İhracat Bedeli Dövizin Merkez Bankasına Satılması: Son Durum*

“İşini kış tut da, yaz çıkarsa bahtına”

Türk Atasözü

Türkiye’de ihracat bedeli dövizin yurda getirilmesi ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına (TCMB) satışına ilişkin başlıca düzenlemeler aşağıda yer almaktadır.

1. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ [İhracat Bedelleri Hakkında (Tebliğ No: 2018-32/48)]

Ülkemizde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esaslar, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)^[1] ile düzenlenmiştir.

İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48 No.lu Tebliğ’in, diğer hükümleri saklı kalmak üzere, ‘İhracat bedellerinin yurda getirilmesi’^[2] başlıklı 3’üncü maddesi şöyledir:

“(1) Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.

(2) İhracat işlemlerine ilişkin bedeller aşağıdaki ödeme şekillerinden birine göre yurda getirilebilir.

a) Akreditifli Ödeme,

b) Vesaik Mukabili Ödeme,

c) Mal Mukabili Ödeme,

d) Kabul Kredili Akreditifli Ödeme,

e) Kabul Kredili Vesaik Mukabili Ödeme,

f) Kabul Kredili Mal Mukabili Ödeme,

g) Peşin Ödeme.

ğ) (Mülga: RG-28/8/2020-31227)

(3) İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esastır. Ancak, döviz üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında farklı bir döviz cinsinin veya Türk parası üzerinden yapılacağı beyan edilen ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür.

(4) İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.”

2. TCMB’nin 16 Ocak 2020 Tarihli İhracat Genelgesi

TCMB, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esaslar bakımından 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesi^[3] çıkarmış olup, mezkûr Genelgenin ‘İhracat bedellerinin yurda getirilmesi’ başlıklı 4’üncü maddesi şu şekildedir:

“(1) 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in yürürlüğe girdiği tarihten itibaren fiili ihracatı gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. 180 gün azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır.

(2) 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in yayımı tarihinden önce fiili ihracatı gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller 2018-32/48 sayılı Tebliğ hükümleri kapsamında yer almamaktadır.

(3) Özelliği olan ihracat işlemlerine ilişkin olarak bu Genelgenin 7 nci maddesinde belirtilen süreler uygulanır.

(4) İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez. Öngörülen vadenin tespiti için ihracatçının yazılı beyanıyla birlikte vade içeren sözleşmenin ya da vadeyi tevsik niteliğini haiz proforma fatura veya poliçenin aracı bankaya ibrazı zorunludur.

(5) Serbest bölgelere yapılan ihracat işlemleri 2018-32/48 sayılı Tebliğ hükümleri kapsamındadır.

(6) Ek:2’de yer alan ülkelere yapılan ihracat işlemleriyle ilgili olarak 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 3 üncü maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz.

(7) Yurt içinde serbest dolaşımda bulunan malların gümrüksüz satış mağazalarında satılmak üzere bu mağazalara veya söz konusu mağazaların depolarına antrepo rejimi kapsamında antrepo beyannamesi ile alındığı işlemler için 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 3 üncü maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz.

(8) Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketleri tarafından yapılan ihracat işlemlerinde 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 3 üncü maddesinin birinci fıkrası uygulanmaz.”

Söz konusu Genelge’nin ‘İhracat Bedellerinin Merkez Bankasına Satışı’ başlıklı ek madde 1 hükmü de şöyledir:

“Bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren İBKB’ye^[4] veya DAB’a^[5] bağlanan ihracat bedellerinin en az %40’ı İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır. Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir.” Bu hüküm, Hazine ve Maliye Bakanlığının sırasıyla 03.01.2022 ve 18.04.2022 tarihlerinde yürürlüğe giren 31.12.2021 ve 15.04.2022 tarihli talimatlarına dayanmaktadır.

3. TCMB’nin 18 Nisan 2022 Tarihli İhracat Genelgesinin Ek 1 inci Maddesi Kapsamında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına Yapılacak Döviz Satışına İlişkin Uygulama Talimatı

Diğer taraftan, TCMB, 18 Nisan 2022 tarihli “İhracat Genelgesinin Ek 1 inci Maddesi Kapsamında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına Yapılacak Döviz Satışına İlişkin Uygulama Talimatı”^[6] yayımlamış ve Talimatın ‘İhracat Bedeli Dövizin Merkez Bankasına satılması’ başlıklı 4’üncü maddesi ile aşağıdaki düzenlemeyi yapmıştır:

“(1) (Değişik: 18/4/2022) İhracat Genelgesine göre İBKB veya DAB’a bağlanan ihracat bedeli dövizin en az %40’ı, İBKB veya DAB’ın düzenlendiği tarihteki işlem kuru üzerinden Merkez Bankasına satılmak üzere İBKB veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır.^[7]

(2) (Değişik: 18/4/2022) Görünmeyen İşlemler Genelgesi^[8] kapsamında döviz kazandırıcı hizmet bedeli dövizin satılması halinde bu dövizin en az %40’ı bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem tarihindeki işlem kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır. Satış işlemi esnasında satışa konu dövizin döviz kazandırıcı hizmetlerden elde edildiği ilgili hizmet faturaları veya bu faturaların adedinin çok fazla olması durumunda fatura dökümleri ile aracı bankaya belgelenir.

(3) Banka nezdinde Merkez Bankası adına ABD doları, Euro ve İngiliz sterlini hesaplar açılır ve bankanın bu Uygulama Talimatı kapsamında satın aldığı dövizler saat 17:00’ye kadar Merkez Bankasına bildirilerek toplu bir şekilde söz konusu hesaplara aktarılır.

(4) Merkez Bankasının hesabına aktarılan dövizlere ilişkin dekont, ekstre ve benzeri belgeler ile bilgiler ve döviz alışı yapılan tutarlara ait bilgiler bankalarca Ek-1’de yer alan bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına aynı gün elektronik ortamda bildirilir.

(5) Banka tarafından Merkez Bankasının hesabına aktarılan dövizler, Merkez Bankasınca işlem kuru üzerinden satın alınır.

(6) Döviz alış işlemleri karşılığı Türk lirası tutarları Merkez Bankasınca bankanın EFT merkezine masrafsız olarak gönderilir. Saat 17:30’a kadar sonuçlandırılamayan işlemler için ise Türk lirası tutarlar bankanın Merkez Bankası nezdindeki zorunlu karşılık hesabına aktarılır.

(7) (Değişik: 18/4/2022) Bu Uygulama Talimatı kapsamında bir gün valörlü olarak transfer edilecek döviz tutarlarına ilişkin bankanın kendi muhabirine göndereceği döviz transferlerinde; MT202’nin 21. Alanına “CIRCULAR”, 72. alanına ihracat bedeli satışı işlemlerinde “/BNF/…. EXPORT CIRCULAR ADD.ART.1, döviz kazandırıcı hizmet bedeli satışı işlemlerinde “/BNF/…. INV. TRANS. CIRCULAR REF:……… IBAN:…………… (söz konusu işlemler için Merkez Bankası nezdinde açılacak hesaba ilişkin IBAN bilgisi)” ve MT202’nin 58. alanına “TCMBTR2A” açıklamaları yazılır.

(8) Banka tarafından yapılan döviz transferlerine ilişkin tüm masraflar, aylık olarak toplu bir şekilde banka tarafından gönderilen MT291 mesajına istinaden ödeme gününde saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kuru üzerinden, takip eden ayın son iş gününe kadar Merkez Bankasınca Türk lirası olarak ödenir.”

Uygulama Talimatının 4’üncü maddesinde yer alan “Görünmeyen İşlemler Genelgesi kapsamında döviz kazandırıcı hizmet bedeli dövizin satılması halinde bu dövizin en az %40’ı bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem tarihindeki işlem kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır. Satış işlemi esnasında satışa konu dövizin döviz kazandırıcı hizmetlerden elde edildiği ilgili hizmet faturaları veya bu faturaların adedinin çok fazla olması durumunda fatura dökümleri ile aracı bankaya belgelenir.” hükmünü içeren ikinci fıkra Talimata 18 Nisan 2022 itibarıyla eklenmiştir.

Uygulama Talimatının 6’ncı maddesi ise aşağıda verilmektedir:

“(1) Bu Uygulama Talimatı kapsamında gerçekleştirilecek her türlü işlemin, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine ilişkin ulusal ve uluslararası standartlara uygun gerçekleştirildiğine dair kontrol bankalarca yapılır.

(2) Banka, bu Uygulama Talimatı kapsamında gerçekleştirilen işlemlerde bu standartların ihlal edildiğini tespit ederse durumu derhal Merkez Bankasına bildirir.”

4. 20 Temmuz 2018 tarihli İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama Talimatı

TCMB tarafından 10 Haziran 2022 tarihinde değiştirilen 20 Temmuz 2018 tarihli İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama Talimatı^[9] uyarınca, TCMB;

Türk lirası (TL) cinsi reeskont kredisi^[10] uygulamasında ihracatçılar ve döviz kazandırıcı faaliyette bulunan firmalara kredi kullanımı halinde vadelerini uzattı, faiz oranlarını düşürmüş;

TL reeskont kredilerinde azami vadeyi 360 gün, savunma sanayisi için azami vadeyi ise 720 gün olarak belirlemiş;

olup, yeni yapılan değişiklikle TL reeskont faizleri;

• 0-90 gün için politika faizinin 300 puan (%3),
• 91-180 gün için politika faizinin 200 puan (%2) ve
• 181-720 gün için politika faizinin 100 puan (%1) altında

belirlenecektir.

TL reeskont kredilerinden yararlanmak isteyen ihracatçılar mal bedellerinin Kambiyo Mevzuatı kapsamında halen uygulanmakta olan en az %40’ının Merkez Bankasına satışı şartı yanında, en az %30’unun da bir bankaya satılması koşulu getirilmiştir. Söz konusu düşük faizli krediden yararlanmak isteyen döviz kazandırıcı faaliyette bulunanlar da hizmet bedellerini aynı koşullarla satmak durumundadırlar.

Öte yandan, TL reeskont kredisi kullanan firmaların ilk satış işleminden itibaren bir ay süreyle satılan döviz tutarını yeniden satın almamayı taahhüt etmesi gerekmektedir.

İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama Talimatının “Türk lirası cinsi ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri” başlıklı ek 1’inci maddesi şöyledir:

“(1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Türk lirası üzerinden düzenlenen ticari senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerine, reeskont oranı olarak;

a) 90 güne kadar vadelerde Merkez Bankası politika faiz oranından 300 baz puan indirilmesi sonucunda kalan faiz oranı,

b) 91 ila 180 gün arası vadelerde Merkez Bankası politika faiz oranından 200 baz puan indirilmesi sonucunda kalan faiz oranı,

c) 181 ila 720 gün arası vadelerde Merkez Bankası politika faiz oranından 100 baz puan indirilmesi sonucunda kalan faiz oranı,

uygulanır.

(2) Kullanılan kredinin geri ödemesi öncesinde firma kredi tutarına karşılık gelen ihracat bedeli dövizi aracı banka kanalıyla Merkez Bankasına satar. Bu kapsamda yapılan döviz satışlarının kısım kısım gerçekleştirilmesi mümkündür. Kısım kısım satışı yapılan işlemlerin takibi aracı bankaca yapılır ve kredi vadesinde satılan döviz toplamının kredi tutarına karşılık gelen döviz tutarını karşılayıp karşılamadığı konusunda aracı bankaca Kambiyo Mevzuatı ve Krediler Müdürlüğüne elektronik ortamda bilgi verilir. Söz konusu dövizin satışı bu Talimatın 13/B maddesinde belirtilen esaslara göre yapılır.

(3) Türk lirası üzerinden düzenlenen senetler karşılığında ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisi kullanacak firmaların, toplamda en az kredi tutarına karşılık gelen tutarda ihracat bedeli döviz satışının yapılması kaydıyla, kredi vadesi boyunca;

a) Merkez Bankası İhracat Genelgesi kapsamında düzenletecekleri tüm İBKB’lerin Merkez Bankası İhracat Genelgesinin ek 1 inci maddesi hükmü kapsamında en az %40’ının Merkez Bankasına satış yükümlülüğüne ek olarak, bu yükümlülük gereği döviz satışının yapıldığı tarihte en az %30’unun bir bankaya satılmasını ve ilk İBKB’nin düzenlenme tarihinden itibaren bir ay süreyle satışı yapılan döviz tutarının yeniden satın alınmamasını taahhüt etmesi,

b) Döviz kazandırıcı hizmet gelirlerinin; Görünmeyen İşlemlere İlişkin 13 Ocak 2000 tarih ve 2000/YB-4 sayılı Genelgenin 20 nci maddesi kapsamında en az %40’ının Merkez Bankasına ve bu aynı tarihte en az %30’unun bir bankaya satılmasını; ilk satış işlemi tarihinden itibaren bir ay süreyle satışı yapılan döviz tutarının yeniden satın alınmamasını taahhüt etmesi

gereklidir.

c) Merkez Bankası İhracat Genelgesi hükümleri kapsamında İBKB düzenletme yükümlülüğünden istisna tutulan ihracatçı firmaların ise en az kredi tutarına karşılık gelen tutarda olmak üzere, kredi vadesi boyunca elde ettikleri ihracat gelirlerinin en az %40’ının Merkez Bankasına ve aynı tarihte en az %30’unun bir bankaya satılmasını; ilk satış işlemi tarihinden itibaren bir ay süreyle satışı yapılan döviz tutarının yeniden satın alınmamasını taahhüt etmesi gereklidir.

d) Savunma sanayi veya havacılık sektöründe faaliyet gösteren firmaların en az kredi tutarına karşılık gelen ihracat bedeli dövizin kredi vadesine kadar Merkez Bankasına satılmasını taahhüt etmesi gereklidir.

e) Söz konusu taahhüde ilişkin olarak, firma kredi vadesi boyunca düzenlettiği tüm İBKB’leri ve bu İBKB tutarlarının %70’ini sattığını gösteren döviz alım belgelerini kredi vadesinde aracı bankaya sunar ve sunulan dışında bu dönem düzenlenen başka bir İBKB olmadığına dair yazılı beyan verir. Döviz kazandırıcı hizmet sunan firmaları bu madde kapsamında yalnızca kredi vadesi boyunca elde ettikleri döviz kazandırıcı hizmet gelirleri toplamına ilişkin Yeminli Mali Müşavirler veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler tarafından onaylanmış Bilançosunu ve bu Bilançoda yer alan yabancı para cinsi yurt dışı satış toplamının en az %70’i tutarında döviz satışının yapıldığını gösteren döviz alım belgelerini ibraz eder.

f) Bu fıkra kapsamında kullanılan kredilere bu maddenin ikinci ve onuncu fıkrası hükümleri uygulanmaz.

(4) Türk lirası reeskont kredilerinin döviz karşılıklarının hesaplanmasında kredi kullanım tarihinde saat 11:00’de Merkez Bankasınca hesaplanacak döviz satış kuru kullanılır.

(5) Türk lirası üzerinden düzenlenen senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisine ilişkin ihracat bedeli döviz satışı taahhüdüne ilişkin işlemler bu Uygulama Talimatının 13/B maddesinde belirtilen esaslara göre yapılır.

(6) Bu madde kapsamında daha önce ihracat bedeli satış taahhüdü karşılığı

kullandırılmış olan reeskont kredilerinde satışı yapılacak ihracat bedeli dövize ilişkin işlemler bu madde ile birlikte bu Uygulama Talimatının geçici 5 inci maddesi hükümlerine göre gerçekleştirilir.

(7) Türk lirası üzerinden düzenlenen senetler karşılığında kullandırılan reeskont kredilerinde aracı bankalarca krediye uygulanacak yıllık komisyon oranı 100 baz puanı geçemez.

(8) Türk lirası üzerinden düzenlenen ticari senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisi tutarları, firmalar tarafından Türk lirası cinsinden olması kaydıyla çalışanlara yapılan ücret ödemeleri, hammadde ve ara mal tedarikçilerine olan borçlar, nakliyat, sigorta ve navlun gibi ihracata ilişkin hizmet alımları ile yatırım malı ve makine alımları kapsamında firmalara yapılan ödemeler, kira ödemeleri, elektrik, su ve doğalgaz faturası ödemeleri, vergi ödemeleri, SGK prim ödemeleri ile bu fıkradaki harcama alanlarına benzer ödemelerde harcanabilir. Bu fıkra kapsamında:

a) Kredi tutarları aracı bankaca firma adına bir bloke hesaba aktarılır. Aracı banka kendisine ibraz edilen belgenin söz konusu harcama alanları kapsamında olup olmadığını doğrudan veya Kambiyo Mevzuatı ve Krediler Müdürlüğü görüşünü alarak tespit eder. Ayrıca, aracı banka firmaca ibraz edilen belgedeki borç ve harcama tutarının Türk lirası cinsinden olup olmadığını kontrol eder.

b) Harcama alanlarına ilişkin olduğu tespit edilen belgelere istinaden aracı bankaca doğrudan belge konusu ödemenin yapılacağı gerçek kişi, firma veya kamu kurumunun hesabına belgede belirtilen tutar transfer edilir. Ödemenin doğrudan transferinin mümkün bulunmadığı hallerde, ödeme işlemi ilgili tutarın başka bir bankaya gönderilmesi ve bu banka aracılığı ile alıcı hesabına aktarılması suretiyle gerçekleştirilebilir. Reeskont kredisi tutarlarının bu fıkrada belirtilen harcama alanlarına yönelik ödemelerde kullanılmasının kontrol ve tespitine ilişkin tüm sorumluluk aracı bankalardadır.

(9) Türk Eximbank aracılığıyla Türk lirası üzerinden düzenlenen ticari senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerine bu maddenin sekizinci fıkrası hükümleri uygulanmaz. Türk Eximbank, ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisi tutarlarının sadece firmaların Türk lirası cinsinden borç ve harcamalarının finansmanında kullanılacağına yönelik olarak firmadan taahhütname alır. Reeskont kredisi tutarlarının taahhütnameye uygun olarak kullanılmasının kontrol ve tespitine ilişkin tüm sorumluluk Türk Eximbank’a aittir.

(10) Türk lirası üzerinden düzenlenen ticari senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredisinin geri ödemesi, bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen şekilde firmanın ihracat veya döviz kazandırıcı hizmetten elde ettiği bedellerin Merkez Bankasına satılması suretiyle elde edilen Türk lirası tutarlarla yapılır.

(11) Bu madde kapsamında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri konusu ihracat veya döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlere ilişkin taahhüdün kısmen veya tamamen gerçekleştirilememesi halinde; bu taahhüdün gerçekleştirilemeyen kısmına, krediye uygulanan faiz oranına 300 baz puan ilave edilerek hesaplanacak faiz oranı üzerinden yaptırım uygulanır. Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtildiği şekilde ihracat bedeli döviz satışı yapılmaması veya bu maddenin üçüncü fıkrası kapsamındaki taahhüdün yerine getirilmemesi halinde söz konusu krediye Merkez Bankası politika faizi oranından yapılan indirimin iki katı oranında yaptırım uygulanır. İlave ihracat bedeli döviz satışı taahhüdünün yerine getirilmemesi halinde ise taahhüt karşılığında elde edilen indirim oranına 500 baz puan ilave edilerek hesaplanacak oran üzerinden yaptırım uygulanır. Bu madde kapsamında ihracat bedeli döviz satışını gerçekleştirmeyen firmalara kredinin vade tarihinden itibaren bir yıl boyunca reeskont kredisi kullandırılmaz. Bu maddenin yürürlük tarihinden önce istihdamı koruma veya istihdam artışı, net döviz satıcısı olma ya da ihracat artış taahhütleri karşılığı kullanılan kredi faiz oranında indirim uygulanan firmaların; ilgili taahhütleri yerine getirmemeleri halinde taahhüt karşılığı elde edilen indirim oranı kadar yaptırım uygulanır.

(12) Bu madde kapsamında Türk lirası üzerinden düzenlenen ticari senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerine; bu Uygulama Talimatı kapsamında yabancı para üzerinden düzenlenen ticari senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerine özel olarak belirtilen hükümler dışındaki tüm hükümler Türk lirası cinsi ihracat ve döviz kazandırcı hizmetler reeskont kredilerine de kıyasen uygulanır.

(13) Bu madde kapsamında Türk lirası üzerinden düzenlenen ticari senetler karşılığında kullandırılan ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerine bu Uygulama Talimatının geçici 2 nci maddesi hükümleri uygulanmaz.”

5. Sonuç Yerine

Ayrıntıları yukarıda yer alan düzenlemelere göre, İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) veya Döviz Alım Belgesi’ne (DAB) bağlanan ihracat bedeli dövizin %40’ı, söz konusu belgelerin düzenlendiği tarihteki işlem kuru üzerinden TCMB’ye satılmak üzere belgeleri oluşturan bankaya satılacaktır.

Bunun yanı sıra, Görünmeyen İşlemler Genelgesi kapsamında döviz kazandırıcı hizmet bedeli (turizm vs.) dövizin satılması halinde bu dövizin en az %40’ının da bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem tarihindeki işlem kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılacaktır.

TCMB nezdinde Merkez Bankası adına ABD doları, Avro ve İngiliz sterlini hesapları açılacak ve bankanın Uygulama Talimatı kapsamında satın aldığı dövizler saat 17:00’ye kadar TCMB’ye bildirilerek toplu bir şekilde söz konusu hesaplara aktarılacaktır.

TCMB’nin hesabına aktarılan dövizlere ilişkin hesap belgesi (dekont), ekstre ve benzeri belgeler ile bilgiler ve döviz alışı yapılan tutarlara ait bilgiler bankalarca bildirim formuna uygun olarak TCMB’ye aynı gün elektronik ortamda bildirilecektir.

Uygulama Talimatı kapsamında gerçekleştirilecek her türlü işlemin, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine ilişkin ulusal ve uluslararası standartlara uygun gerçekleştirildiğine dair kontrol bankalarca yapılacak; banka, bu talimat kapsamında gerçekleştirilen işlemlerde bu standartların ihlal edildiğini tespit ederse durumu derhal TCMB’ye bildirecektir.

TL reeskont kredilerinden yararlanmak isteyen ihracatçılar mal bedellerinin Kambiyo Mevzuatı kapsamında halen uygulanmakta olan en az %40’ının Merkez Bankasına satışı şartı yanında, en az %30’unun da bir bankaya satılması koşulu getirilmiştir. Söz konusu düşük faizli krediden yararlanmak isteyen döviz kazandırıcı faaliyette bulunanlar da hizmet bedellerini aynı koşullarla satmak durumundadırlar.

Öte yandan, TL reeskont kredisi kullanan firmaların ilk satış işleminden itibaren bir ay süreyle satılan döviz tutarını yeniden satın almamayı taahhüt etmesi gerekmektedir.

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

Yazı başlığı minvalinde bkz. Yavuz AKBULAK, İhracat Bedeli Dövizin Merkez Bankasına Satılması Hadisesi, Legal Blog, 13 Ocak 2022, < https://legal.com.tr/blog/genel/ihracat-bedeli-dovizin-merkez-bankasina-satilmasi-hadisesi/ >; Yavuz AKBULAK, İhracat Bedeli Dövizin Merkez Bankasına Satılması, Leges Eğitim Blogu, < https://legesegitim.com/ihracat-bedeli-dovizin-merkez-bankasina-satilmasi-yavuz-akbulak-spk-basuzmani/ >

[1] Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ [İhracat Bedelleri Hakkında (Tebliğ No: 2018-32/48)], RG 04.09.2018/30525 {Anılan Tebliğ, 11.08.1989 tarihli ve 20249 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 8’inci maddesine istinaden hazırlanmıştır.} 2018-32/48 No.lu Tebliğ için bkz. < https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24798&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5 > erişim tarihi 15 Haziran 2022

[2] Söz konusu madde, 31.12.2019 tarihli ve 30995 beşinci mükerrer sayılı [Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2019-32/56)] ve 28.08.2020 tarihli ve 31227 sayılı [Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2020-32/58)] Resmi Gazetelerde yayımlanan Tebliğlerle değiştirilmiştir.

[3] TCMB’nin 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesi için bkz. < https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/e90670f7-fc2e-453c-acd3-88098334b484/%C4%B0hracat_Genelgesi.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-e90670f7-fc2e-453c-acd3-88098334b484-o0J22F5 > erişim tarihi 15 Haziran 2022 [İhracat Genelgesi, 07.08.1989 tarihli ve 89/14391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile 04.09.2018 tarihli ve 30525 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) (Tebliğ No: 2018-32/48)’in 12’nci maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.].

[4] İBKB: ihracat bedeli kabul belgesi

[5] DAB: döviz alım belgesi

[6] TCMB’nin 18 Nisan 2022 tarihli Uygulama Talimatı için bkz. < https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/509c233f-94d1-430d-9015-c0abbd479fd5/Ihracat_Genelgesinin_Ek_1_inci_Maddesi_Kapsaminda_Turkiye_Cumhuriyet_Merkez_Bankasina_Yapilacak_Doviz_Satisina_Iliskin_Uygulama_Talimati.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-509c233f-94d1-430d-9015-c0abbd479fd5-nYr9qq- > erişim tarihi 15 Haziran 2022

Uygulama Talimatında geçen;

a) Banka: 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde tanımlanan, İhracat Genelgesinin ek 1 inci maddesindeki işlemleri gerçekleştiren ve İhracat Bedeli Kabul Belgesi veya Döviz Alım Belgesi düzenleyen bankaları,

b) DAB: Döviz Alım Belgesini,

c) (Değişik: 18/4/2022) Görünmeyen İşlemler Genelgesi: Görünmeyen İşlemlere İlişkin 13 Ocak 2000 tarih ve 2000/YB-4 sayılı Genelgesini,

ç) (Değişik: 18/4/2022) Hizmet faturası: Yurt dışında yerleşiklere sunulan döviz kazandırıcı hizmetler karşılığı elde edilen döviz bedellerine ilişkin faturaları,

d) İBKB: İhracat Bedeli Kabul Belgesini,

e) İhracat Genelgesi: 16 Ocak 2020 tarihli İhracat Genelgesini,

f) (Değişik: 18/4/2022) İşlem Kuru: Merkez Bankası tarafından saat 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00 ve 15:00’de ilan edilen ve İBKB veya DAB’a bağlanan ihracat bedeli dövizin veya hizmet faturası ile belgelenen döviz kazandırıcı hizmet bedeli dövizin Türk lirasına çevrildiği saat itibarıyla en son açıklanmış olan döviz alış kurunu,

g) Merkez Bankası: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını,

ifade eder.

[7] Bu fıkranın değişmeden önceki şekli şöyleydi: “(1) İhracat Genelgesine göre İBKB veya DAB’a bağlanan ihracat bedeli dövizin %25’i, İBKB veya DAB’ın düzenlendiği tarihteki işlem kuru üzerinden Merkez Bankasına satılmak üzere İBKB veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır.”

[8] Bu konuda bkz. < https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/4c35c9a6-b9de-47b3-8eaf-d62ce152dd57/1-Msayilibankamizgenelgesi.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-4c35c9a6-b9de-47b3-8eaf-d62ce152dd57-m5lIDgA > erişim tarihi 15 Haziran 2022

[9] TCMB’nin 20 Temmuz 2018 tarihli İhracat ve Döviz Kazandırıcı Hizmetler Reeskont Kredisi Uygulama Talimatı için bkz. < https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/36dbca10-791d-4a7f-84cb-f6b4de48a3ec/%C4%B0hracat_ve_D%C3%B6viz_Kazand%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1_Hizmetler_Reeskont_Kredisi_Uygulama_Talimat%C4%B1_Nisan_2022.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-36dbca10-791d-4a7f-84cb-f6b4de48a3ec-o0I.Do4 > erişim tarihi 15 Haziran 2022

[10] Reeskont kredisi, mal ve döviz kazandırıcı hizmet ihracatında bulunan firmalarımız için uygun maliyetli finansman sağlanması amacıyla, T.C Merkez Bankası ile işbirliği içerisinde, Bankamıza tanınan limit çerçevesinde kullandırılan TL/Döviz Kredisi programıdır. İhracata yönelik mal üreten imalatçılar, döviz kazandırıcı hizmet ihracı yapan firmalar ve tüm ihracatçılar için uygundur. Reeskont kredisi program limitleri uygulama talimatı kapsamında belirlenir. Firma limitleri ise Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. tarafından yapılacak tahsis çalışması kapsamında firma bazında belirlenir. İşlem alt limiti bulunmamaktadır (< https://www.eximbank.gov.tr/tr/urun-ve-hizmetlerimiz/krediler/kisa-vadeli-ihracat-kredileri/reeskont-kredisi >).