1.a a a a a Ülkemizde hangi önlemler alınmıştır?
Üç düzenleme ön plana çıkmaktadır. Birincisi, 15 Mart 2020 tarihinde valiliklere gönderilen ek genelge kapsamında çok sayıda işyerinin faaliyetlerine ara verilmiştir.
İkinci düzenleme 2279 sayılı 22.03.2020 tarihli İcra ve İflas Takiplerinin Durdurulması Hakkındaa Cumhurbaşkanlığı Kararı’na göre, “COVID-19 salgın hastalığının ülkemizde yayılmasını önlemek amacıyla alınan tedbirler kapsamında; bu Kararın yürürlüğe girdiği tarihten 30.4.2020 tarihine kadar, nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri hariç olmak üzere, yurt genelinde yürütülmekte olan tüm icra ve iflas takiplerinin durdurulmasına ve bu çerçevede taraf ve takip işlemlerinin yapılmamasına, yeni icra ve iflas takip taleplerinin alınmamasına ve ihtiyati haciz kararlarının icra ve infaz edilmemesine karar verilmiştir.”
Üçüncü düzenleme olan 26.03.2020 tarihinde yürürlüğe giren 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un geçici 2. maddesi kapsamında ise “1.3.2020 tarihinden 30.6.2020 tarihine kadar işleyecek iş yeri kira bedelinin ödenememesi kira sözleşmesinin feshi ve tahliye sebebi oluşturmaz.” hükmü getirilmiştir.
2.a a a a a Hukuki korumanın kapsamı nedir?
7226 sayılı Kanun ile işyerleri koronavirüs salgını nedeniyle oluşabilecek ödeme güçlükleri karşısında belirten tarih aralığında hukuki koruma kapsamına alınmış olup bu işyerlerinin ödenemeyen kiraları bakımından tahliye veya fesih işlemi yapılamayacaktır. Kiracı bakımından herhangi bir ayırım olmayıp sözleşmenin işyeri kiralaması konusunda olması yeterlidir. İşyeri kira sözleşmeleri dışındaki diğer kira sözleşmeleri bakımından mevcut düzenlemelerde bir değişiklik yapılmamıştır.
2279 sayılı 22.03.2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararı uyarınca, konumuz bakımından, 30.4.2020 tarihine kadar, kira sözleşmeleri kapsamında yürütülmekte olan tüm icra takiplerinin durdurulması kararlaştırılmıştır.
3.a a a a a Ödenemeyen borçların durumu ne olacaktır?
Söz konusu düzenleme ile fesih ve tahliye konusunda bir önlem getirilmiş olup, kira ödeme mükellefiyeti kaldırılmamaktadır. Bu nedenle tarafların arasındaki sözleşme devam edecek ve kira alacağı da varlığını sürdürecektir. Yukarıda belirtilen tarihler uzatılmadığı takdirde kiraya veren 1.7.2020 tarihi itibarıyla ödenmeyen kira bedellerini ve faizini talep edebilecektir.
7226 sayılı Kanun tarafından belirlenen tarihler dışında ise kira sözleşmesinin feshi, Türk Borçlar Kanunu’nun 315. maddea hükmünde düzenlenmiştir.a Kiracının Temerrüdü başlıklıa T.B.K. m. 315(1)’e göre, “Kiracı, kiralananın tesliminden sonra, muaccel olan kira bedelini veya yan gideri ödeme borcunu ifa etmezse, kiraya veren kiracıya yazılı olarak bir süre verip, bu sürede de ifa etmeme durumunda, sözleşmeyi feshedeceğini bildirebilir.”. Kiraya veren, bu hakkını kullanabilmek için, yazılı olmak şartıyla, kiracıya, konut ve çatılı işyeri kiralarında en az 30 gün, diğer kiralarda ise 10 gün süre vermelidir. Ayrıca, belirlenen dönemler arasındaki ihtarlar da tahliye açısından haklı ihtar sayılmayacaktır.
2279 sayılı 22.03.2020 tarihli İcra ve İflas Takiplerinin Durdurulması Hakkındaa Cumhurbaşkanlığı Kararı’na göre ise kiracı kira bedelini ödemede gecikirse kiraya veren, belirtilen sürenin uzamaması halinde, 1.5.2020 tarihi itibarıyla takip başlatabilir. Bu durumda da ihtarın yaptırım olarak bir anlamı olmamaktadır. 1.5.2020 tarihinden başlayarak gönderilecek ödeme emirlerinde ise kiracıya, konut ve çatılı işyeri kiralarında en az 30 gün, diğer kiralarda ise 10 gün süre verilmelidir. Bu ihtimalde bu sürelerde ödeme yapılmazsa icra takibi kesinleşecektir. Fakat 7226 sayılı Kanun gereğince sözleşme feshedilemeyecektir.
Bu kapsamda konuya konut kiraları açısından bakılırsa, ödenmeyen kira bedelleri bakımından söz konusu Cumhurbaşkanlığı Kararı uyarınca, belirtilen sürenin uzamaması halinde, 1.5.2020 tarihinden başlayarak takip yapılması mümkün olacaktır. Gönderilecek ihtar veya ödeme emrinde ise kiracıya en az 30 gün süre verilecektir. Bu sürenin sonunda kira ödenmediği takdirde ihtarda belirtilmişse sözleşme sona erdirilebilecektir. Belirtilmemişse bu sefer fesih beyanı bildirimiyle sözleşme sona erdirilebilecektir.
15 Mart 2020 tarihli Ek Genelge ile faaliyetleri durdurulan işletmeler bakımından kira bedellerinin durumunun ne olacağına da bakmak gerekmektedir. Kira borcunun ifası bakımından imkansızlık olup olmadığı ve bu imkansızlık geçici ise süresi net değildir. Farklı ülkelerde alınan önlemlerin değişmesi bu sorunun cevabını zorlaştırmaktadır. Bu özel dönemde hukuki yolların ve süreçlerin karmaşıklığı ve belirsizliği sebebiyle, her münferit olayda şartların ayrı ayrı değerlendirilmesi suretiyle, tarafların ödeme sorunlarına bağlı olarak aralarında bu özel döneme ait makul bir indirim konusunda uzlaşamasalar da görüşmeleri doğru bir davranış biçimi olarak gözükmektedir.
4.a a a a a Düzenlemelerin doğru yapılmış mıdır?
Salgın sebebiyle getirilen işyeri koruma düzenlemesi maalesef tek tarafı korumaktadır. İşyeri kirası da olsa geçimini bundan temin eden mülk sahiplerinin karşı karşıya kaldığı zorluk belirli bir dönemde de olsa gözardı edilmiştir. Hakkaniyet gereğince ortak bir çözüm bulunması örneğin kiranın bu süre zarfında yarısının ödenmesi düşünülebilirdi. Bunun yanında işyeri ve konut düzenlemeleri bakımından da farklı sonuçlar olması hasebiyle ayrıca bir adaletsizlik söz konusudur.
Prof. Dr. Hakan Üzeltürk, 1986 yılından beri çeşitli yurtiçi ve yurtdışı üniversitelerde Vergi Hukuku’nun kapsamıyla ilgili dersler vermektedir. Yeditepe ve Galatasaray Üniversiteleri’nde öğretim üyesidir. Avukat ve mali müşavir ünvanları bulunmaktadır. Vergi Konseyi ve Vergi İcra Kurulu, 9. ve 10. Kalkınma Planı Vergi Komisyonları, Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Danışma Kurulu, Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği (TKYD), TOBB Vergi Komisyonu, ISMMMO Vergi Komisyonu, TÜSİAD Vergi Çalışma Grubunda görev yapmıştır. Galatasaray Üniversitesi Vergi Merkezi kurucusudur (2005).VEHUP Kurucusu, Yönetim Kurulu ve Bilim ve Danışma Kurulu Üyesi olmuştur(2015-2016). İstanbul Vergi Merkezi (İVM) Kurucu Başkan ve İcra Kurulu Başkanıdır. Uluslararası Kamu Maliyesi Derneği (IIPF), Uluslararası Maliye Derneği (IFA), EATLP Avrupa Vergi Hukuku Profesörleri Derneği ve Akademik Komitesi, Uluslararası Barolar Birliği ve IBA Vergi Komitesi üyelikleri bulunmaktadır. Legal Mali Hukuk Dergisi (aylık) ve Legal Banka ve Finans Hukuku Dergisi (üç aylık) editörüdür. Dünya Gazetesinde köşe yazarlığı yapmıştır. Ulusal ve uluslararası alanda, kitap, kitap bölümü, makale, tebliğ olmak üzere yayınlanmış 150’den fazla bilimsel çalışması ve 250’den fazla gazete yazısı vardır. TÜSİAD Bilim Ödülü sahibidir.