Evde Yaşlı, Hasta ve Çocuk Bakımı Yapan Kimse İş Kanunu Kapsamında mıdır?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasına göre, ev hizmetlerinde çalışanlar kanun kapsamı dışında bırakılmıştır. 4857 sayılı Kanunda ev hizmetlerinden kastedilen temizlik, yemek, ütü gibi günlük ev işleridir. Ancak işçinin vasfından dolayı istihdam edildiği ve fakat evde iş gördüğü durumlarda İş Kanunu hükümleri uygulanmalıdır. Örneğin evde hasta, yaşlı kimselere bakan hemşire, çocuk bakıcısı[1], eğitim elemanı, özel aşçı, bahçıvan, şoför, bekçi gibi vasıflı kişiler İş Kanunu kapsamında de­ğerlendirilmelidir[2].

Nitekim Yargıtay’a göre, evde çocuk ve hasta bakımı yapan kişi İş Kanunu kapsamındadır[3]. Çocuk bakımı yanında arızi olarak ev işleriyle ilgilenmek İş Kanunu uygulamasında kalır[4]. Ancak Yargıtay verdiği bir kararında, aile fertlerini okula, kursa ve hatta işe götürüp getiren şoförü, ev hizmetlisi olarak değerlendirerek, İş Kanunu kapsamı dı­şında bırakmıştır[5]. Bununla birlikte, doktrinde savunulan bir görüşe göre, ev hizmetlerinde çalışma, İş Kanunu’nun kapsamının istisnaları arasında sa­yılmış olmakla, istisnaların dar yorumlanması ve çalışmaların daha çok İş Kanunu kapsamında değerlendirilmesi gerektiği yönündedir[6].

Konuyla ilgili Yar­gıtay Hukuk Genel Kurulu da 2018 yılında verdiği bir kararında, ev hizmet­lerinde çalışmaların evin içinde geçmesi gerektiğine vurgu yaparak, evlerde ağırlıklı olarak yapılan işin çocuk bakımı, yaşlı bakımı, hasta bakımı, bekçi­lik, bahçe işleri veya bahçıvanlık olması halinde, İş Kanunu hükümlerinin uygulanması gerektiğine hükmetmiştir[7].

Öte yandan, Sosyal güvenlik açısından ev hizmetlerinde sigortalı sayıl­mak için kişinin ücret karşılığında ve sürekli çalışan olması gerekir. Sürekli­lik kavramından ne anlaşılması gerektiği yüksek mahkeme kararlarına yansı­mıştır. Nitekim Yargıtay’a göre, “Haftalık normal çalışma süresinin yarısını aşan çalışma, sürekli çalışma sayılmakta ve haftada üç günden fazla süreyle ev hizmetlerinde çalışan işçinin sigortalı sayılması gerektiği kabul edilmek­tedir”[8]. Yargıtay 10 uncu Hukuk Dairesi kararlarında, ev işlerinde çalışan­ların sigortalı sayılması için haftanın çoğunluğunun ev işlerinde geçirilmesi gerektiği yönündedir[9].

Sonuç olarak, 4857 sayılı İş Kanunu’nda, ev hizmetlerinde çalışanlar kanun kapsamı dışında bırakılmıştır (m.4/1). İş Kanunu’nda, ev hizmetlerinden kastedilen temizlik, yemek, ütü gibi günlük ev işleridir. Ancak işçinin vasfından dolayı istihdam edildiği ve fakat evde iş gördüğü durumlarda İş Kanunu hükümleri uygulanmalıdır. Örneğin evde hasta veya yaşlı kişilere bakan hemşire, çocuk bakıcısı[10], eğitim elemanı, özel aşçı, bahçıvan, şoför, bekçi gibi vasıflı kişiler İş Kanunu kapsamında de­ğerlendirilmelidir.

[1] Y9HD.24.6.2020 T., E.2016/18218, K.2020/6372 Legalbank

[2] Y9HD.15.11.2016 T., E.2016/30168, K.2016/20156 Legalbank.

[3] Y9HD.24.6.2020 T., E.2016/18218, K.2020/6372 Legalbank

[4] Y9HD.31.5.2018 T., E.2016/20014, K.2018/12288 Legalbank

[5] Y9HD.09.10.2008 T., E.2007/27814, K.2008/25988 Legalbank

[6] ÇİL, Şahin, İş Hukuku Yargıtay İlke Kararları, 9.Baskı, (2019-2021). Ankara 2022, s.91.

[7] YHGK.27.6.2018 T., E.2015/9-3384, K.2018/1281 Legalbank

[8] Y21HD.29.03.2018 T., E.2016/17935, K.2018/2989 Legalbank

[9] Y10HD.22.01.2018 T., E.2016/16077, K.2018233; ÇİL, İş Hukuku Yargıtay İlke Kararları, s.92.

[10] Y9HD.24.6.2020 T., E.2016/18218, K.2020/6372 Legalbank

1962 yılında Sivas’ın Şarkışla İlçesinde doğdu. İlk ve Ortaokulu Sivas’ta, Liseyi Tokat’ta bitirdi. 1986 yılında Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden mezun oldu. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Özel Hukuk Anabilim Dalında Tezli Yüksek Lisans yaptı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nda uzun yıllar sırasıyla Bölge Müdür Yardımcısı, Bölge Müdürü ve Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yaptıktan sonra bu görevinden 2016 yılı mayıs ayında emekli oldu.
İnciroğlu Danışmanlık, Denetim ve Eğitim Hizmetleri şirketinin kurucusu olan İNCİROĞLU, özel sektöre yönelik iş hukuku, sendikalar ve toplu iş sözleşmesi hukuku, sosyal güvenlik hukuku ve yabancı çalışma hukuku alanlarında danışmanlık, denetim ve eğitim hizmetleri vermektedir.
Muhtelif dergi ve gazetelerde iş hukuku, iş sağlığı ve güvenliği hukuku ve sendikalar ve toplu iş sözleşmesi hukuku ile ilgili makaleleri, çeşitli üniversitelerde, kongre ve konferanslarda sunduğu bildirileri ve yayımlanmış yedi adet kitabı bulunan İNCİROĞLU, evli ve üç çocuk babasıdır.
Yayımlanan Kitapları
Sorulu-Cevaplı İş Hukuku Uygulaması, 4. Baskı, İstanbul 2019, Legal Yayıncılık.
Güncel Yargıtay Kararları Işığında Açıklamalı Yeni İş Kanunu, İstanbul 2006, Legal Yayıncılık.
İş Sağlığı ve Güvenliğinde İşçi ve İşverenin Hukuki ve Cezai Sorumlulukları, 2. Baskı, İstanbul 2008 Legal Yayıncılık.
Çalışma Hayatında Esnek Çalışma Uygulamaları, 2. Baskı, İstanbul 2020, Legal Yayıncılık.
Sorulu-Cevaplı İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Uygulaması, İstanbul 2014 Legal Yayıncılık.
Kamu İşvereninin İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından Sorumluluğu, 2. Baskı, Ankara 2016 Adalet Yayınevi
500 Soruda İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı, Güncellenmiş 3. Baskı, Ankara 2019 Seçkin Yayınları