Giriş
Yaşam koçluğu 10 yıldan fazla bir süredir devlet nezdinde yasal bir mesleki statüye sahip ise de bazı yazarlar yaşam koçluğunu, Ruh Sağlığı Yasa Tasarı hakkındaki tartışmalara dahil edilerek meslek olarak görmemeye çalışmaktadır.
Türk Psikiyatri Derneği Ruh Sağlığı Yasa Tasarısı Taslağını hazırlamış ve bu taslağı İnternet Sayfasında Kamuoyu ile paylaşmıştır. Söz konusu taslağın tam metnine aşağıdaki linkten ulaşılabilir.
https://psikiyatri.org.tr/uploadFiles/2811201717434-Ruh-Sagligi-Yasa-Taslagi.pdf
Ruh Sağlığı Yasa tasarı bireylerin ruh sağlığının korunması için önleyici tedbirler de dahil olmak üzere geniş bir düzenlemeye yer vermiştir. Bu tasarı Yaşam Koçluğu mesleğine yönelik herhangi bir engelleyici hüküm içermemektedir. Hem devlet hem de bireysel eksenli yapılması gerekenleri, sosyo ekonomik güvencelerin yerine getirilmesini ihtiva eder. Yaşam koçluğu ile Ruh Sağlığı Yasa Tasarısı’nda tanım bulmuş mesleklerin faaliyet alanları birbirlerinden farklıdır. Yaşam koçluğu tasarıda yer alan mesleklerin faaliyet alanlarına müdahale etmez. Bu mesleklerden bağımsız olarak yaşam koçları, kişilerin yaşamında yer alan hedef gerçekleştirme süreçlerine eşlik ederler.
Bu nedenle Türk Psikiyatri Derneği’nin Ruh Sağlığı Yasa Tasarısını destekliyor ve bir an önce yürürlüğe girmesini istiyoruz.
Yaşam Koçluğu
Yaşam koçluğu 29 Haziran 2013 tarih ve 28692 sayılı Resmî Gazete yayımlanan ULUSAL MESLEK STANDARTLARINA DAİR TEBLİĞ ile meslek standardına kavuşmuştur. Adı geçen tebliğ 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanununun 21 inci maddesi ile 5/10/2007 tarihli ve 26664 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ulusal Meslek Standartlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Bu tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş olup tebliğ hükümlerini Meslekli Yeterlilik Kurumu Başkanı yürütmektedir. Söz konusu Tebliğin tam metnine aşağıdaki linkten ulaşılabilir.
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/06/20130629-8.htm
Koç ilgili yasal süreçler, kalite normları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde; koçluk süreçlerinin iş organizasyonu ve süreç başlatma faaliyetlerini gerçekleştiren, koçluk sürecini yürüten ve bireysel mesleki gelişimini sağlayan nitelikli kişidir.
Koç, müşterilerin kişisel ve profesyonel potansiyelini gerçekleştirmeye yönelik farkındalık, gelişim ve çözüm seçeneklerini artırıcı ve bu yönde destekleyici çalışmaları yürütür.
Koç, koçluk sürecine uygun nitelikte, çoğunlukla kapalı mekânlar ve ofis ortamında çalışır. Genellikle serbest meslek statüsünde hizmet verirler. Hizmet verdiği müşteriler bireysel ve/veya kurumsal olabilir.
Mesleğin Uluslararası Sınıflandırma Sistemlerindeki Yeri, ISCO 08 : 2635 (Sosyal hizmet ve danışmanlık ile ilgili profesyonel meslek mensupları) olarak belirtilmiştir.
Yaşam koçları müşterileri olan gerçek ya da tüzelkişilere, iş yaşamı, ilişkileri ve sair konularda farkındalık yaratmayı meslek edinmişlerdir. Her geçen gün yaşam koçlarına duyulan ihtiyaç artmaktadır. Yaşam koçları kişilerin potansiyellerinin en üst limitlere çıkmasını ve yaşam hedeflerine ulaşmasını sağlayan profesyonel bir rehberlik hizmeti vermektedir.
Görüldüğü üzere, Yaşam Koçluğu, Mesleki Yeterlilik Kurumu nezdinde Resmî Gazete’de yer alan yasal düzenlemeler ile bir meslek olarak tanımlanmıştır.
Ruh Sağlığı Yasa Tasarısı:
Bu tasarı toplum ve bireylerin ruh sağlığının korunmasına ve ruhsal yönden sağlıklı gelişim sağlanmasına yönelik temel ilkeleri belirlemek, ruh sağlığı sorunu olan bireyleri saptamak, ilgili hizmet standartlarını tanımlamak, ruh sağlığı hizmet ve desteklerine acil erişim ihtiyacı duyan bireylerin, ihtiyaç duydukları önleyici, destekleyici ve iyileştirici hizmetleri mümkün olan en az kısıtlayıcı ve en uygun yöntemlerle sağlamayı amaçlamaktadır.
Ruh sağlığı alanında gelişimi koruyucu, destekleyici ve bağımsız yaşam becerilerini kazandırıcı, önleyici, tedavi edici, iyileştirici hizmetler ile eğitim ve sosyal destek hizmetlerine ve denetimlerine ilişkin usul ve esaslar bu yasa ile belirlenecektir.
Ruh sağlığının korunmasında Engelli Kişilerin Haklarına ilişkin BM Sözleşmesi, BM Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Engelliler Kanunu’ndaki ilke ve esaslar uygulama bulmaktadır.
Toplumsal yaşamın tüm alanlarında ruh sağlığı sorunlarının önlenmesi, bu alanda çalışanlar ile ilgililerin ekip çalışması ve iş birliğine dayalı çalışmalarının planlanması öngörülmüştür.
Ruhsal engellilerin hastalıklarının kötü kullanımının ve ayrımcılığın önlenmesine yönelik koruma tedbirlerinin alınması öngörülen bir diğer düzenlemedir.
İstemsiz hastaneye yatışların son çare olarak, Engelli Kişilerin Haklarına ilişkin BM Sözleşmesi ve Çocuk Hakları Sözleşmesine uygun olarak gerçekleştirilmesi esas alınmıştır.
Sağlık hizmetlerine erişimde ayrımcılığın önlenmesi, yasa kapsamında ruhsal sorunu bireyler özelinde ayrıca değerlendirilmiştir.
Koruyucu, Önleyici ve Geliştirici Ruh Sağlığı hizmetleri; Sağlık Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile işbirliği içinde yönetmelik hazırlanması ve yürütülmesi yasa tarafından düzenlenmiştir. İnsan onurunun korunmasına yönelik önlemlerin alınması esastır.
Yasa tasarısında incinebilirlik kapsamında yer alan kişi ya da grupların korunması için alınacak önlemler ayrıntılı olarak belirlenmiştir.
Hizmet Alan, Bakım Veren ve Hizmet Sunan Kişilerin Hakları ve Devletin Yükümlülükleri aşağıda gösterilen başlıklarda tek tek belirlenmiştir:
1. Ruh Sağlığı Sorunu Olan Kişilerin Hizmet Alma Hakkı
2. Bilgilendirilmiş onay verme ve reddetme hakkı
3. Bakım Veren Kişilerin Hakları
4. Hizmet Sunan Kişilerin Hakları
5. Mahremiyet ve İhbar Yükümlülüğü
Yasa tasarısında çerçevesi çizilen ilke ve esaslara göre meslek uzmanlarının ortak yapacağı çalışmalarla ülkemize uyarlanacak ve deneysel olarak uygulanacak hizmet çeşitleri ayrı yönetmeliklerle yasal mevzuata dahil edileceği belirtilmiştir.
Ruhsal bozukluk ya da hastalık tanısı koymaya ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı hekimler, bu uzmanın bulunmadığı koşullarda diğer hekimler yetkili olduğu belirtilmiştir. Çocukların ruhsal gelişim bozuklukları ve ruhsal hastalık tanılarını koymaya çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanları yetkili olduğu belirtilmiştir. Bunların bulunmadığı yerlerde erişkin ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanları bu görevi görebileceği belirtilmiştir.
Tedavi ve İyileşme Yönelimli Hizmetlerin niteliği, İyileşme Yönelimli hizmetlerin Uygulanması ayrı ayrı başlıklar altında düzenlenmiştir. İyileştirme hizmetleri Sağlık Bakanlığı’nca ruh sağlığı hizmeti vermek üzere ruhsatlandırılmış kurumlarda verilir.
İstemsiz Tedavi ve Yatış hususunda Sulh Hukuk Mahkemesinin görev ve yetkileri belirlenmiştir. Yatışlı ruh sağlığı hastanelerindeki tecrit, tespit ve gözetim uygulamaları, Türkiye’nin taraf olduğu Uluslararası Koruma Standartlarına uygun yürütüleceği belirtilmiştir.
Diğer mahkeme kararıyla olan tedavi kararları, Mahkemeler tarafından gözlem, koruma ve tedavi, sağlık tedbiri, tedavi tedbiri, denetimli serbestlik gibi amaçlarla gönderilen hastalarla ilgili işlemler TCK, CMK, HMK, ÇKK, AKK ve CİK’da gösterildiği şekilde uygulanacağı belirtilmiştir.
Ruh sağlığı hizmetlerinin denetimi, Ruh Sağlığı İzlem ve Denetim Kurulu, Hizmet alanlarca kurulan ve yönetilen kurullar ayrı ayrı düzenlenmiştir.
Önleyici ve iyileştirici ruh sağlığı hizmetleriyle ilgili yatırım ve harcamalar Sağlık Bakanlığı genel sağlık bütçesinden karşılanacağı belirtilmiştir. Ruh sağlığı hizmetleri hiçbir sağlık sigortasında kapsam dışı tutulamaz hükmü ayrıca düzenlenmiştir.
Yasada yer alan meslek mensuplarının odalaşma sürecini 1 takvim yılı içinde tamamlaması öngörülmüştür.
Sonuç olarak ruhsal hastalığı olanların bireylerin tedavi ve rehabilitasyonu, toplumsal yaşamın ve kamu düzeninin korunmasını amaçlanmaktadır. Bu tasarı aile içi şiddet başta olmak üzere ruh hastalığı kökenli suçların önlenmesine yönelik tedbirleri geniş kapsamlı olarak ele alınacaktır. Anksiyete, depresyon, hiperaktivite, bipolar bozukluk, şizofreni ve benzeri toplumda yaygın olan ruhsal hastalıkların önlenmesi veya etkilerinin en aza indirgenmesi söz konusu olacaktır.
ORCID: 0000-0001-5887-0656
2004 yılında Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Avukatlık stajını 2005 yılında tamamladı. 2006 yılında askerlik görevini tamamlayarak İzmit/Kocaeli'nde avukatlık bürosunu açtı. 2011'de kaydını İstanbul Barosu’na aldırmış olup halen Kadıköy İstanbul'da İstanbul Barosuna bağlı olarak avukatlık yapmaktadır.
Modern Hukuk Akademisi eğitmenliği ve akademik koordinasyon danışmanlığını yürütmüş olup Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunda Ceza ve Ceza Usul Hukuku eğitimi vermiştir. Anadolu Yakası Rumeli Göçmenleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yönetim Kurulu üyesi ve Kamu Yararını Savunma Derneği Önceki Başkanıdır.
İstanbul Barosu Deprem Hukuku Komisyonu Yürütme Kurulu Üyesi ve İstanbul Barosu Meslek Sorunları Komisyonu üyesi olan Deşat, İngilizce, Almanca ve Arnavutça bilmektedir.
Sosyolog, Aile Danışmanı, Yaşam Koçu
ORCID: 0009-0008-0021-1744
2006 yılında Cumhuriyet Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Bölümünden mezun oldu. 10 yıl bankacılık sektöründe yönetici olarak çalıştı. 2016 yılında Yaşam Koçluğu eğitimleri olarak çalışmalarını bu alanda yoğunlaştırdı.
2023 yılında Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümünden mezun olmasını müteakip Milli Eğitim Bakanlığının Aile Danışmanlığı Sınavında başarılı olarak Aile Danışmanı unvanını aldı. Yaşam Koçu ve Aile Danışmanı olarak, bireye ve topluma yönelik sorunlara rehberlik etmeye devam etmektedir.
Bu alandaki konularda farkındalık yaratmaya yönelik çalışmalara dair uzmanlık eğitimlerine katılmıştır. Katıldığı Atölye ve Eğitim Çalışmaları: *Yaşam Koçluğu Eğitimi, *Mindfullness Eğitimi, *Aile Danışmanlığı Eğitimi, *Aile Danışmanlığı Süpervizyon Eğitimi, *Sosyoloji Atölye Çalışması, *Güçlü Soru Sorma ve Düşünce Mühendisliği Eğitimi