Sermaye Piyasası Kurulu ve meslek personeline…
Swaplar (Swaps)
Swaplar, iki karşı tarafın hisse senedi fiyatındaki, faiz oranındaki veya emtia fiyatındaki değişiklikler nedeniyle ödemeleri birbirleriyle takas etmeyi kabul ettiği finansal sözleşmelerdir.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Kongresi, 2010 yılında, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (U.S. Securities and Exchange Commission-SEC) ve ABD Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu’nu (Commodity Futures Trading Commission-CFTC) bu multi-trilyon (ABD) dolarlık piyasayı yönetecek bir düzenleyici rejim oluşturmakla görevlendiren bir yasa çıkarmıştır.
2010 tarihli Dodd-Frank Wall Street Reformu ve Tüketiciyi Koruma Yasası, CFTC’ye “swaplar” için sorumluluk ve SEC’in, örneğin hisse senedi veya tahvil veya kredi temerrüt swapı gibi menkul kıymete dayalı swapları içeren “menkul kıymet temelli swaplar” olarak bilinen pazarın bir kısmı için sorumluluk vermiş olup; bu yeni rejim, bu pazarı daha şeffaf, verimli ve erişilebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır.
Yeni rejime göre, SEC şunları düzenlemiştir:
- Menkul kıymete dayalı swap piyasasındaki aracı kurumlar ve büyük oyuncular;
- Belirli menkul kıymete dayalı swapların gerçekleştirileceği alım satım platformları ve borsalar;
- Genellikle orijinal karşı tarafların yerine geçen ve bir temerrüt olması durumunda riski etkin bir şekilde üstlenen takas kurumları ve
- Karşı taraflarca işlem yapılırken menkul kıymete dayalı swaplara ilişkin verileri toplayacak olan veri havuzları, bu bilgileri düzenleyici kurumların kullanımına sunar ve menkul kıymete dayalı swap işlemlerinin fiyatları gibi verileri kamuya yayar.
Düzenleyiciler ilk kez bu piyasayı izleyebilmekte ve denetleyebilmektedir.
Karşı Taraf (Counterparty)
Başka bir karşı tarafla menkul kıymete dayalı bir swap işlemine girebilecek üç tür karşı taraf vardır:
- Menkul kıymet tabanlı swap kullanıcıları,
- Başlıca menkul kıymet tabanlı swap katılımcıları,
- Menkul kıymet tabanlı swap tacirleri.
Menkul kıymet tabanlı swap kullanıcıları, SEC’e kaydolmaları gerekmeyen piyasa katılımcılarıdır.
Önemli menkul kıymet tabanlı swap katılımcıları ve aracı kurumları olarak kabul edilen karşı taraf türlerini tanımlayan kurallar vardır. Bu tarafların SEC’e kaydolması ve önerilen belirli sermaye, marj ve ayrıştırma ve iş yapma standartlarına (capital, margin, and segregation and business conduct standards) bağlı kalma dahil olmak üzere çeşitli yükümlülüklere tabi olması gerekir. Karşı taraflara, menkul kıymete dayalı swap işlemine özgü bilgileri detaylandıran bir alım satım onayı sağlamaları gerekir.
Menkul Kıymet Tabanlı Swaplar (Security-Based Swaps)
Dodd-Frank Yasası uyarınca, SEC “menkul kıymete dayalı swapları”, CFTC ise “swapları” düzenler. Hangi tür işlemlerin esasa dayalı swap olduğunu, hangilerinin ise menkul kıymet temelli swaplar olduğunu belirleyen kurallar vardır. Mevcut kurallar, menkul kıymet tabanlı swapların alım satımında sahtekarlık, manipülasyon ve aldatmayı (fraud, manipulation, and deception a yasaklar. SEC ayrıca bu alanda ek kurallar da getirmiştir.
Tezgah Üstü (Over the Counter-OTC) Piyasada İşlem Gören Swaplar
OTC menkul kıymet bazlı swap işlemleri, bir SEF veya birçok karşı tarafın alım satım yapmak üzere bir araya getirildiği bir borsada işlem görmenin aksine, iki karşı taraf arasında müzakere edilen işlemlerdir. Kurallar, hangi menkul kıymet tabanlı swapların bir SEF veya bir borsada işlenmesi gerektiğini belirler.
Menkul Kıymet Tabanlı Swap İşlem Yerleri (Security-Based Swap Execution Facilities; SEFs)
SEF’ler, menkul kıymete dayalı swaplarda işlem yapmak için birden fazla katılımcıyı bir araya getiren bir tür düzenlenmiş alım satım piyasasıdır (regulated trading market). Takas edilmesi gereken belirli menkul kıymet tabanlı swapların bir SEF veya bir borsada işlem görmesi gerekir. Diğer menkul kıymet bazlı swap türleri ise, bir SEF veya bir borsada veya iki karşı taraf arasındaki müzakere yoluyla OTC bazında işlem görebilir. SEF’lerin tescili ile ilgili kurallar vardır ve ayrıca görevleri ve temel ilkeleri olarak çıkar çatışması içeren önerilen kurallar da vardır. Azaltma yükümlülüğü bir SEF’de ortaya çıkabilir.
Menkul Kıymet Tabanlı Swap Veri Havuzları (Security-Based Swap Data Repositories)
Menkul kıymet tabanlı swap veri havuzları, merkezileştirilmiş kayıt tutma yerleridir. Menkul kıymet tabanlı swap veri havuzlarının temel ilkelerini ve görevlerini yansıtan, menkul kıymet tabanlı swap veri havuzuna hangi işlem bilgisi karşı taraflarının rapor vermesi gerektiğini ve hangi menkul kıymet temelli swap veri havuzlarının gerekli olacağını kamuya açıklayan kurallar vardır.
Menkul Kıymet Tabanlı Swap Takas Kurumları (Security-Based Swap Clearing Agencies)
Bazı işlemlerin, menkul kıymet tabanlı swap takas kurumları aracılığıyla takas edilmesi gerekecektir. Menkul kıymet tabanlı swap takas kurumları, orijinal karşı tarafların yerine geçer ve bir temerrüt olması durumunda riski etkin bir şekilde üstlenir. Takas kurumlarının işleyişi ve yönetimi için standartları ana hatlarıyla belirten kurallar ve takas kurumlarının, hangi tür menkul kıymete dayalı swap işlemlerinin takas edilmesi gerektiğinin belirlenmesi için SEC’e nasıl bilgi sunacağını belirten kurallar vardır. Nitelikli “son kullanıcılara” belirli koşullara tabi olarak zorunlu takastan muafiyet sağlayan önerilen kurallar da vardır.
Kamuoyu (The Public)
Kamuoyu, menkul kıymet bazlı swap işlemlerine ilişkin alım satım ve fiyat bilgilerini ilk kez görebilecektir.
SEC ve Diğer Düzenleyiciler (SEC and Other Regulators)
Menkul kıymet tabanlı swap piyasasını izlemek ve denetlemek için, SEC ve diğer düzenleyiciler, menkul kıymet tabanlı swap veri havuzlarında bulunan bilgilere erişebilir. SEC ve bazı durumlarda, diğer düzenleyiciler, menkul kıymet tabanlı swap piyasasındaki kilit oyuncuları, menkul kıymet tabanlı swap tacirleri, büyük menkul kıymet tabanlı swap katılımcıları, swap işlem yerleri, borsalar, menkul kıymet tabanlı swap veri depoları ve menkul kıymet tabanlı swap takas kurumları (security-based swap dealers, major security-based swap participants, swap execution facilities, exchanges, security-based swap data repositories, and security-based swap clearing agencies) da dahil olmak üzere doğrudan denetleyecektir.
* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir. [Yazı başlığı minvalinde yararlanılan kaynaklar şunlardır: The Regulatory Regime for Security-Based Swaps, U.S. Securities and Exchange Commission, < https://www.sec.gov/swaps-chart/swaps-chart.pdf > erişim tarihi 31 Ağustos 2022; Application of Rules to Security-Based Swaps, FINRA, < https://www.finra.org/rules-guidance/rulebooks/finra-rules/0180 > erişim tarihi 31 Ağustos 2022]
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.