Türkiye’de Anonim Şirketlerin Halka Açılma Sayıları*

1. Giriş

Günümüzde genelde işletmeler, özelde ise şirketler faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde ve sürdürülmesinde gereksinim duydukları finansmanı çok çeşitli yollardan sağlama yoluna gitmektedirler. Finansman ihtiyaç duyulan fonun niteliğine göre;

• Kısa süreli ve
• Uzun süreli

olabilmektedir.

Finans yazınında bilinen başlıca kısa vadeli finansman ya da fon kaynakları;

• Ticari satıcı kredileri,
• Ticari banka kredileri,
• Grup içi nakdi fon aktarmaları,
• Para piyasasında satılan kısa süreli bonolar (finansman bonoları vb.) ve
• Faktoringdir.

Uzun vadeli yabancı kaynaklardan sağlanan fonlar ise, genellikle işletme varlıklarından makina, araç-gereç, donatım gibi duran varlıkları ya da devamlılık arz eden faaliyetleri karşılamak için kullanılmaktadır. Uzun vadeli yabancı kaynakların başlıcaları arasında;

• Banka kredileri,
• Halka açılma,
• Grup içi (holding ve/veya şirketler grubu) köprü kredileri,
• Tahvil ihraçları,
• Varlığa dayalı menkul kıymet ihraçları,
• Teminata dayalı menkul kıymet ihraçları,
• Finansal kiralama (leasing),
• Forfaiting (ihracat)

sayılabilir^[1].

2. Halka Açılma Kavramı

Halka açılma, en genel ifadeyle, “kapalı bir şirketin sermaye yapısında, bu şirkete halkın katılmasına olanak verecek düzeltmelerin yapılması” olarak tanımlanabilir.

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun^[2] (Kanun/SPKn) 3’üncü maddesi uyarınca;

i. Halka açık anonim ortaklık, kitle fonlaması platformları aracılığıyla para toplayanlar hariç olmak üzere^[3], payları halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıkları,

ii. Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satışı,

iii. Halka arz eden, sahip olduğu sermaye piyasası araçlarını halka arz etmek üzere SPK’ya başvuruda bulunan gerçek veya tüzel kişileri,

iv. İhraç, sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışını,

v. İhraççı, kitle fonlaması platformları aracılığıyla para toplayanlar hariç olmak üzere,^[4] sermaye piyasası araçlarını ihraç eden, ihraç etmek üzere SPK’ya başvuruda bulunan veya sermaye piyasası araçları halka arz edilen tüzel kişileri ve SPKn’na tabi yatırım fonlarını,

ifade eder.

6362 sayılı SPKn’nun 16’ncı maddesine göre;

a) Payları borsada işlem gören ortaklıklar,

ile

b) Kitle fonlaması suretiyle halktan para toplayan ortaklıklar hariç olmak üzere^[5], pay sahibi sayısı 500’ü aşan^[6] anonim ortaklıkların

payları halka arz olunmuş sayılır. Bu ortaklıklar halka açık ortaklık hükümlerine de tabi olurlar.

6362 sayılı SPKn’nun 16’ncı maddesine göre;

a) Payları borsada işlem gören ortaklıklar,

ile

b) Kitle fonlaması suretiyle halktan para toplayan ortaklıklar hariç olmak üzere^[7], pay sahibi sayısı 500’ü aşan anonim ortaklıkların

payları halka arz olunmuş sayılır. Bu ortaklıklar halka açık ortaklık hükümlerine de tabi olurlar.

3. Türkiye’de Son Yıllarda Gerçekleşen Halka Açılmalar

Türkiye’de 2010-2021/Haziran döneminde toplam 163 anonim şirketin sermaye artırımı ve/veya mevcut ortakların paylarının satışı marifetiyle halka açıldıkları ve bu sayede 25,3 milyar TL tutarında fon elde edildiği anlaşılmaktadır.

Tablo 1: Türkiye’de Gerçekleşen Halka Açılmalar (2010-2021/Haziran)

4. Dünya Genelinde Borsalarda İşlem Gören Şirket Sayıları

Dünya Borsalar Federasyonu ve SPK verilerine göre, payları borsalarda işlem gören şirket sayıları bakımından Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Çin’in başat oldukları, onları Hindistan, Japonya ve Güney Kore’nin ve ardından Avrupa mahalli ülkelerin izlediği, Türkiye’nin ise sayıca yetersiz olduğu görülmektedir.

Tablo 2: Dünya Genelinde Borsalarda İşlem Gören Şirket Sayıları (2010-2021/Haziran)

5. Sonuç

Finansmana erişim meselesi, işletmeler açısından üretim, işletmenin sürekliliği, rekabet ve benzeri birçok almaşık için en önemli etken durumundadır. Ortaklıkları yalnızca paydaşlarınca finanse edilen kurumlar olarak görmek büyük haksızlık olacaktır. Bu itibarla tüm finans kanallarının açık olması gereklidir.

Elbette çok sayıda alternatif finansman türlerinden birisi de halka açılmadır. Ülkemizde bu yönteme başvuru sayısı hem düşüktür, hem de şirketler sektörünce banka kredileri, banka dışı finansman (faktoring gibi) yöntemlerine kıyasla daima en son sıralarda kullanılan bir para bulma şeklidir.

Son yıllarda özkaynakların (vergisel bakımdan) özendirilmesi de dahil olmak üzere çok sayıda düzenleme yapılmış, seminerler, toplantılar, raporlar hazırlanmış ancak halka açılma bir finansman yöntemi olarak gerektiği biçimde kullanılmamıştır. Bilhassa krediye ulaşmadaki kolaylıkların, işletmelerin bu tercihlerinde büyük rolünün olduğu, kredi limitlerinin dolması ile beraber almaşık finansman modellerine gidildiği ve bu minvalde de halka açılmanın bir yöntem olarak seçildiği söylenebilir.

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.

Ülkemiz mevzuatı (Yasama gücü), içsel yapılarındaki uyumsuzluk gereği limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlere birer ticari sermaye şirketi olmalarına rağmen halka açılma ruhsatı vermemektedir.

[1] Bu konudaki ayrıntılı bilgi ve açıklamalar için lütfen bkz. Yavuz AKBULAK, Grup İçi Nakit Aktarımları ve Gayrinakdi İşlemlere İlişkin Düzenlemeler, Mali Hukuk Dergisi(2016), 12(138)

[2] Sermaye Piyasası Kanunu (meri), Kanun Numarası: 6362, Kanun Tarihi: 06.12.2012, RG 30.12.2012/28513

[3] Bu ibare, 05.12.2017 tarihli ve 30261 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 28.11.2017 tarihli ve 7061 sayılı Kanunun 107’nci maddesi ile getirilmiştir.

[4] Bu ibare, 7061 sayılı Kanunun 107’nci maddesi ile getirilmiştir.

[5] Bu ibare, 7061 sayılı Kanunun 109’uncu maddesi ile getirilmiştir.

[6] Bu düzenleme, anonim ortaklığın payları halka arz edilmemiş olmasına karşın, ortak sayısının 500 (bu sayı, mülga 2499 sayılı SPKn’nda 250 idi) olması nedeniyle, payların (ya da hisse senetlerinin) halka arz edildiğine (yani bu yolla “çok sayıda” ve “bilinmeyen/gayri muayyen” kişilere/yatırımcılara ortak olmaları için “çağrı” yapıldığı varsayımı ile) dair hukuki bir “karine” oluşturmaktadır.

[7] Bu ibare, 7061 sayılı Kanunun 109’uncu maddesi ile getirilmiştir.

Yavuz Akbulak

1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.