İspanya’da Kurumsal Yönetim*

Ata yurdum: Aral, Issık, Lob-Nor, Baykal, Balkaş göllerine; Amu Derya-Sri Derya, Yenisey-İrtiş, Orhun-Selenge-Tula vadilerine; Altay-Pamir ve Tien-Şian sıradağlarına; Mavera ün nehir ve Horasan Su-Ötüken yörelerine, Talas ovasına ve daha nicelerine…

1. İspanya’da Temel Şirket Türleri

İspanya’da ticari faaliyetler kapsamında kullanılan temel tüzel kişilik biçimleri şunlardır:

1. Halka kapalı anonim şirketler (private limited companies; sociedades de responsabilidad limitada-SL).
2. Halka açık anonim şirketler (public limited companies; sociedades anónimas-SA).

Bunlardan sadece ikincisi borsaya kote edilebilirler. Halka açık anonim şirketin kurulması için gerekli asgari sermaye, 60.000 avrodur, ancak kuruluş sırasında bu tutarın sadece %25’inin ödenmesi gerekir ve kalan kısım daha sonra ödenebilir. İspanyol mevzuatı, belirli ticari faaliyetlerde bulunan şirketlerin (örneğin, bankalar, gayrimenkul yatırım fonları, sigorta, özel televizyon, özel sermaye fonu, menkul kıymet veya borsada işlem gören şirketler, menkul kıymet acenteleri) anonim şirket şeklinde ve belirli bir tutarda hisseye sahip olması gerektiğini öngörmektedir. Oy hakkı olmayan hisselerin ihracına izin verilmekte olup; oy hakkı bulunmayan bu payların sahipleri, şirket ana sözleşmesinde belirlendiği üzere, sabit veya değişken asgari yıllık temettü alma hakkına sahiptirler.

Halka kapalı anonim şirketlerin sermayesi ise, kıymetli evraka dahil edilemeyen veya hisse (acciones) olarak adlandırılan kotalara (katicipaciones sociales) bölünmüştür. Bu şirketlerin sermayesi 3.000 avrodan az olamaz. Bunların sermayesinin bölündüğü kotalar, hissedarlarca tamamen taahhüt edilmek ve her birinin nominal değeri kuruluş sırasında tamamen ödenmek zorundadır.

Diğer taraftan, İspanyol yasaları adi şirket (General Partnership; Sociedad Colectiva), komandit şirket (Simple Limited Partnership; Sociedad Comanditaria Simple) ve limited şirket (Limited Joint-stock Company; Sociedad Comanditaria por Acciones) gibi diğer türdeki tüzel kişilikleri de öngörmektedir.

2. İspanya’da Kurumsal Yönetimin Yasal Çerçevesi

Belirli sektörler için geçerli olan belirli düzenlemelerin (sigorta ve kredi kuruluşları gibi) dışında, İspanya’daki ana kurumsal yönetim mevzuatı, Şirketler Yasasını yürürlüğe koyan 2 Temmuz 2021 tarihli ve 1/2010 sayılı Kraliyet Kararnamesi’dir.

Ayrıca, Ulusal Menkul Kıymetler Piyasası Komisyonu (National Securities Market Commission; Comisión Nacional del Mercado de Valores-CNMV) tarafından istihsal edilen 18 Şubat 2015 tarihli bir kararla onaylanan İyi Yönetişim Yasası da, borsada işlem gören anonim şirketler için bağlayıcı olmayan rehberlik veya en iyi uygulamaları içermektedir. 1/2010 Kraliyet Kararnamesi’nde yer alan zorunlu kurumsal yönetim hükümlerine uygunluk ise aşağıdakiler tarafından doğrulanmaktadır:

1. Noterler (noter tasdiki gerektiren tüm kurumsal kararların doğrulanması).
2. Hukuki Güvenlik ve Kamu İnancı Genel Müdürlüğü’nde (General Directorate of Legal Security and Public Faith; Dirección General de Seguridad Jurídica y Fe Pública-DGSJyFP) istihsal edilen kararları temyiz edebilecek şirket çalışanları (Ticaret Siciline tescili gerektiren tüm kurumsal kararların doğrulanması)
3. Ticaret mahkemeleri [çoğunlukla kurumsal kararlara ilişkin itirazlar ve/veya yöneticilere dair iddialar (commercial courts)].
4. Borsada işlem gören anonim şirketler açısından CNMV.

İspanya Şirketler Yasası’nda 5/2021 sayılı Kanunla önemli değişiklikler yapılmış olup, bunlar temel olarak aşağıda özetlenmektedir:

a) Yöneticilerin “kendi çıkarlarını her halükarda şirket çıkarlarına tabi tutma” yükümlülüğü,

b) Şirket esas sözleşmesindeki açık hükümle sanal genel kurul toplantıları (sadece elektronik ortamda) yapma imkanı,

c) Halka kapalı anonim şirketlerde genel kurul toplantılarına uzaktan katılmaya ilişkin esas sözleşme hükmünden muaf tutulması,

d) Yöneticilerin sadakat borcuna ilişkin çerçeve düzenlemenin, aşağıdakileri içerecek şekilde genişletilmesi:

• Direktörlerin önemli etki sahibi olmalarına (sermayenin %10’undan fazlası) izin veren bir hisseye sahip oldukları veya üst düzey yöneticilik veya direktörlük görevlerini ifa ettikleri şirketler veya kuruluşlar ve
• Yönetim yapısında yönetici tarafından temsil edilen hissedarlar.

e) Çıkar çatışmalarına konu olan grup içi işlemlere ilişkin olarak, bağlı ortaklıklara atanan yöneticilerin ana şirketin işlemlerinin onayına tabi kılınmasına ilişkin özel bir düzenleme hükmü konulması (Buna karşılık, ana şirket tarafından atanan yöneticilerin oyu, bu işlemin onaylanmasında belirleyiciyse, öz sermayeye zarar verilmesi halinde şirket menfaatine zararın veya yöneticilerin hukuka aykırılıklarının ispat külfeti başkasına devredilir).

3. İspanya’da Anonim Şirketlerin Yönetimi

Borsaya kote olmayan anonim şirketlerde yönetim yapısı şunlardan oluşabilir:

• Bir yönetim kurulu,
• Tek yönetmen,
• İki veya daha fazla ortak ve birkaç yönetici,
• İki müşterek ve birkaç direktör [halka açık anonim şirketler (public limited companies-SA) durumunda] veya iki veya daha fazla müşterek ve birkaç direktör [halka kapalı anonim şirketler (private limited companies-SL) durumunda].

Ancak borsaya kote şirketler söz konusu olduğunda ise, izin verilen tek yönetim yapısı bir yönetim kuruludur. Yönetim kurulu üniter bir yapıya sahiptir. Bunun bir istisnası, Avrupa halka açık şirketleri (European public limited liability companies-SE) için geçerli olup, bunlar üniter veya iki kademeli bir yönetim kurulu yapısı arasında seçim yapabilirler, ancak, SE’ler İspanya’da nadir görülür.

Şirketi yönetme ve temsil etme yetkisi, seçilen yönetim yapısına bağlıdır:

1. Tek yönetici (sole director; administrador único): Tek yönetici, münhasıran şirketin yönetimini ve temsilini kontrol eder.
2. Ortak ve birkaç yönetici (joint and several directors; administradores solidarios): Ortak ve birkaç yöneticinin koordineli bir şekilde hareket etmesi gerekir. Her biri, esas sözleşme hükümleri veya üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmeyecek şekilde, yöneticiler arasında yetki dağılımına ilişkin genel kurul (general shareholders’ meeting-GSM) kararları saklı kalmak üzere, şirketi temsil edebilir.
3. Müşterek yöneticiler (joint directors; administradores mancomunados): Ortak yöneticiler ortak hareket etmelidir. Hepsi müşterek hareket ederek şirketi temsil etme hakkına sahip olacaktır. Ancak, anonim şirketlerde (SL) ikiden fazla müşterek yönetim kurulu üyesi varsa, şirketin ana sözleşmesinde belirtilen şekilde şirketin temsili bunlardan iki tanesine tekabül etmelidir.
4. Yönetim kurulu (board of directors; consejo de administración): Yönetim kurulu şirketi yönetir ve temsil eder. İspanya Şirketler Yasası uyarınca, yönetim kurulu, yürütme komitelerinde örgütlenmiş ya da örgütlenmemiş olan bir ya da daha fazla üyesine yürütme görevlerini devredebilir. Böyle bir durumda, bu direktörler “genel müdürler” (managing directors; consejeros delegados) ve bu tür komiteler “yürütme komiteleri” (executive committees; comisiones ejecutivas) olarak kabul edilir.

Yukarıdakilere ek olarak, çalışanlara ve/veya üçüncü şahıslara, şirketi günlük işlerinde ve/veya belirli hususlarda yönetmek ve/veya temsil etmek üzere genel veya özel vekaletname verilebilir.

Direktörler, birey veya tüzel kişiler olabilir (yöneticilerin gerçek kişi olması gereken borsaya kote şirketler hariç). Direktör tüzel kişi ise, görevine özgü yükümlülükleri yerine getirmek üzere kendisini kalıcı olarak temsil edecek tek bir kişiyi ataması gerekir. Bu gerçek ve tüzel kişi, kuruluşun müdürlerinin görevlerini ihlal etmesi durumunda müştereken ve müteselsilen sorumludur. Esas sözleşme gerektirmedikçe, yöneticilerin şirketin hissedarı olması gerekmez. Çalışanların yönetim kurulunda temsil hakkı yoktur. Asgari yönetim kurulu sayısı üçtür, ancak borsada işlem gören şirketler için İspanya İyi Yönetişim Yasası (Good Governance Code-GGC^[1]) en az beş üyeyi önermektedir. GGC uyarınca, borsada işlem gören şirketler için “uy ya da açıkla” ilkesi geçerlidir.

Aşağıdaki kişiler yönetici olamazlar:

• Özgür olmayan küçükler (non-emancipated minors),
• Hukuki ehliyeti olmayan kişiler (persons without legal capacity),
• Uyuşmazlık süresi geçmemişse ve iflas hakiminin açık izni dışında, İflas Kanunu hükümlerine göre müdür olarak görev yapamayacak kişiler (persons unable to serve as directors under the Insolvency Law rules if the period of incompatibility has not elapsed and save for express authorisation of the bankruptcy judge),
• Hürriyete, devlete, sosyoekonomik düzene, toplu güvenliğe, Adalet İdaresine karşı suçlardan veya diğer herhangi bir yalandan hüküm giymiş kişiler (persons sentenced for crimes against freedom, the state, the socioeconomic order, collective security, the Administration of Justice or for any other type of falsehood),
• Görevleri nedeniyle ticaretle uğraşamayanlar (persons who cannot engage in commerce due to their position),
• Ayrıca, şirketlerle ilgili görevleri olan memurlar ile yargıçlar, sulh hakimleri veya hukuken bağdaşmadığı düşünülen diğer kişiler [İspanyol Şirketler Yasası (Spanish Companies Act), yasal bir uyumsuzluktan etkilenen kişilerin yönetici olarak görev yapamayacağını belirtir. Bu uyumsuzlukları kaydetmez/tescil etmez, ancak belirli faaliyet türlerinde (bankacılık, sigortacılık, yükseköğrenim vb.) yöneticilerin rolüyle bağlantılı olarak ek yasaklar belirlenir].

Diğer yandan, kadınların ve erkeklerin eşitliğine ilişkin 22 Mart 2007 tarihli ve 3/2007 sayılı Kanun, şeffaf kar ve zarar hesapları sunmakla yükümlü olan şirketlerin, 24 Mart 2015 tarihine kadar kadın ve erkek arasında bir dengeye ulaşılmasını sağlamak için yeterli sayıda kadın yöneticiyi dahil etmeye çalışması gerektiğini belirlemiş, ancak, bu yasanın etkisiz olduğu görülmüştür.

GGC, borsada işlem gören şirketler için şunları önermektedir:

• Özel yönetim kurulu üyeleri ve bağımsız yönetim kurulu üyeleri, yönetim kurulunun çoğunluğunu oluşturur ve gerekli asgari sayıda icracı yöneticiden oluşur.
• Mülk sahibi direktörlerin diğerlerine karşı yüzdesi, bu direktörlerin temsil ettiği sermayenin yüzdesinden ve sermayenin geri kalanından daha büyük olmamalıdır.
• Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin genel olarak yönetim kurulunun en az %50’sini temsil etmesi ve piyasa değeri yüksek olmayan ve/veya bir hissedarın veya birkaçının birlikte hareket eden bir hissedarın sermayenin %30’undan fazlasını kontrol ettiği şirketlerde, bağımsız yöneticiler yönetim kurulunun üçte birini temsil etmelidir.

Bağımsız yönetici, kişisel ve mesleki nitelikleri dikkate alınarak atanan ve görevlerini şirket veya grubu, önemli hissedarları veya üst düzey yöneticileri ile olan ilişkilerinden ödün vermeden yürütebilecek durumda olan kişilerdir. İspanyol Şirketler Yasası, yöneticilerin bağımsız olarak değerlendirilmesini engelleyen durumları da belirlemiştir:

a) İlişkinin sona ermesinden bu yana sırasıyla üç veya beş yıl geçmediği sürece, bir grup şirketinin eski çalışanı veya genel müdürü olmak.

b) Şirketten veya grubundan, önemsiz bir meblağ hariç, yönetici ücreti dışında herhangi bir meblağ veya menfaat almak.

Genel olarak, direktörler genel kurul (general shareholders’ meeting-GSM) tarafından atanır. Bir istisna olarak, halka açık anonim şirketlerde (SA):

a) Hisselerini, toplam sermayenin yönetim kurulu üye sayısına bölünmesi sonucu ortaya çıkan sermaye tutarını temsil edecek şekilde gönüllü olarak gruplandıran hissedarlar, temsil ettikleri pay kadar yönetici atayabilirler.

b) Bir boşalma olması ve yedek direktör bulunmaması halinde, kalan direktörler, bir sonraki genel kurula kadar bu boş pozisyona karşılık gelen görevleri yapacak kişileri (hissedarlardan) atamaya yetkilidir.

Borsada işlem gören şirketlerde yedek üye atanamaz ve boşalma olması durumunda, yönetim kurulu tarafından bu boşluğu doldurmak üzere atanacak kişinin hissedar olması gerekmez.

Şirket esas sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe, halka kapalı anonim şirketlerde (private limited companies-SL) bir yöneticinin görev süresi konusunda herhangi bir sınırlama yoktur. Halka açık anonim şirketlerde (public limited companies-SA), azami süre esas sözleşmede belirlenir, ancak altı yılı (kote olmayan şirketler için) veya dört yılı (borçlu şirketler için) aşamaz. Ancak, direktörler aynı azami süre için bir veya daha fazla kez yeniden seçilebilirler.

4. Anonim Şirketlerde Genel Kurul

Bir önceki yılın yıllık hesaplarının ve kurumsal yönetimin sonuçlarını onaylamak ve tartışmak için yıllık olarak (her mali yılın ilk altı ayı içinde) bir genel kurul (GSM) yapılır.

Halka kapalı anonim şirketlerde (SL), en az bir ay gerektiren halka açık anonim şirketlerin (SA) aksine genel kurul toplantıları için önceden bildirim zorunluluğu 15 gündür (şirketin tüm hissedarların elektronik yollarla oy kullanmasına izin verdiği borsaya kote şirketler hariç). Toplantıya sermayenin %100’ü (asaleten veya vekaleten) katıldığında ve tüm hissedarlar genel kurulu düzenlemeyi ve gündemi onaylamayı kabul ettiğinde önceden haber verilmesine gerek yoktur.

Halka kapalı anonim şirketler için minimum nisap aranmaz. Halka açık anonim şirketler için, ilk çağrıdaki nisap, oy hakkı bulunan ödenmemiş sermayenin %25’idir. İkinci çağrıda özel bir nisap aranmaz. Ancak, halka açık anonim şirketlerde, aşağıdakine benzer sorunların çözümü için ilk çağrıda gereken nisap, oy hakkı bulunan ödenmemiş sermayenin %50’si, ikinci çağrıda ise %25’idir:

1. Sermaye artırımı veya azaltımı (capital increases or decreases),
2. Esas sözleşme değişiklikleri (amendments to the articles of association),
3. Tahvil ihracı (issuance of bonds),
4. Yeni paylama haklarının ortadan kaldırılması veya sınırlandırılması (elimination or limitation of pre-emption rights),
5. Aktif ve pasiflerin dönüştürülmesi, birleşmesi, bölünmesi ve genel temliki (transformation, merger, spin-off and general assignment of assets and liabilities),
6. Tescilli ofisin yabancı bir ülkeye devri (transfer of the registered office to a foreign country).

Şirketler Yasası uyarınca, halka açık anonim şirketlerin ana sözleşmeleri, hissedarların toplantıya uzaktan katılmasına izin verebilir. Bu durumlarda, pay sahiplerinin kimliği usulüne uygun olarak güvence altına alınmalı ve toplantı duyurusu, toplantının düzenli bir şekilde yapılmasını sağlayan pay sahipliği haklarının kullanım zamanını, yöntemlerini ve araçlarını açıklamalıdır. Borsada işlem gören şirketler için Şirketler Yasası, hissedar kimliği ve elektronik iletişimin güvenliği garanti ediliyorsa, şirketlerin posta, e-posta veya diğer herhangi bir uzak yolla genel toplantılara katılımı kolaylaştırmasını gerektirir.

Anonim şirketlerde kararlar, sermayenin bölündüğü payların en az üçte birini temsil ettikleri takdirde, lehte oy çokluğu ile alınır. Halka açık anonim şirketlerde kararlar, lehte oy aleyhte olduğundan daha fazla olduğunda alınır. Ancak, esas sözleşmede farklı nisap ve çoğunluklar tesis edilebilir.

Diğer taraftan, halka kapalı anonim şirketlerde (SL):

1. Sermaye artırımı veya diğer esas sözleşme değişikliklerinin onaylanabilmesi için sermayenin %50’sinden fazlasının olumlu oyu gerekir.
2. Aşağıdakiler için de sermayenin üçte ikisinin olumlu oyu gerekir:

a) Yöneticilere şirketle rekabet etme yetkisi verilmesi,

b) Sermaye artırımlarında rüçhan hakkının kaldırılması veya sınırlandırılması,

c) Varlıkların ve yükümlülüklerin dönüştürülmesi, birleşmesi, bölünmesi veya küresel olarak devredilmesi,

d) Şirket adresinin yabancı bir ülkeye devri ve

e) Hissedarların hariç tutulması.

Sermayenin en az %1’ini (borsada işlem gören şirketlerde de sermayenin %1’ini) temsil eden azınlık hissedarları kurumsal kararlara itiraz etme hakkına sahiptirler. Ek olarak, sermayenin en az %5’ini (borsada işlem gören şirketlerde %3’ünü) temsil eden hissedarlar, aşağıdaki durumlarda direktörlere karşı kurumsal hak talebinde bulunma hakkına sahiptirler:

1. Genel kurul toplantıya çağrılmadığında, yönetim kurulu üyeleri aleyhine oylama talebi,
2. Genel kurul kararının alındığı tarihten itibaren bir ay içinde şirketin dava açmaması,
3. Sorumluluk talep edilmesi lehine bir karar alınmaması durumunda,
4. Son olarak, azınlık hissedarları, iddia direktörlerin sadakat yükümlülüğünün ihlaline dayandığında direktörlere karşı doğrudan talepte bulunma hakkı.

Beri yandan, aşağıdaki hususlar münhasıran genel kurula aittir:

• Yıllık hesapların onaylanması,
• Yönetim kurulu üyeleri, tasfiye memurları ve denetçilerin atanması ve görevden alınması ve bunlara karşı kurumsal sorumluluk davalarının açılması,
• Sermaye artırımları ve azaltımları,
• Esas sözleşme değişiklikleri,
• Herhangi bir temel varlığın edinimi, devri veya katkısı (işlemin toplamı, en son onaylanmış bilançoda gösterilen varlık değerinin %25’ini aştığında varlıklar esastır),
• Yöneticilerin sadakat yükümlülüğünden doğan yetki veya yasaklara ilişkin hükümler, üçüncü kişilerden menfaat elde etme veya tazminat alma yasağı hükmü veya değeri şirket malvarlığının %10’unu aşan bir işlem,
• Anonim şirketlerde, bir yöneticiye veya şirket ile kuruluşa yönelik bir hizmet veya iş listesinin yönlendirilmesi de dahil olmak üzere, şirketin garantileri de dahil olmak üzere her türlü mali yardımın tazminine izin verilmesi.

Borsada işlem gören şirketlerde ayrıca aşağıdakiler de genel kurula aittir:

• Şirketin temel faaliyetlerinin bağlı ortaklıklara devri,
• Etkisi şirketin tasfiyesine eşdeğer olan işlemler,
• Yöneticilerin ücretlendirme politikası,
• Şirket tarafından onaylanan en son bilançoya göre tutarı veya değeri toplam aktifin %10’una eşit veya daha fazla olan ilgili faaliyetlerin onaylanması.

5. Anonim Şirketlerde Denetim

Şirketler Yasası, borsada işlem gören şirketlerin yönetim kurullarının (vergilerle ilgili olanlar dahil) riski yönetmesinin yanı sıra dahili bilgi ve kontrol sistemlerini denetlemesi gerektiğini belirtir.

Şirketler Yasasına göre, yöneticiler, mali yılın bitimini izleyen ilk üç ay içinde yıllık hesapları ve yönetim raporunu hazırlamak zorundadır. Yıllık hesaplar tüm yöneticiler tarafından imzalanmalı ve eksik imza varsa açıklama yapılmalıdır.

Şirketler Yasası ayrıca, yıllık hesapların onaylanmasından sonraki bir ay içinde, yöneticilerin bir sertifika ve genel kurulun hesapları Şirketler/Ticaret Siciline dosyalanması için onaylayan kararlarının bir kopyasını sunmasını gerektirir.

Yıllık hesaplar Şirketler Siciline sunulmazsa, Şirketler Sicili ihlal devam ettiği sürece (belirli durumlar hariç) herhangi bir kurumsal belgeyi kaydetmeyi reddeder ve şirket para cezasına çarptırılır.

Denetçilerin, denetlenecek mali yılın bitiminden önce, üç yıldan az veya dokuz yıldan uzun olmamak üzere bir başlangıç dönemi için genel kurul tarafından (GSM) atanması gerekir. Daha sonra üç yıllık dönemler için yeniden atanabilirler.

Ancak, kamu yararına çalışan kuruluşlarla ilgili olarak, hesap denetimine ilişkin 20 Temmuz 2015 tarihli 22/2015 sayılı Kanun (Denetim Yasası), kamu yararına çalışan kuruluşların yasal denetimine ilişkin özel gerekliliklere ilişkin (AB) 537/2014 sayılı Tüzüğün bu anlayışa göre uygulanacağını belirtmektedir. Asgari atama süresinin üç yıl, yenilemeler dahil azami sürenin on yılı geçmeyeceğine, Şirket daha sonra bu uzatılan süre içinde ilk denetçiyle ortak hareket etmek üzere başka bir denetçi görevlendirirse, bu azami süre dört yıl daha uzatılabilir.

Denetçiler, denetledikleri şirketlerden bağımsız olmalıdır.

Denetçilerin aşağıdaki hizmetleri sağlaması kısıtlanmıştır:

• Muhasebe hizmetleri veya yıllık hesapların hazırlanması.
• Değerleme hizmetleri (belirli durumlar hariç).
• İç denetim hizmetleri (belirli durumlar hariç).
• Hukuk hizmetleri (belirli durumlar dışında).
• Finansal bilgilerin hazırlanması ve kontrolü ile ilgili risk yönetimi ve kontrol süreçlerinin tasarımı ve uygulanması.
• Mali tablolar için veri oluşturmak için BT sistemlerinin tasarımı (belirli durumlar hariç).

Borsada işlem gören bir şirkette oy hakkına sahip hisseleri (doğrudan veya dolaylı olarak) edinen veya devreden herhangi bir hissedar (bireysel veya tüzel kişi), işlem sonucunda devreden veya edinen tarafından sahip olunan oy haklarının yüzdesi yandaki eşiklerden herhangi birine ulaşır, aşar veya altına düşerse: %3, %5, %10, %15, %20, %25, %30, %35, %40, %45, %50, %60, %70 , %75, %80 ve %90, rapor edilir. Ancak, raporlayan taraf bir vergi cennetinde veya vergilendirmenin olmadığı veya etkin vergi bilgisi alışverişinin olmadığı bir ülke veya bölgede ikamet ediyorsa, bu yüzdeler %1 ile değiştirilir.

Ayrıca, menkul kıymet alımına yönelik bir halka arzda, oy hakkı veren menkul kıymetleri satın alan muhatap şirketin hissedarları, sahip oldukları oy haklarının oranı %1’e ulaştığında veya bu oranı aştığında böyle bir satın alma hakkında CNMV’yi bilgilendirir ve hedef şirkette oy haklarının %3’üne sahip olan herhangi bir hissedar, bu oranda bir değişiklikle sonuçlanan herhangi bir işlemi rapor eder. Kendi adına ancak üçüncü bir kişi adına vekaleten hareket eden bir finansal aracı kurumun, payların muhasebe kayıt defterine kaydedilmesi durumunda, şirketin bu üçüncü kişinin kimliğini (yani nihai menfaat sahibini) bilme hakkı tanınır.

İspanyol yasalarına göre, şirketlerin yıllık hesapları ve uygunsa yönetim kurulu raporları bir denetçi tarafından incelenir. Ancak, bir şirket birbirini takip eden iki mali yılın kapanış tarihinde aşağıdaki şartlardan en az ikisini karşılıyorsa bunu yapmak zorunda değildir:

1. Varlık toplamının 2,85 milyon avroyu aşmaması;
2. Yıllık net ciro tutarının 5,7 milyon avroyu aşmaması veya
3. Mali yıl boyunca ortalama çalışan sayısının 50’yi geçmemesi.

6. Anonim Şirketlerde Hissedarlık Hakları

İspanyol yasaları uyarınca, şirketler aşağıdaki hisse türlerini ihraç edebilirler:

1. Adi hisse senetleri: Bunlar en yaygın ihraç edilen hisse türüdür ve aşağıdaki hakları sağlar:

a) Şirketin karından pay alma hakkı;

b) Şirketin tasfiyesinden elde edilen gelirden pay alma hakkı ve

c) Yeni şirket hisseleri üzerinde rüçhan hakkı.

d) Bunlara ek olarak, oy ve diğer haklar da şunlardır:

• Genel kurul toplantılarına katılmak ve oy kullanmak;
• Genel kurul kararlarına karşı dava açmak;
• Şirketten çıkmak ve
• Yönetim kurulunda nispi olarak temsil edilmek.

2. İmtiyazlı hisseler: Bunlar, adi hamiline hisselere sahip hissedarlardan önce özel bir temettü alma hakkı verir.

3. Oy hakkı olmayan hisseler: Bunlara oy hakkı dahil değildir, sadece temettü alma hakkı gibi ekonomik haklar dahildir.

4. Geri alınabilir hisseler: Bunlar, sahibine veya şirkete belirli bir süre sonra şirket tarafından geri satın alınma hakkı tanır.

İspanya Şirketler Yasası, hissedarların bir şirkette hisse sahibi olma konusundaki genel hakları dışında, hissedarların belirli bir oy hakkı yüzdesine sahip olmaları durumunda kullanabilecekleri bazı ek haklar da tanır:

a) Herhangi bir yüzdede pay tutma:

• Genel kurula katılma hakkı: Şirket esas sözleşmesi genel kurula katılmak için asgari sayıda hisseyi gerektirir, ancak hissedarların sermayenin binde birinden fazlasına sahip olmaları istenemez;
• Oy hakkı;
• Şirketteki payları oranında nakden karşılanacak sermaye artırımlarına ilişkin rüçhan hakkı;
• Genel kurulca kar payı dağıtılmasına karar verildiğinde, şirketteki payları oranında kar payı alma hakkı;
• Şirketten bilgi alma hakkı: Pay sahiplerinin talep edebilecekleri bilgilerin kapsamı kanunla belirlenmemiştir. Genel olarak, hissedarlar, şirketin işlerinin gelişimini anlamak ve toplantıda oy kullanma konumunda olmak için gerekli olan tüm makul bilgi ve belgeleri talep etme hakkına sahiptir. Özellikle gündem maddeleri hakkında bilgi talep edebilirler veya
• Şirket tasfiye edildiğinde, şirketteki payları oranında tasfiye gelirine katılma hakkı.

b) %1 pay tutma:

• Kanuna, şirket esas sözleşmesine veya şirket menfaatlerine aykırı olduğu takdirde genel kurul kararlarına itiraz hakkı;
• Kanuna, şirket sözleşmesine veya şirket çıkarlarına aykırı olduğu düşünülen yönetim kurulu kararlarına itiraz hakkı veya
• Genel kurulda noter bulunmasını isteme hakkı (noter toplantı tutanağını hazırlar).

c) %5 pay tutma:

• Genel kurul çağrısı talep etme hakkı: Talep, toplantı gündemini içerir;
• Daha önce çağrılmış bir genel kurul toplantısının gündeme alınmasını isteme hakkı;
• Şirket yöneticileri aleyhine dava açılmasına karar vermek için genel kurulun çağrılmasını isteme hakkı veya
• Şirket tarafından yöneticilere karşı ileri sürülen bir iddiada şirket tarafından yapılan bir feragat veya uzlaşmayı veto etme hakkı;
• Genel kurula katılan sermayenin dörtte birinin, genel kurul toplantısının bir veya daha fazla gün uzatılmasını isteme hakkı;

d) %25 pay tutma:

• Genel kurul başkanının gündem maddeleriyle ilgili olarak pay sahipleri tarafından talep edilen bilgilere erişimin engellenmesi kararına karşı çıkma hakkı,
• Azınlık hisselerine yönetim kurulunda “nispi temsil” hakkı (bu orantılılık kuralına göre azınlık hissedarları, yönetim kurulu üye tam sayısının azınlık hissedarlarının şirkette sahip oldukları oy haklarının yüzdesi ile çarpılması sonucu elde edilen sayıya eşit sayıda yönetici seçebilirler).

Ayrıca, İspanyol yasalarına göre, “genel olarak”, bir şirket hissedarları aşağıdaki haklara sahiptirler:

1. Şirketin tasfiyesinden doğan kar ve gelirlere katılma hakkı,
2. Yeni ihraç edilen hisse senetlerine veya hisseye dönüştürülebilen tahviller için rüçhan hakkı,
3. Genel kurula katılma, oy kullanma ve şirket kararlarına itiraz etme hakkı,
4. Bilgi alma hakkı^[2].

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

Yazı başlığı minvalinde yararlanılan kaynaklar şunlardır:

• Antonio Sánchez Cerbán, Uría & Menéndez, Shareholders’ Rights in Private and Public Companies in Spain: Overview, Thomson Reuters Practical Law, 01-Sep-2021, < https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/9-616-3538?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true#:~:text=Generally%2C%20a%20shareholder%20has%3A,to%20challenge%20the%20corporate%20resolutions. > erişim tarihi 15 Haziran 2022
• Alberto Frasquet, Nicolás Martín, Óscar Cabezuela, Ignacio Segura, Corporate Governance 2021, June 22, 2021, < https://practiceguides.chambers.com/practice-guides/corporate-governance-2021/spain > erişim tarihi 15 Haziran 2022
• Carla Cano, The Corporate Governance Structure of Companies Incorporated in Spain, Jun 1, 2022, < https://spanishchamber.co.uk/2022/06/01/the-corporate-governance-structure-of-companies-incorporated-in-spain/ > erişim tarihi 15 Haziran 2022
• Corporate Governance in Spain: Curbing Excessive CEO Power, IESE, < https://www.ieseinsight.com/doc.aspx?id=1779&ar=1 > erişim tarihi 15 Haziran 2022
• Estibaliz Aranburu Uribarri and Fernando Marin de la Barcena, Gomez-Acebo & Pombo Abogados, Corporate Governance and Directors’ Duties in Spain: Overview, Thomson Reuters Practical Law, 01-Oct-2021, < https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/w-014-6527?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true > erişim tarihi 15 Haziran 2022
• Urìa Menèndez, Corporate Regulations and Governance in Spain, < https://www.uria.com/documentos/publicaciones/3705/documento/CorporateGovernanceSpain.pdf?id=4533 > erişim tarihi 15 Haziran 2022

[1] GGC için lütfen bkz. < https://www.cnmv.es/DocPortal/Publicaciones/CodigoGov/CBG_2020_ENen.PDF > erişim tarihi 15 Haziran 2022

[2] Esas itibariyle pay sahiplerinin bilgi edinme hakları genel kurul gündem maddeleri ile sınırlıdır. Pay sahipleri, gündem maddeleri ile ilgili olarak ihtiyaç duydukları her türlü bilgiyi genel kurul toplantısından önce ve toplantı sırasında talep etme hakkına sahiptir. Yöneticiler, talep edilen bilgilerin pay sahipliği haklarını korumak için gerekli olmadığı veya şirkete zarar verecek amaçlar için kullanılması amaçlandığında bu tür talepleri reddedebilir. Ancak talep, pay sahiplerinin %25’i tarafından desteklendiği takdirde reddedilemez. Maddeler daha düşük bir eşik sağlayabilir, ancak her durumda, sermayenin en az %5’ine eşit olmalıdır. İspanyol yasaları, genel kurulun yıllık hesapları onaylayacağı zaman, hissedarların şirketin yıllık raporunu ve hesaplarını alma hakkına sahip olduğunu açıkça belirtmektedir. Pay sahipleri, genel kurul tutanaklarına ve varılan anlaşmalara ilişkin belgelere erişim hakkına sahiptir. Özellikle, önerilen yıllık hesapların onaylanması için genel kurul arandığında, herhangi bir pay sahibi toplantıda her belgenin onaylanmasını talep edebilir. Ayrıca, sermayenin en az %5’ini temsil eden pay sahipleri, yıllık hesaplara ilişkin destekleyici belgeleri inceleyebilirler.