Ülke çapındaki mahkemeler; sınırlı bütçeler, artan dava yükleri, birikmiş işler ve işgücü kısıtlamaları ile mücadele ediyor. Bu sorunlarla başa çıkmak için, mahkemelerin üretkenliği, erişimi ve adaleti artırmak için teknolojiden yararlanmaları önemlidir.
Mahkemelerdeki teknolojinin mevcut durumunu daha iyi anlamak ve mahkemeleri daha verimli ve erişilebilir hale getirme fırsatlarını belirlemeye yardımcı olmak için Thomson Reuters (TR), yakın zamanda bir “2023 yılı Mahkeme Eğilimleri ve Teknoloji Anketi” (Court Trends & Technology Survey) yaptırdı.
1. Mahkemeler temel bulguları araştırır
- Mahkemeler teknolojiye yatırım yapıyorlar: Neredeyse beşte ikisi, son 12 ayda yeni/geliştirilmiş yöntemler/süreçler veya hizmet yenilikleri getirdiklerini bildirdi. En önemli gelişmeler elektronik dosyalama, Zoom/Web-Ex/Teams vb. ve sanal/uzaktan duruşmalardır. Bunlar bir mahkemenin dijital altyapısı için kritik teknoloji yatırımları olsa da, yargıcın ilgili tüm bilgilere ve yasal analizlere erişerek daha hızlı ve güvenle karar vermesini sağlamak için daha fazlası yapılabilir.
- Sanal mahkemeler (virtual courts) devam edecektir: Doğal olarak, salgın, bu gecikmelere yardımcı olmak için sanal duruşmaların daha geniş bir şekilde benimsenmesine de yol açmış görünüyor. Ankete katılanların çoğu düzenli olarak sanal duruşmalara katıldıklarını söylediğinden ve soru yöneltilenlerin %40’ı şu anda geleneksel duruşmalardan sayıca fazla olduklarını söylediğinden, bu eğilim devam etmiştir. Ayrıca, video konferans, yanıt verenlerin %90’ı tarafından benimsenmiştir.
- Temel nedenleri ele alarak duruşma gecikmelerini azaltma fırsatı: Bir vakayı yavaşlatan en önemli faktörlerden biri duruşma gecikmeleridir (gecikmiş duruşmalar; hearing delays). Thomson Reuters araştırması, ortalama bir yargıcın haftada 58 duruşmaya baktığını göstermiştir. Ve bu duruşmalardan ortalama 10 tanesi (%18) ertelenmiştir. Ayrıca, işitme gecikmesi diğer davalar üzerinde domino etkisi yaratmaktadır. Ankete katılan yargıçların %77’si, tek bir gecikmenin bile davadaki diğer davaları etkilediğini söylediler. Duruşma gecikmelerinin sayısını azaltmak için çözümlerin uygulanması, herhangi bir modernizasyon stratejisinin anahtarıdır.
Anket ile ayrıca mahkemelerden gecikmelerin başlıca nedenlerini belirlemeleri istenmiştir. Gecikmelerin bir numaralı nedeni duruşmaya gelmeme/katılmama, ikinci nedeni delil gecikmeleri (delillerin geç gelmesi), üçüncü nedeni yazım hataları ve dördüncü nedeni yasal sorunlardır (The number one cause for delays was failure to appear, the number two cause was for evidentiary delays, the number three cause was clerical error, and the number four cause was legal issue).
2. Gecikmeleri azaltma stratejileri
- Uzaktan katılım seçeneklerinin sunulması (Offer remote participation options): Arizona’da hakimler ve diğer mahkeme yetkilileri, büyük ölçüde uzaktan erişim nedeniyle 2020 yılında katılım oranlarında dikkate değer bir artış olduğunu bildirdiler. Haziran 2020’de otomatik kararlarda yıldan yıla %8’lik bir düşüş oldu ve Arizona’nın en büyük ilçesi Maricopa’da tahliye davalarının mahkemeye başvurmama oranı, 2019 yılında %40’a yakınken, 2021 Şubatında yaklaşık %13’e düştü.
- Kanıtların ile yasal analizin organize edilmesi (Organize evidence and legal analysis): Bir yargıcın vakti, mahkemenin (yargılamanın) en değerli kaynağıdır. Herhangi bir modernizasyon stratejisinin, yargıcın güvenle karar vermesi için gereken tüm gerekli bilgileri elde etmesi için gereken süreyi kısaltan çözümler içermesi çok önemlidir.
Buna, mahkeme odası temelli bir kanıt yönetim sistemi (a courtroom-based evidence management system) yardımcı olabilir. Organize olmayan ve erişilemeyen dijital kanıtlar, mahkeme işlemlerini yavaşlatır. Yakın tarihli bir NSCS araştırmasında, “Video kanıtlarının artan kullanılabilirliği (…) zorluklar yaratıyor ve vaka hazırlama süresini artırıyor” denildi.”¯Ancak mahkeme anketi, yanıt verenlerin %75’inin dijital kanıt yönetim sistemi kullanmadıklarını söylediğini ortaya çıkardı. Yine de, yanıt verenlerin üçte ikisi bunu yapmanın kendileri için yararlı olacağını bildirdi. Ayrıca, halihazırda bir dijital kanıt yönetim sistemi kullanmayan yargıçların üçte ikisinden fazlası, dijital kanıtların mahkeme ile paylaşılması sürecinden bir sisteme sahip olmanın büyük fayda sağlayacağını düşünüyor.
3. Thomson Reuters mahkeme çözümleri paketi (suite of court solutions)
Thomson Reuters, yargıçların yalnızca dijital kanıtları etkin bir şekilde yönetmesine değil, aynı zamanda bir davanın hem gerçeklerini hem de hukukunu düzenlemesine ve analiz etmesine yardımcı olabilecek ürün paketi sunuyor.
- Vaka Merkezi (Case Center): Case Center, vaka materyallerini güvenli bir bulut ortamında tüm taraflara anında sunarak gecikmeleri azaltır. Case Center ile hakimler, avukatlar ve çalışanları, sanal ve fiziksel mahkeme duruşmaları ve davalar için dijital ortamda kanıt ve sergiler sunabilir ve paylaşabilir. Case Center’ı kullanan yargıçlar, bunun kanıt paylaşımını geliştirdiği, kağıt ihtiyacını azalttığı ve mahkeme işlemlerini hızlandırdığı konusunda hemfikirdir.
- Yasal Kesinlik (Westlaw Precision): Westlaw Precision, en yeni ve en gelişmiş yasal araştırma sistemidir. Westlaw Precision ile yargıçlar yasal ve olgusal olarak benzer davaları benzersiz bir hız, doğruluk ve güvenle bulabilirler. Kullanıcılar, Westlaw Precision’ı kullanarak ilgili vakaları geleneksel araştırma yöntemlerine kıyasla iki kat daha hızlı elde ettiler.
- Hızlı Yasal Kontrol Temini (Quick Check Judicial): Quick Check Judicial, yargıçların birden çok özet yüklemesine ve her bir tarafın güvendiği alıntıları karşılaştırmak için yapay zekadan yararlanmalarına, atlanan ilgili otoriteyi ortaya çıkarmalarına ve nihai olarak kritik bir parçayı kaçırmadıklarından emin olarak alıntıların ve alıntıların doğruluğunu hızlı bir şekilde doğrulamasını sağlar.
İyi düzenlenmiş, organize edilmiş ilgili yasal analiz araçları paketi, her şekil ve büyüklükteki mahkeme sistemine yardımcı olacaktır ki; hem zaman hem kağıt israfını azaltır ve benzeri görülmemiş bir organizasyonla yargıçlara güç verir. Case Center, Westlaw Precision ve Quick Check Judicial ile yargıçlar, tek bir yerde daha hızlı ve daha güvenle karar vermek için gereken her şeye parmaklarının ucunda sahip olurlar.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.