Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) iflas yasaları, kurumsal yönetişimi finansal suiistimalden sorumlu tutarak ve kaynakların verimli bir şekilde yeniden tahsis edilmesini sağlayarak disiplin altına almada önemli bir rol oynar[1]. Çin ise, 2006 yılında Çin’deki işletmelere uygulanabilir yeniden yapılanma ve tasfiye mekanizmaları getiren ve ABD’nin “Bölüm 11”ini (Chapter 11) yansıtan bir sistem oluşturan en son iflas yasasını yürürlüğe koymuştur[2]. Ancak, Çin’de iflas başvuruları düşük kalmaya devam etmekte[3] ve genellikle bu disiplin işlevini yerine getirememektedir. Çin’in kurumsal yönetişiminin, devlet mülkiyetinin ve toplumsal önceliklerinin benzersiz özellikleri, iflas işlemlerinin finansal disiplin için bir araç olarak etkinliğini önemli ölçüde zayıflatmaktadır.
İlk olarak, merkezi bir sorun Çin’in işletmelere yönelik yaygın devlet mülkiyetinde yatmaktadır. Ekonomik reformlar “özelleştirme olmadan şirketleşmeyi” (corporatization without privatization) başlattıktan sonra bile, devlet piramit yapıları ve karma mülkiyet modelleri aracılığıyla kilit şirketlerde önemli mülkiyet hisselerine sahip olmaya devam etmektedir[4]. Bu yerleşik devlet varlığı, hesap verebilirlik çizgilerini bulanıklaştırarak alacaklıların ve (bağımsız) dış denetçilerin yöneticileri kötü finansal kararlardan sorumlu tutmasını zorlaştırmaktadır[5].
Özel hissedarların aksine, devlet tarafından atanan yetkililer genellikle şirketin başarısında kişisel finansal çıkarlardan yoksundur ve bu da sıkı finansal disiplini uygulama motivasyonlarını azaltır[6]. Sonuç olarak, finansal açıdan sıkıntıda olan şirketler, özellikle devlet işletmeleri ya da kamu iktisadi teşebbüsleri (state-owned enterprises), işleri korumak ve sosyal istikrarı sürdürmek için tasarlanmış hükümet müdahaleleri sayesinde genellikle iflas başvurularından korunur[7].
İkinci olarak, Çin mahkemeleri iflas başvurularını kabul etme veya reddetme konusunda önemli bir takdir yetkisine sahiptir ve bu takdir yetkisi genellikle yerel hükümetin sosyal istikrar ve bölgesel ekonomik sağlık konusundaki endişelerinden etkilenir[8]. Bu takdir yetkisi gerekli iflas işlemlerini geciktirebilir veya önleyebilir. Başvurular kabul edildiğinde bile, devlet etkisi sıkı finansal hesap verebilirlikten ziyade işleri korumayı önceliklendiren sonuçları belirleyebilir[9]. Piyasa güçleri yerine idari otoriteler sıklıkla finansal sıkıntının çözümünü belirler. Birçok durumda, yerel hükümetler devlet işletmelerine ya da kamu iktisadi teşebbüslerine devlet öncülüğündeki finansal destek ayarlayarak veya operasyonları sürdürmek için varlık transferlerini düzenleyerek resmi iflastan kaçınmaya teşvik eder[10].
Üçüncüsü, Çin toplumunun sosyal uyum ve istikrara yönelik geleneksel tercihi, iflasın disiplin aracı olarak kullanılmasını daha da karmaşık hale getirir[11]. İflasa bağlı damga, hem kültürel hem de politik olarak güçlü kalmaya devam etmektedir. Şirketler iflası yeniden yapılanma ve finansal toparlanmaya yönelik stratejik bir adım olarak görmek yerine, genellikle bunu her ne pahasına olursa olsun kaçınılması gereken son çare olarak görmekte[12] ve bu isteksizlik, iflas korumasının finansal sorunları ele almak için zamanında kullanılmasını zayıflatmaktadır.
Ayrıca, devlete ait alacaklıların yüksek konsantrasyonu da tipik borçlu-alacaklı dinamiklerini bozar. Devlete ait bankalar genellikle sıkı finansal değerlendirmeler yerine politika hedeflerine dayalı krediler verir[13]. Borçlular sıklıkla bu kredileri sözleşmesel yükümlülükler yerine hükümet bütçe tahsisleri olarak algılar. Sonuç olarak, borç geri ödemelerinin tipik olarak dayattığı finansal disiplin zayıflar, çünkü devlet işletmeleri ya da kamu iktisadi teşebbüsleri devletin yükümlülüklerini karşılamak için müdahale edeceğini varsayar[14]. Bu alacaklı yaptırım eksikliği, iflasın yönetsel yanlış davranışları ve kötü finansal uygulamaları düzeltme mekanizması olarak potansiyelini azaltır. Bunun yerine, devlet kurtarmalarına ve gayrı resmi borç çözümlerine güvenmek hesap verebilirliği daha da aşındırır[15].
İflasın disiplin rolünü güçlendirmek için çeşitli reformlara ihtiyaç vardır. Bunlar arasında devlet müdahalesini azaltmak, iflas yöneticileri ve uzman yargıçlardan oluşan profesyonel bir topluluk oluşturmak ve iflası normal ve yapıcı bir iş kararı olarak görmeye yönelik toplumsal tutumları değiştirmek yer alır. Alacaklılar için daha fazla bağımsızlık getirmek ve yargı denetimini artırmak da zamanında yeniden yapılandırma kararlarının sağlanması için önemlidir.
Sonuç olarak, Çin’in 2006 tarihli İşletme İflas Yasası (Enterprise Bankruptcy Law) modernizasyona doğru bir adım teşkil ederken, köklü yönetim uygulamaları ve toplumsal normlar etkinliğini sınırlamaya devam etmekte ve bu sistemsel zorlukların ele alınması, sağlam ve piyasa odaklı bir kurumsal ortamın teşvik edilmesi için hayati önem taşımaktadır.
[1]Bkz. Weiying Zhang, China’s SOE Reform: A Corporate Governance Perspective, 3 Corp. Ownership & Control 132, 136–37 (2006).
[2]Bkz. Rebecca Parry & Yingxiang Long, China’s Enterprise Bankruptcy Law: Building an Infrastructure Towards a Market-Based Approach, 20 J. Corp. L. Stud. 157, 167 (2020).
[3]Bkz. Cao Siyuan (曹思源), Qiye Pochan An Chuang 14 Nian Zuidi de Fansi (企业破产案创 14 年最低的反思) [Examination of the Lowest Bankruptcy Case Number in 14 Years], 2 HU-Gang Jing Ji (沪港经济) [Shanghai & H.K. Eco.] 20 (2010).
[4]Bkz. Curtis J. Milhaupt, The State as Owner – China’s Experience, 36 Oxford Rev. Econ. Pol’y 362, 365 (2020).
[5]Bkz. Li-Wen Lin & Curtis Milhaupt, We Are The (National) Champions: Understanding the Mechanisms of State Capitalism in China, 65 Stan. L. Rev. 697, 726-28 (2013).
[6]Bkz. Tamar Groswald Ozery, Illiberal Governance and the Rise of China’s Public Firms: An Oxymoron or China’s Greatest Triumph? 42 U. Pa. J. Int’l L. 921, 944 (2021); ayrıca bkz. Donald C. Clarke, Corporate Governance in China: An Overview, 4 China Econ. Rev. 494, 499 (2003).
[7]Bkz. Randall Peerenboom, What Have We Learned About Law and Development? Describing, Predicting, and Assessing Legal Reforms in China, 27 Mich. J. Int’l L. 823, 844 (2006).
[8]Bkz. Emily Lee, The Reorganization Process Under China’s Corporate Bankruptcy System, 45 Int’l L. 939, 973 (2011).
[9]Bkz. Zhen Li, Zhongmei Pochan Chongzheng Zhidu Bijiao Yanjiu (中美破产重整制度比较研究) [Comparative Analysis of Chinese and U.S. Restructuring Systems] (Mar. 15, 2011).
[10]Bkz. George M. Kelakos et al., Corporate/Debt Restructuring: Japan, the Hong Kong SAR & the People’s Republic of China—A Roundtable Discussion, 10 Am. Bankr. Inst. L. Rev. 1, 25 (2002).
[11]Bkz. Peerenboom, “7” no.lu dipnot.
[12]Bkz. Edith Hotchkiss, Kose John, Bo Li, Jacopo Ponticelli & Wei Wang, Default and Bankruptcy Resolution in China, 15 Annu. Rev. Financ. Econ. 369, 383 (2023).
[13]Bkz. Tamar Groswald Ozery, Illiberal Governance and the Rise of China’s Public Firms: An Oxymoron or China’s Greatest Triumph? 42 U. PA. J. Int’l L. 921, 968 (2021).
[14]Bkz. Zhang, 1 no.lu dipnot, pp.145-146.
[15]Bkz. Li Shuguang & Wang Zuofa (李曙光 & 王佐发), Zhongguo Pochanfa Shishi Sannian de Shizheng Fenxi —- Lifa Yuqi Yu Sifa Shijian de Chaju Jiqi Jiejue Lujing (国《破产法》实施三年的实证分析──立法预期与司法实践的差距及其解决路径思) [An Empirical Analysis of Three Years of the Implementation of China’s Bankruptcy Law: The Gap Between Legislative Expectations and Judicial Practice and Its Resolution Path], 22 China Univ. Pol. Sci. & L.J. (中国政法大学学报) 58, 68 (2011) (Çin’deki yerel yönetim, sıkıntıdaki şirketlere kotasyon yeterliliklerini korumaları için özel bütçe tahsisi sağlamaktadır).
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.