Türk Vatandaşlığının İstisnai Olarak Kazanılması*

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Türk vatandaşlığı” başlıklı 66’ncı maddesine göre, “Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür. Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür. Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir. Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz. Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.”

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 5’inci maddesi ise “Türk vatandaşlığı, doğumla veya sonradan kazanılır.” şeklinde düzenlenmiş olup, konuyla ilgili düzenlemelerin ayrıntıları da şöyle özetlenebilir:

1) Doğumla kazanılan Türk vatandaşlığı, soy bağı veya doğum yeri esasına göre kendiliğinden kazanılır. Doğumla kazanılan vatandaşlık doğum anından itibaren hüküm ifade eder (5901 sayılı Kanun, m.6).

Türkiye içinde veya dışında Türk vatandaşı ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk Türk vatandaşıdır. Türk vatandaşı ana ve yabancı babadan evlilik birliği dışında doğan çocuk Türk vatandaşıdır. Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuk ise soy bağı kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır (5901 sayılı Kanun, m.7).

2) Sonradan kazanılan Türk vatandaşlığı, yetkili makam kararı veya evlat edinilme ya da seçme hakkının kullanılması ile gerçekleşir (5901 sayılı Kanun, m.9).

Ayrıca, aynı Kanun’un 10’uncu maddesine göre, Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, bu Kanunda belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak, aranan şartları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.

Yine, anılan Kanun’un 12’nci maddesi Türk vatandaşlığının kazanılmasında istisnai halleri düzenlemiştir. Buna göre; Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Bakanlığın teklifi, Bakanlar Kurulunun kararı ile aşağıda belirtilen yabancılar Türk vatandaşlığını kazanabilirler.

a) Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler,

b) 04.04.2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu (ekleme:28.07.2016 tarihli ve 6735 sayılı Kanun, m.27),

c) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler,

d) Göçmen olarak kabul edilen kişiler.

Diğer taraftan, 5901 sayılı Kanun’un 46’ncı maddesinde “Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” denilmektedir. Mezkûr hükme dayanarak hazırlanan “Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik”in^[1] ‘Türk vatandaşlığının istisnai olarak kazanılması, başvuru için gerekli belgeler ve yapılacak işlemler’ başlıklı 20’nci maddesinde yer alan düzenleme^[2] de şu şekildedir:

“(1) Kanunun 12 nci maddesinde sayılan hallerde yabancı, istisnai olarak Türk vatandaşlığını kazanabilir.

(2) Aşağıdaki şartlardan herhangi birini sağlayan yabancı, Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir:

a) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilen,

b) En az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarı peşin olarak yatırılan taşınmazın satışının vaat edildiğine dair noterden düzenlenen sözleşmenin üç yıl süreyle devri ve terkini yapılmayacağı taahhüdüyle tapu siciline şerh edildiği Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca tespit edilen,

c) En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca tespit edilenler,

ç) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen,

d) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak şartıyla satın aldığı Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilen.

e) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonu katılma payını en az üç yıl elinde tutma şartıyla satın aldığı Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen.

(3) Türk vatandaşlığını istisnai olarak kazanmak isteyen yabancı hakkında Bakanlığın yazılı talimatı üzerine müracaat makamlarınca aşağıda belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir:

a) İsteği belirten form dilekçe.

b) Kişinin hangi devlet vatandaşı olduğunu gösteren pasaport veya benzeri belge, vatansız ise temininin mümkün olması halinde buna ilişkin belge.

c) Medenî hal belgesi ve evli ise evlenme belgesi, boşanmış ise boşanma belgesi, dul ise eşine ait ölüm belgesi.

ç) Kişinin kimlik bilgilerini gösteren doğum belgesi veya nüfus kayıt örneği gibi belge ve evli ise eş ve çocuklarının aile bağını kanıtlayan nüfus kayıt örneği veya benzeri belge.

d) Türk vatandaşı birinci veya ikinci derece yakınları varsa bu kişilere ait müracaat makamlarınca sistemden alınan nüfus kayıt örneği.

e) Kişinin doğum tarihinin ay ve günü bulunmuyorsa, doğum tarihinin tamamlanması için ülkesinin yetkili makamlarından alınmış belge, belgenin temin edilememesi halinde ise 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 39 uncu maddesi gereğince işlem yapılmasını kabul ettiğine dair imzalı beyanı.

f) Hizmet bedelinin Maliye veznesine yatırıldığını gösteren makbuz.

(4) Tamamlanan dosya karar alınmak üzere Bakanlığa gönderilir.

(5) Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre vatandaşlığa alınacak kişilerin müracaatları, gerekli görülen hallerde Bakanlıkça alınır ve üçüncü fıkrada belirtilen belgelerden oluşan dosya düzenlenir.

(6) İkinci fıkrada belirtilen parasal değerlerin belirlenmesinde, tespit tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının efektif satış kuru ve/veya çapraz döviz kuru esas alınır.

(7) İkinci fıkra kapsamında yapılacak vatandaşlık kazanma başvuruları ile ilgili süreci takip etmek amacıyla İçişleri Bakanlığı bünyesinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı temsilcilerinden oluşan bir komisyon kurulabilir.

(8) İkinci fıkra kapsamında yapılacak yatırım türleri arasında belirtilen süreyi tamamlamak amacıyla geçişkenlik mümkündür.”

Esasen yapılan bütün bu düzenlemelerle, “vatandaşlık” verilmesi sonucu yabancıların ülkemizden daha çok konut alması, daha çok banka hesabı açması, daha çok yatırım yapması beklenmekte ve böylelikle ülkemize daha çok döviz getirilmesi hedeflenmektedir. Bununla birlikte, malum olduğu üzere Dünya çapında 2020 yılı başından bu yana yaşanmakta olan ve etkileri halen devam eden Pandemi’nin de olumsuz sonuçları ile küresel ekonomik hareketlilikteki sert yavaşlama, ülkemiz ekonomisinde çeşitli nedenlerle yaşanmakta olan dalgalanmalar, döviz kurlarındaki ani şoklar ve bu şokların yol açtığı aşırı oynaklık ve yanı sıra ortaya çıkan panik havası ile birleştiği de dikkate alınarak, ekonomiye katkıda bulunacak ölçüde ülkemize döviz getirerek “Türk vatandaşı” olmak isteyecek yabancıların sayıları hakkında ihtiyatlı olmakta yarar olduğu görülmekle beraber; aşağıda sunulan tablo, 5901 sayılı Kanun’da yapılan değişikliğin olumlu sonuçlarının bir biçimde alındığını göstermesi bakımından oldukça önemli tespitler içermektedir.

Tablo: Yabancılara Yapılan Konut Satış Sayıları (2013-2021)

TÜİK verilerine göre, yabancılara yapılan konut satışları, 2021 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %47,6 artarak 30 bin 849, Ağustos ayında yabancılara yapılan konut satışları da bir önceki yılın aynı ayına göre %50,7 artarak 5 bin 866 olmuştur. Yabancılara yapılan konut satışlarında, ilk sırayı İstanbul almış, İstanbul’u sırasıyla Antalya, Ankara, Mersin ve Yalova izlemiştir.

Kaynak: Konut Satış İstatistikleri, Ağustos 2021, Türkiye İstatistik Kurumu, < https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Konut-Satis-Istatistikleri-Agustos-2021-37476&dil=1 > erişim tarihi 14 Eylül 2021

KAYNAKLAR

Makaleler

AKBULAK, Yavuz, Yabancı Yatırım Çekmeyi Hedefleyen “Vatandaşlık” Adımında Son Durum, Legal Hukuk Dergisi (2018), 16(190)

Bültenler

Konut Satış İstatistikleri, Ağustos 2021, Türkiye İstatistik Kurumu, < https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Konut-Satis-Istatistikleri-Agustos-2021-37476&dil=1 > erişim tarihi 14 Eylül 2021

Mevzuat

Türk Vatandaşlığı Kanunu, Kanun Numarası: 5901, Kanun Tarihi: 29.05.2009, RG 12.06.2009/27256

Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik, Dayandığı Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi ve Sayısı: 12.02.2010, 2010/139, RG 06.04.2010/27544

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

[1] Söz konusu Yönetmelik’teki gelişmelere ilişkin çizelge, aşağıdaki tablodadır.

[2] Söz konusu 20’nci maddedeki değişikliklere ilişkin notumuz şu şekildedir:

1) 19.09.2018 tarihli ve 30540 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 106 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Eki Kararın 1 inci maddesiyle, 20’nci maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “2.000.000 Amerikan Doları” ibaresi “500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası”, şeklinde, (b) bendinde yer alan “1.000.000 Amerikan Doları” ibaresi “250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası” şeklinde, (c) bendinde yer alan “100”, “50”, şeklinde, (ç) bendinde yer alan “3.000.000 Amerikan Doları” ibaresi “500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası” şeklinde, (d) bendinde yer alan “3.000.000 Amerikan Doları”, “Hazine Müsteşarlığınca” ibaresi “500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası”, şeklinde değiştirilmiştir. 106 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Eki Kararın 2 nci maddesiyle, 20’nci maddenin altıncı fıkrasında yer alan “efektif satış kuru” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve/veya çapraz döviz kuru” ibaresi eklenmiştir.

2) 07.12.2018 tarihli ve 30618 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 418 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile bu bentte yer alan “satın aldığı” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 250.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz ya da karşılığı Türk Lirası tutarı peşin olarak yatırılan taşınmazın satışının vaat edildiğine dair noterden düzenlenen sözleşmenin üç yıl süreyle devri ve terkini yapılmayacağı taahhüdüyle tapu siciline şerh edildiği” ibaresi eklenmiştir.

Yavuz Akbulak

Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.