İnternet Temel Kavramları ve İnternette İstenmeyen İçeriklerin Kaldırılması

A. BİLGİSAYARIN VE İNTERNETİN KISA TARİHİ

Burada kısa açıklamalar ile bilgisayar ve internet hakkında yakın ilgisi olamayan okurda bir farkındalık yaratmak amaçlanmaktadır.

1. Abaküs ve Antikythera (M.Ö. 25. yüzyıl)

Her şey M.Ö. 25.yy’da Babillerin büyük icadı abaküs ile başladı. Modern bilgisayarın atası ilk mekanik bilgisayar olarak nitelendirebileceğimiz bu abaküslerdir.

Romalılar abaküsü Babil’den alarak geliştirdiler. İlk hesap makinesi olarak nitelendirebileceğimiz bu düzenek Antik Yunan’da bugünkü Girit ve Mora Yarımadası arasında bulunan Antikythera’da ortaya çıktı.

2. Slayt şeritleri (17. Yüzyıl)

17. yüzyılda ilk slayt şeritleri ortaya çıktı. Bu şeritler ile karekök vb. ölçümler ile hiperbolik trigonometri, fonksiyon hesaplamaları yapılabiliyordu.

3. Analog bilgisayarlar (1879-1881)

Analog bilgisayarlar el gücü kullanılarak çalıştırılmaktadır. Ancak programlanamamaktadır.

4. Elektromekanik bilgisayar (1938)

Torpido Data Computer; Torpidonun sudaki hareketini hesaplıyor, elektrikle çalışan ilk elektromekanik bilgisayardı.

5. ENIAC (1943-1945)

Electronic Numerical Integrator and Computer; ilk elektronik ve programlanabilir bilgisayar olup dakikada 20 kelime işliyor, 30 ton ağırlığında, 200 kw gücünde ve 167 ma² alan kaplıyordu.

6. Transistör / Elektronik devrimi (1947 ”“ 2000)

1947 – Transistörün icadı, 1947 – 1955 İkinci nesil bilgisayarların hizmete alınması, 1952 – 1959 Entegre devreler

7. Modern bilgisayarlar ve mobil cihazlar (1970 ”“ 2000)

1970’ler Modern masaüstü bilgisayarlara geçiş, 2000’ler mobil cihazlar: laptop, cep telefonu, tablet ve diğer cihazlar

Mobil cihaz sayısındaki artış ; 2013 4,01 milyar, 2014 4,23 milyar, 2015 4,43 milyar, 2016 4,61 milyar, 2017 4,77 milyar, 2018 4,93 milyar, 2019 5,07 milyar

8. İnternet kelimesinin anlamı

İnternational (Uluslararası) + Network (Ağ) İnter + Net = İnternet

9. İnternetin tarihsel gelişimi

1950a a a a a  Elektronik Bilgisayarların Gelişimi

1960a a a a a  ARPANET (Advanced Research Project Agency)

1969 a a a a  UCLA -> Stanford Research Institute

1970a a a a a  TCP/IP ”“ Transmission Control Program /Internet Protocol Suite

1980a a a a a  Cern – Tim Berner Lee-WWW WorldWideWeb

1993’de haberleşmenin % 1’i, 2000’de % 51’i, 2007’de % 97’si internet üzerine geçmiştir.

10. İnternetin niteliği

İnternet sahipsizdir. Bilgisayarlar ve mobil cihazların hepsi birbirine bağımsız olarak ayrı hatlardan bağlıdır. Kimse bu hatlar üzerinde mülkiyet hakkına sahip değildir.

11. Sayılarla internet

http://www.internetlivestats.com/ adresinden anlık olarak temin edebileceğiniz internet istatistikleri; İnternet kullanıcısı 3,8 milyar, İnternet sitesi 1,8 milyar, Günlük e-posta sayısı 270 milyar, Google’da günlük olarak yapılan aramalar 3,5 milyar, – Günlük atılan tweet500 milyon, Facebook’a günlük katılım 500 bin, Facebook’ta dakikadaki beğenme sayısı 4 milyon

B. İNTERNET TEMEL KAVRAMLARI

1. Arama motoru

İnternette yer alan tüm sitelere ait bağlantılarının bulunduğu bir sitedir. İsim ve diğer kavramlar ile arama yapıldığında arama motorunda sonuçlar en ilgilisinden en ilgisiz olanına doğru sıralanmaktadır.

2. Arama motorunda içerik arama aşamaları

a. Kullanıcı arama motorundan içerik arar

b. Web robotu internetten aranan içeriği tarar

c. Arama sonucunda arama motoru içerikleri listeler

3. Arama motorlarının pazar payı

Google %74.06, Baidu %10.94, Bing %8.06, Yahoo! %5.32

4. Data saklama

İnternet’teki bilgiler (data) Sunucu (Server) ismindeki terminallerde depolanır. Küçük firmalar Hosting (data barındırma) hizmeti veren firmalardan sunucu kiralarlar. Big Data (Büyük data) sahipleri kendi sunucularını kullanır. Örneğin Google’ın 2,5 milyon sunucusu bulunmaktadır. Google sunucuları ve Google’da yapılan aramalar ABD elektriğinin %2’sini tüketmektedir.

5. Web sitesi / Web sayfası

Web sitesi yayınlanmasını istediği dataları (verileri), hosting (barındırma) hizmeti aldığı şirketin severlerinde (sunucularında) barındıran sitedir.

Biz web sitesine ulaşmak için o sitenin domainini (alan adını) kullanmaktayız.

Örneğin; www.adalet.gov.tr

Web sayfası da web sitesini oluşturan sayfaları ifade etmektedir.

Örneğin: http://www.adalet.gov.tr/genelgeler

6. IP adresi

IP (İnternet Protokolü) adresi, aygıtın belirleyici numarasıdır. Örneğin; http://www.modernhukuk.com/ sitesinin IP adresi 94.73.149.62

7. DNS

(Domain Name System ”“ Alan Adı Sistemi), internete veya özel bir ağa bağlı olan tüm bilgisayarları, servisleri ve kaynakları adlandırmada kullanılan hiyerarşik sistemdir.

8. SEO

Search Engine Optimization (Arama Motoru Optimizasyonu) Web sitesinin internette daha üst sıraya çıkarılabilmesi için web sitesinin arama motoruna uygun hale getirilmesidir. SEO (Arama Motoru Optimizasyonu) hizmetinin başarılı olması için web sitesinin sahip olması gereken kriterlere SEO kriterleri denilmektedir.

Örneğin temel SEO kriteri özgün içeriktir. Özgün içerik; site içinde yer alan bir bilginin başka bir sitede yayınlanmadan ilk kez o sitede yayınlanmasını ifade eder. Önemli uyarı; kopya çeken internet sitesi arama motoru tarafından cezalandırılır.

9. Hit

Bir web sitesine ne kadar çok tıklanırsa o site o kadar çok hit alır ve bir web sitesi ne kadar çok hit alırsa o site arama motorunda o kadar çok üst sıralarda yer alır. Web sitesinin bir kez bile fazla tıklanmış olması o sitenin arama motorunda bir üst sıraya geçmesine sebebiyet verebilir. Burada internette popüler olma kavramı ön plana çıkmaktadır.

Örneğin kamuya mal olmuş kişiler hakkında yayın yapan web siteleri bu kişiler sayesinde hit alırlar. Ünlü bir sanatçının ölüm haberini veren web sitesi anlık olarak hit alır ve arama motorunda ilk sıraya yükselir. Haber tıklandıkça web sitesinin ve web sitesinin ilgili sayfasının popülerliği artar. Haber gündemden düştükten sonra veya aynı haberin farklı bir yorumla daha popüler bir sitede yayınlanması ile sıralama değişir.

C. İNTERNETTE İSTENMEYEN İÇERİKLERİN KALDIRILMASI

İnternetteki içerikler, yazı, görsel, ses, video vb. farklı şekillerde olabilmektedir. İnternetteki bu çeşitli içeriklerin gerçek veya tüzel kişilerin haklarını ihlal ettiği anda bu içerikler, içerikten etkilenenler için “istenmeyen içerik” haline dönüşmektedir. İnternetteki istenmeyen içeriklerin kaldırılması için bu içerikten hakları etkilenenlerin tek taraflı irade beyanı çoğunlukla yeterli olmamaktadır. Bu talebin iletildiği kişi veya kurumun bu talebi uygun bulması gerekmektedir. İnternetteki istenmeyen içeriğin bu anlamda kaldırılması iki şekilde olmaktadır;

1. İstenmeyen içeriğin yayınlayan tarafından kaldırılması

2. İstenmeyen içeriğin yayıncı tarafından kaldırılması

1. İstenmeyen içeriğin yayınlayan tarafından kaldırılması

Elbette ki internetteki istenmeyen içeriği üreten ve yayınlayan kişilere yapılacak bir başvuru ile kaldırılmasının sağlanması en kolay yoldur. Ancak genellikle bu içeriği yayınlayanlar bu içerikleri silmeme eğiliminde olduklarından veya yayınlayan kişinin tespiti kolaylıkla mümkün olmadığından bu içeriklerin başkaları tarafından kaldırılması gündeme gelmektedir.

2. İstenmeyen içeriğin yayıncı tarafından kaldırılması

2.1. İnternette içeriğin bulunduğu yer (Web sitesi / Web sayfası)

İstenmeyen içerik arama motorunda mı ? Örneğin Google’da mı? Yoksa web sitesinde mi? Yukarıda yer verilen internet tanımlarından da anlaşılacağı üzere içerikler (datalar) bir web sitesinin / sayfasının içinde yer almakta olduğundan istenmeyen içerikler arama motoru hizmeti veren sitelerde değil o içeriği yayınlayan web sitesinde bulunmaktadır.

Arama motoru aranan kelimenin yer aldığı web sitelerini liste halinde önümüze getiren ve böylece kullanıcıya arama bulma konusunda yardımcı olan sitelerdir. İçerikler internette bir çok farklı web sitesinde bulunabilir; sosyal medya siteleri (facebook, instagram vb.) blog sayfaları, özel web siteleri gibi. Tüm bu farklı web sitelerindeki içerikler arama motorları tarafından indekslenir ve arama sonucunda listelenir.

2.2. İnternette içeriğe ulaşma yolu (Arama motoru)

İnternette yer alan arama motorlarından herhangi birisine yazacağınız kelime ile arama yaptıktan sonra sonuçlar liste halinde karşımıza çıkmaktadır. Gelen sonuçlarda örneğin aşağıdaki yayınlar gelmektedir.

• Web sitesindeki / sayfasındaki yayınlar
• Sosyal medya sitelerindeki / sayfalarındaki yayınlar
• Web sitesinden / sayfasından yapılan alıntılar
• Sosyal medya sitelerindeki / sayfalarındaki paylaşımlar

Örneğin Google’da isim araması olarak Ali Emre Deşat ismini aradığımızda; Twitter Blog Facebook Rehber Linkedin av.tr internet Sitesi Youtube Sarı Sayfalar Google+ Foursquare WordPress İnstagram Başka sitelerde benim adıma yapılan paylaşımlar listelenmektedir.

2.3. İstenmeyen içeriğin arama motoru sonuçlarından kaldırılması

Web sitelerinde / sayfalarında yer alan bazı içerikler gerçek veya tüzel kişilerin haklarını ihlal edebildiğinden bu içeriklerin yayından kaldırılması gerekmektedir. Ancak arama motoru sadece indeksleme yaptığından yani istenmeyen içeriğin bulunduğu yer arama motoru olmadığından arama motorlarının istenmeyen içerikleri internette yayından kaldırma hakkı bulunmamaktadır.

İnternette yer alan bilgi tabiri caizse bir virüs gibi hızla yayılmaktadır. Virüse ne kadar erken müdahale edilirse yayılması o kadar çabuk engellenmiş olur. İstenmeyen içeriğin yayınlandığı ilk kaynağın (web sitesi / sayfasının) karantina altına alınması gerekiyor ki bu istenmeyen içeriğin diğer web sitelerine yayılması engellenebilsin. İşte bu nedenle istenmeyen içeriğin internetteki diğer sitelere yayılmasını engellemek için yapılması gereken ilk müdahale istenmeyen içeriğin yer aldığı web sitesinin / sayfasının arama motorları sonuçlarında listelenmesinin engellenmesidir.

Bu noktadan sonra okurun konuyu daha kolay kavrayabilmesi için örneğimizi en yaygın kullanıma sahip olan Google arama motoru üzerinden vereceğiz. Google’da yapılan arama sonuçlarındaki listede istenmeyen içeriğin yer aldığı web sitesinin / sayfasının görülmemesi için ilk yapılması gereken müdahale söz konusu içeriğe ilişkin bağlantının kaldırılmasını Google’dan istemektedir.

Bunun için aşağıdaki bağlantıya tıklayıp müracaat etmek gerekmektedir. Ne kadar çabuk müdahale edilirse Google o kadar çabuk cevap vermektedir.

https://support.google.com/websearch/troubleshooter/3111061

Google’ın başvuruyu kabul edip kendi sonuçlarından söz konusu bağlantıyı kaldırması halinde müracaat eden hakkındaki istenmeyen içeriğin bulunduğu web sayfası Google arama sonuçlarında gösterilmeyecektir.

Google’ın başvuruyu kabul etmesi ile arama sonucundaki bağlantı ortadan kalmakta ise de istenmeyen içeriğin yayınlandığı web sitedeki istenmeyen içerik ortadan kalkmamaktadır. Çünkü Google’ın web sitesine müdahale hakkı bulunmamaktadır. Bu nedenle istenmeyen içeriğin yer aldığı örneğin facebook sosyal medya sitesine doğrudan ulaşıldığında istenmeyen içeriğin o sitede yayında olduğunu görmeye devam edeceğiz.

Google müracaat sonrası istenmeyen içeriğin yer aldığı web sitesini arama sonuçlarından kaldırmama hakkını kullanabilmektedir. Genel olarak söylersek Google cinsel istismar, saldırganlık, müstehcenlik, şiddet gibi gerekçelerin olmadığı başvurularda arama sonucu listesinden kaldırılma taleplerini reddetmektedir.

2.4 İstenmeyen içeriğin yayıncı tarafından kaldırılması

İstenmeyen içerikleri üretenler bu içerikleri genellikle internette yayın yapan yayıncıların web siteleri / sayfaları üzerinden yayınlanmaktadır. Bu web siteleri / sayfaları haber siteleri, video siteleri, fotoğraf paylaşım siteleri, online gazete vb. yayın yapan siteler, blog sayfaları, sosyal medya siteleri gibi farklı şekillerde olabilmektedir. Günümüzde internette istenmeyen içerikler büyük çoğunlukla sosyal medya siteleri üzerinden yayınlanmaktadır. Zira günümüz teknolojisindeki gelişmeler herkesi yayıncı yapmış bulunmaktadır. Bir gazete veya haber sitesinin yöneticileri, yayın yönetmenleri, sorumlu yazı işleri müdürleri vb. kadroları içerik üretiminde hukuka aykırılıklara ve kişilerin haklarının ihlal edilip edilmediğine azami özen gösterdikleri için bu tip sitelerde istenmeyen içeriklerin ortaya çıkması daha az olmaktadır. Ancak hukuk ve haklar konusunda bilgisi olmayan halkın birdenbire günlük hayattaki konuşma veya görüntülerini hiçbir hukuki süzgeçten geçirmeden sosyal medya siteleri üzerinden yayınlamaya başlanması ile internette tabiri caiz ise istenmeyen içerik patlaması yaşanmaktadır. Bu nedenle istenmeyen içeriğin internette yayın yapan yayıncılar tarafından kaldırılması konusunu sosyal medya siteleri üzerinden örmekler yolu ile izah edeceğiz. Okurlarımız bu örneklerden yola çıkarak istenmeyen içeriği yayınlayan diğer sitelere gerekçelerini ortaya koyarak doğrudan kaldırma talepli olarak başvurmaları ilk yapmaları gereken girişim olacaktır.

İstenmeyen içerik sosyal medya sitesinde bulunuyor ise sosyal medya sitesinden istenmeyen içeriğin kaldırılmasını isteme hakkınız bulunmaktadır. Gerekçelerinizi ortaya koyarak sosyal medya sitesine içerik kaldırma başvurusunda bulunabilirsiniz.

Sosyal medya siteleri kişiler hakkında en çok bilgiyi barındıran, kişinin özeli hakkında da en çok bilgiye ulaşılabilen ve kişilik haklarına tecavüzün en çok karşımıza çıktığı yerlerdir. Sosyal medya siteleri, istenmeyen içeriği sitelerinden sildikten arama motorunun solucanları siteyi ilk ziyaret ettikten belli bir süre sonra bu istenmeyen içerik arama motorlarından da silinmektedir. Google’da kavram (etiket) araması yapıldığından kavram karşımıza çıkmaz ve diğer kullanıcı arabirimlerinden arama yaptırıldığında da içeriğin kalktığını görürüz. Sosyal medya sitesinin istenmeyen içeriği kaldırmaması halinde bir başka metot olarak istenmeyen içeriğin bulunduğu sayfayı birden fazla kişiye şikayet ettirerek içeriğin kaldırılması talebinize destek sağlayabilirsiniz.

Sosyal medya sitesinde istenmeyen İçeriği Arama: Sosyal Medya sayfalarındaki içerik # işaretinden sonra arama yapılarak bulunabilir. (Hashtag) #deşat Bunun dışında doğrudan arama bölümünde deşat diye arama yaparsanız içeriği ulaşabilirsiniz.

Örneğin facebook sıralaması şu şekildedir.

1. İsimler

2. Sayfalar

3. Arkadaş gönderileri.

4. Gruplar

5. Videolar

6. Bağlantılar

Facebook’ta haber kaynağı: Takipçi Facebook’ta haber kaynağında inceleme yaparken en güncel haberleri taramak ister. Bu yüzden haber kaynağındaki a«En Yenilera» sekmesini tıklar. Takipçiler eski gönderilere bakmama eğilimindedir. Gönderi üzerinden ne kadar uzun zaman geçerse o gönderi alt sıralara kayacağı için mağduriyet azalmış olur. Sosyal medya gönderileri akşam saatlerinde paylaşılırsa hem daha çok okunur hem de daha uzun süre haber kaynağında görülür.

Örneğin Twitter’da deşat ibaresiyle ilgili istenmeyen içerik bulunan gönderiden sonra birkaç tane yeni gönderi paylaşılması halinde gönderi alt sıralara kayar. Cep telefonlarında yeni gönderi sayısı üç taneden fazla olursa içerik görülmeyeceği için zarar daha az oluşur.

Sosyal medya sitesi gerekçeli başvurunuzu haklı bularak istenmeyen içeriği sitesinden kaldırılmasına rağmen bilgisayarınızda görünüyor olabilir. Bu durumda yani içerik başka bilgisayarlarda görünmediği halde şahsi bilgisayarınızda görülmesinin nedeni tarayıcınızın internet geçmişini silmemenizden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle bilgisayarınızdaki internet geçmişini sildiğinizde ve sayfayı birkaç kere yenilediğinizde istenmeyen içeriğin yer aldığı sayfa bilgisayarınızın kayıtlarından da silinmiş olacaktır.

İnternette istenmeyen içeriğin hukuki yolla kaldırılması ayrı bir yazımızın konusudur.