İcra ve İflas Kanunu Uyarınca Borçluya Satış Yetkisi Verilmesi*

“…

Bir çürük ipliğe hülya dizmişiz.

…”

Rıza Tevfik BÖLÜKBAŞI (“İstimdat”; şair ve filozof; 1869-1949)

1. Yasal Düzenleme

Bilindiği üzere, 7343 sayılı Kanun’un^[1] 12’nci maddesi ile İcra ve İflas Kanunu’na^[2] (İİK) ‘Borçluya satış yetkisi verilmesi’ başlıklı 111/a maddesi eklenmiştir.

İİK m.11/a hükmü şöyledir:

“Borçlu, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde haczedilen malının rızaen satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilir. Kıymet takdiri yapılmadığı durumlarda borçlu da kıymet takdiri yapılmasını isteyebilir. İcra müdürü, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebrî satış işlemlerini durdurarak borçluya on beş günlük süre verir. Borçluya verilen sürenin başlangıcından üçüncü fıkra uyarınca verilen icra mahkemesinin kararına kadar geçen sürede alacaklı bakımından satış isteme süresi işlemez.

Rızai satışta bedel, malın muhammen kıymetinin yüzde doksanına karşılık gelen miktarı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamından az olamaz.

Borçluyla anlaşan alıcının belirlenen bedeli birinci fıkra uyarınca borçluya verilen on beş günlük süre içinde dosyaya ödemesi halinde icra müdürü, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra yukarıda belirtilen şartların bulunduğunu tespit ederse satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhal icra mahkemesine gönderir. Mahkeme, en geç on gün içinde yapacağı inceleme sonucunda dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verir. Kabul kararıyla malın mülkiyeti alıcıya geçer ve tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilir. Ret kararı verilmesi halinde yatırdığı bedel alıcıya iade edilir.

Bu madde uyarınca yapılacak satışlar hakkında niteliğine uygun düştüğü ölçüde bu Kanunun diğer hükümleri uygulanır.

Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Adalet Bakanlığınca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir.”

7343 sayılı Kanunla İİK’ya eklenen 111/a maddesiyle, talebi halinde borçluya, haczedilen malın rızaen satışı amacıyla yetki verilmiş; maddede satış yetkisinin kapsamı, süresi ve usulü düzenlenmiştir^[3].

Anılan maddenin birinci fıkrasında borçlunun, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde haczedilen malının rızaen satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebileceği hükme bağlanmıştır. Borçluya satış yetkisi verilmesi usulünde borçlunun da kıymet takdiri yaptırabilmesi söz konusu olacaktır. İcra müdürü, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebri satış işlemlerini durdurarak borçluya onbeş günlük bir süre verecektir. Borçluya verilen sürenin başlangıcından icra mahkemesinin bu madde uyarınca yapılan satışa ilişkin kararına kadar geçen sürede alacaklı bakımından satış isteme süresi işlemeyecektir.

İkinci fıkraya göre, rızai satışta bedel, malın muhammen kıymetinin yüzde sekseni ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar bu mahcuz için yapılan takip masrafları toplamından az olamayacaktır.

Üçüncü fıkrada, borçluyla anlaşan alıcının belirlenen bedeli, birinci fıkra uyarınca borçluya verilen onbeş günlük süre içinde dosyaya ödemesi halinde icra müdürünün, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra maddede belirtilen şartların gerçekleştiğini tespit etmesi halinde satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhal icra mahkemesine göndereceği hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda, mahkeme, en geç on gün içinde dosya üzerinden talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verecektir. Mahkemenin kabul kararıyla birlikte malın mülkiyeti alıcıya geçecek ve mal üzerindeki tüm hacizler kaldırılarak devir ve teslim işlemleri gerçekleştirilecektir. Ret kararı verilmesi halinde ise yatırılan bedel alıcıya iade edilecektir.

Dördüncü fıkrayla da, bu madde uyarınca yapılacak satışlar hakkında niteliğine uygun düştüğü ölçüde 2004 sayılı Kanunun diğer hükümlerinin uygulanacağı düzenlenmiştir.

İşte bu minvalde, İcra ve İflas Kanununun 111/a maddesinde düzenlenen borçluya satış yetkisi verilmesine dair hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, “İcra ve İflas Kanunu Uyarınca Borçluya Satış Yetkisi Verilmesine Dair Yönetmelik”^[4] (Yönetmelik) ile belirlenmiştir. Söz konusu Yönetmelik, İİK’nın 111/a maddesinde düzenlenen haczedilen malın borçlu tarafından rızaen satışına ilişkin hususları kapsamakta olup; İİK’nın 111/a maddesinin beşinci fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.

2. Rızaen Satış Yetki Belgesinin Şekli ve Muhtevası

2.1. Rızaen satış yetki belgesinin şekli

Borçlunun rızaen satış işlemlerinde, Yönetmelik ekinde yer alan rızaen satış yetki belgesi basılı kağıt olarak kullanılır (Örnek no.57). Yönetmelik ekinde^[5] bulunan örnekteki esaslar bozulmamak şartıyla bu basılı kağıda icra dairesince gerekli ilaveler yapılabilir.

2.2. Rızaen satış yetki belgesinin muhtevası

Haczedilen malın rızaen satışına dair borçluya verilen yetki belgesinde aşağıdaki hususlar yer alır:

a) Alacaklı, varsa kanuni temsilcisi ile vekilinin adı ve soyadı, adresi ve iletişim bilgileri.

b) Borçlu, varsa kanuni temsilcisi ile vekilinin adı ve soyadı, adresi ve iletişim bilgileri.

c) Satılacak şeyin cinsi, niteliği, önemli özellikleri ve muhammen kıymeti.

ç) Malın muhammen kıymetinin yüzde doksanına karşılık gelen miktarı ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar haczedilen mal için yapılan takip masrafları toplamından az olamayacak şekilde belirlenmiş asgari rızai satış bedeli.

d) Borçlunun, anlaştığı alıcının adı ve soyadını, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını, tüzel kişi ise unvanını, vergi kimlik numarasını, ticaret sicil numarasını, merkezi sicil kayıt sistemi (MERSİS) numarasını, anlaştıkları bedeli ve malın ayırt edici özelliklerini; alıcının ise adı ve soyadını, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını, tüzel kişi ise unvanını, vergi kimlik numarasını, ticaret sicil numarasını ve MERSİS numarasını, tebligata elverişli adresini, iletişime yarar bilgilerini, banka hesap bilgilerini, borçluyla anlaştıkları bedeli ve malın ayırt edici özelliklerini borçluya verilen on beş günlük süre içinde icra dairesine bildirmesi gerektiği.

e) Alıcının, belirlenen asgari rızai satış bedelinden az olmamak kaydıyla borçluyla anlaştıkları bedeli borçluya verilen on beş günlük süre içinde icra dairesi banka hesabına ödemesi gerektiği.

f) Mahkemenin kabul kararıyla malın mülkiyetinin alıcıya geçeceği ve tüm hacizlerin kaldırılarak devir ve teslim işlemlerinin gerçekleştirileceği.

g) Mahkemece rızaen satış talebinin reddine karar verilmesi halinde, kararın icra dairesine gönderilmesinden itibaren üç iş günü içinde yatırılan bedelin alıcının bildirdiği banka hesabına iade edileceği.

ğ) İlgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla devir ve teslim masraflarının alıcıya ait olacağı.

3. Kıymet Takdirinin Tebliği, Rızaen Satış Talebi ve Sicile İşlenmesi ile Asgari Bedelin Belirlenmesi

3.1. Kıymet takdirinin tebliği

Haczedilen malın kıymetinin takdirine ilişkin bilirkişi tarafından tanzim edilen rapor icra dairesince borçluya tebliğ edilir. Borçlunun veya borçlu namına Tebligat Kanunu^[6] hükümlerine göre tebellüğe yetkili kimse huzurunda yapılan hacizlerde, kıymet takdirini içeren haciz tutanağının borçluya ayrıca tebliğ edilmesi gerekmez. Borçlunun veya borçlu namına Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebellüğe yetkili kimsenin yokluğunda yapılan hacizlerde ise kıymet takdirini içeren haciz tutanağı borçluya tebliğ edilir.

3.2. Rızaen satış talebi ve sicile işlenmesi

Borçlu, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra dairesine müracaat ederek malın satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilir. Rızaen satış talebinde bulunan borçlu, tebligata elverişli adresini ve iletişime yarar bilgilerini satış talebiyle birlikte icra dairesine bildirir. Sicile kayıtlı bir mal ile ilgili borçlunun rızaen satış talebinde bulunması üzerine icra müdürü, rızai satış talebinin ilgili sicile işlenmesine yönelik gerekli işlemleri yapar.

3.3. Rızai satış asgari bedelinin belirlenmesi

İcra müdürü, rızai satış asgari bedelini belirlemek için haczedilen malın sicile kayıtlı takyidatlarını temin ederek rüçhan hakkı alacaklısından alacağının devam edip etmediğini, devam ediyor ise alacak miktarını sorar. Belirlenen rızai satış bedeli, haczedilen malın kesinleşen muhammen kıymetinin yüzde doksanına karşılık gelen miktar ile o malla güvence altına alınan ve satış isteyenin alacağına rüçhanı olan alacakların toplamından hangisi fazla ise bu miktarı ve ayrıca bu miktara ilave olarak bu aşamaya kadar haczedilen mal için yapılan takip masrafları toplamından az olamaz.

4. Rızaen Satış Yetkisi Verilmesi, İcra Dairesine Bildirim, Bedelin Ödenmesi ve Dosyanın Mahkemeye Sunulması

4.1. Rızaen satış yetkisi verilmesi

İcra müdürü, rızaen satış yetkisi verilmesini isteyen borçluya, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebrî satış işlemlerini durdurarak haczedilen malın rızaen satışı için bir yetki belgesi düzenleyerek tebliğ eder. Rızaen satış için düzenlenen yetki belgesiyle borçluya on beş günlük süre verilir. Bu süre, yetki belgesinin borçluya tebliğinden itibaren başlar.

4.2. İcra dairesine bildirim

Borçlunun, anlaştığı alıcının adı ve soyadını, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını, tüzel kişi ise unvanını, vergi kimlik numarasını, ticaret sicil numarasını, MERSİS numarasını, anlaştıkları bedeli ve malın ayırt edici özelliklerini verilen on beş günlük süre içinde icra dairesine bildirmesi gerekir. Alıcının, adı ve soyadını, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını, tüzel kişi ise unvanını, vergi kimlik numarasını, ticaret sicil numarasını ve MERSİS numarasını, tebligata elverişli adresini, iletişime yarar bilgilerini, banka hesap bilgilerini, borçluyla anlaştıkları bedeli ve malın ayırt edici özelliklerini borçluya verilen on beş günlük süre içinde icra dairesine bildirmesi gerekir.

4.3. Bedelin ödenmesi

Alıcının, belirlenen asgari rızai satış bedelinden az olmamak kaydıyla, borçluyla anlaştıkları bedeli borçluya verilen on beş günlük süre içinde icra dairesinin banka hesabına ödemesi zorunludur.

4.4. Dosyanın mahkemeye sunulması

Alıcının, borçluyla anlaştıkları bedeli yukarıdaki maddeler uyarınca borçluya verilen on beş günlük süre içinde dosyaya ödemesi halinde icra müdürü, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra rızai satışın şartlarının sağlandığını tespit ederse, satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhal mahkemeye gönderir.

5. Mahkemenin Kararı ile Malın Devir ve Teslimi

5.1. Mahkemenin kararı

Mahkeme, en geç on gün içinde dosya üzerinden yapacağı inceleme sonucunda talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verir. Mahkemece verilen karar UYAP vasıtası ile icra dairesine bildirilir. Mahkemenin kabul kararı ile malın mülkiyeti alıcıya geçer. İcra dairesince malın devir ve teslim işlemleri yapılır. Mahkemece rızaen satış talebinin reddine karar verilmesi durumunda, bu kararın icra dairesine gönderilmesinden itibaren üç iş günü içinde satış bedeli alıcının bildirdiği banka hesabına iade edilir. Ayrıca icra müdürü, işlenen şerhin terkini için gerekli işlemleri yapar.

5.2. Malın devir ve teslimi

Devir ve teslim işlemleri, mal üzerindeki tüm hacizlerin kaldırılması suretiyle gerçekleştirilir. Rızaen satışa konu malın sicile kayıtlı olması halinde icra müdürü, tescil işleminin yapılması amacıyla tescil belgesini ilgili kurum veya kuruluşa mahkeme kararını ekleyerek gönderir. İlgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, devir ve teslim masrafları alıcıya aittir. Rızaen satış konusu mal alıcıya teslim edilmedikçe veya teslime hazır hale getirilmedikçe alıcının dosyaya yatırmış olduğu bedel alacaklılara ödenmez.

6. Rızaen Satış Talep Kaydı ve Raporu

Rızaen satış talep kaydı, ilgili icra dairesine veya ilgili mahallin tamamına ait rızaen satış taleplerinin aşama ve sonuçlarının UYAP’a işlendiği kayıttır. Bu kayıtta; sıra numarası, icra dairesi, dosya numarası, haczedilen malın cinsi, talep tarihi, yetki belgesi düzenleme tarihi, rızai satış bedelinin ödenme tarihi, dosyanın mahkemeye gönderilme tarihi, talep konusunda mahkemenin kararı ve tarihi yer alır. Rızaen satış talep raporu, birinci fıkrada düzenlenen kayıtlardaki hususların sorgulanması neticesinde UYAP’ta oluşturulan belgedir. Bu raporda, kayıtlara işlenen hususların tamamı yer alır.

7. Sonuç

İcra ve İflas Kanunu uyarınca haczedilen malın borçlu tarafından rızaen satışına ilişkin hususları düzenleyen “İcra ve İflas Kanunu Uyarınca Borçluya Satış Yetkisi Verilmesine Dair Yönetmelik”, Resmi Gazetenin 28 Mayıs 2022 tarihli nüshasında yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.

Anılan yönetmelik, İİK’da yer alan borçluya satış yetkisi verilmesine dair hükmün uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemiştir.

Buna göre;

• Borçlu, kıymet takdirinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde icra dairesine müracaat ederek malın satışı için kendisine yetki verilmesini talep edebilecektir.
• İcra müdürü, rızaen satış yetkisi verilmesini isteyen borçluya, kıymet takdirinin kesinleşmesinden sonra cebri satış işlemlerini durdurarak haczedilen malın rızaen satışı için bir yetki belgesi düzenleyip tebliğ edecek; rızaen satış için düzenlenen yetki belgesiyle borçluya 15 günlük süre verilecek; bu süre de, yetki belgesinin borçluya tebliğinden itibaren başlayacaktır.
• Borçlunun, anlaştığı alıcının adı ve soyadını, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını, tüzel kişi ise unvanını, vergi kimlik numarasını, ticaret sicil numarasını, MERSİS numarasını, anlaştıkları bedeli ve malın ayırt edici özelliklerini verilen 15 günlük süre içinde icra dairesine bildirmesi gerekecektir.
• Alıcının, belirlenen asgari rızai satış bedelinden az olmamak kaydıyla, borçluyla anlaştıkları bedeli borçluya verilen on beş günlük süre içinde icra dairesinin banka hesabına ödemesi zorunlu olacaktır.
• İcra müdürü, alıcının borçluyla anlaştıkları bedeli on beş günlük süre içinde dosyaya ödemesi halinde, gerekli bilgi ve belgeleri temin ettikten sonra rızai satışın şartlarının sağlandığını tespit ederse, satışın onayı ile malın devir ve teslim işlemlerinin yapılmasına karar verilmesi için dosyayı derhal mahkemeye gönderecektir.
• Mahkeme, en geç 10 gün içinde dosya üzerinden yapacağı inceleme sonucunda talebin kabulüne veya reddine kesin olarak karar verecek; mahkemece verilen karar UYAP vasıtası ile icra dairesine bildirilecek; mahkemenin kabul kararıyla malın mülkiyeti alıcıya geçecek ve icra dairesince malın devir ve teslim işlemleri yapılacaktır.
• Mahkemece rızaen satış talebinin reddine karar verilmesi durumunda, bu kararın icra dairesine gönderilmesinden itibaren 3 iş günü içinde satış bedeli alıcının bildirdiği banka hesabına iade edilecektir.

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

[1] İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kanun Numarası: 7343, Kanun Tarihi: 24.11.2021, RG 30.11.2021/31675, < https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/11/20211130-1.htm > erişim tarihi 29 Mayıs 2022

[2] İcra ve İflas Kanunu, Kanun Numarası: 2004, Kanun Tarihi: 09.06.1932, RG 19.06.1932/2128, < https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.2004.pdf >

[3] 7343 sayılı Kanun’un genel gerekçesi ile madde gerekçelerinin de yer aldığı 285 sıra sayılı “İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi (2/3911) ve Adalet Komisyonu Raporu” için lütfen bkz. < https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss285.pdf > erişim tarihi 29 Mayıs 2022

[4] İcra ve İflas Kanunu Uyarınca Borçluya Satış Yetkisi Verilmesine Dair Yönetmelik, RG 28.05.2022/31849, < https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/05/20220528-3.htm >

Mezkûr Yönetmelikte geçen;

a) İcra dairesi: İcra ve İflas Kanununa göre yapılan kıymet takdirini tebliğe yetkili esas sayılı icra dosyasının kayıtlı bulunduğu icra dairesini,

b) Kanun: 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununu,

c) Kıymet takdiri: Haczedilen malın kıymetinin takdir edildiği haciz tutanağını veya haczedilen mala ilişkin kıymet takdirini içeren bilirkişi raporunu,

ç) Mahkeme: Kanunun 4 üncü maddesine göre belirlenen icra mahkemesini,

d) UYAP: Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemini,

ifade eder. Söz konusu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde niteliğine uygun düştüğü ölçüde İcra ve İflas Kanunu ile 11.04.2005 tarihli ve 25783 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği” hükümleri uygulanır.

[5] İcra ve İflas Kanunu Uyarınca Borçluya Satış Yetkisi Verilmesine Dair Yönetmelik eki için bkz. < https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/05/20220528-3-1.pdf >

[6] Tebligat Kanunu, Kanun Numarası: 7201, Kanun Tarihi: 11.02.1959, RG 19.02.1959/10139