
[1] Bankacılık Kanunu, Kanun Numarası: 5411, Kanun Tarihi: 19.10.2005, RG 01.11.2005/25983 (Mükerrer)
[2] Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kanun Numarası: 7186, Kanun Tarihi: 17.07.2019, RG 19.07.2019/30836 (Mükerrer)
[3] Finansal Sektöre Olan Borçların Yeniden Yapılandırılması Hakkında Yönetmelik, RG 15.08.2018/30510
[4] İstatistiki bilgiler (FYY Çerçeve Anlaşmalarına İlişkin Aylık Rapor) için bkz. Türkiye Bankalar Birliği (< https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/arastirma-ve-yayinlar/ozel-dosyalar/4489 > erişim tarihi 08 Kasım 2021)
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.