Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) ‘Kurumsal Şeffaflık Yasası’ (CTA), hem yerli hem de yabancı milyonlarca şirket ve diğer kuruluşun ‘gerçek yararlanıcı’ [ya da intifa hakkı sahibi (beneficial ownership)] bilgilerini bildirmelerini/raporlamalarını zorunlu kılmaktadır. Yeni yükümlülüklerin işletmeler üzerindeki etkisi konusunda çok şey yapılmış olsa da binlerce şirketin muaf tutulacağını belirtmekte fayda vardır.
Kurumsal Şeffaflık Yasası, özellikle bildirim yükümlülüklerini uygulayan nihai kuralda belirtilen ve ABD Mali Suçlarla Mücadele Ağının (Financial Crimes Enforcement Network-FinCEN) küçük işletme uyum kılavuzunda daha ayrıntılı olarak açıklanan “bildirim/beyan/raporlama şirketi” [ya da yükümlü şirket (reporting company)] tanımına yönelik 23 adet muafiyet getirmektedir. Aşağıdaki 23 adet muafiyetten herhangi birinin kapsamına giren kuruluşlar, gerçek yararlanıcı bilgi (beneficial ownership information) raporu sunma zorunluluğuna tabi olmayacaktır:
- Menkul kıymet ihraççıları (securities reporting issuer): (A) 1934 tarihli Menkul Kıymetler Borsası Kanunu’nun 12. maddesi uyarınca kayda alınmış bir menkul kıymet türünün ihraççısı olan veya (B) 1934 tarihli Menkul Kıymetler Borsası Kanunu’nun 15(d) no.lu maddesi uyarınca ilave ve periyodik bilgiler sunması gereken herhangi bir menkul kıymet ihraççısı.
- Hükümet otoritesi (governmental authority): (A) Amerika Birleşik Devletleri yasaları, bir Kızılderili kabilesi, bir eyalet veya bir eyaletin siyasi alt bölümü kapsamında veya iki veya daha fazla eyalet arasındaki eyaletlerarası bir anlaşma kapsamında kurulmuş herhangi bir kuruluş ile (B) Amerika Birleşik Devletleri veya herhangi bir Kızılderili kabilesi, eyaleti veya siyasi alt bölümü adına hükümet yetkisini kullanan herhangi bir kuruluş.
- Bankalar (bank): (A) Federal Mevduat Sigortası Kanunu’nun (Federal Deposit Insurance Act) 3. maddesinde, (B) 1940 tarihli Yatırım Şirketleri Kanunu’nun (Investment Company Act) 2(a) no.lu maddesinde veya (C) 1940 tarihli Yatırım Danışmanları Kanunu’nun (Investment Advisers Act) 202(a) no.lu maddesinde tanımlandığı şekilde ‘banka’ olan herhangi bir kuruluş.
- Kredi birlikleri (credit union): Federal Kredi Birliği Yasası’nın (Federal Credit Union Act) 101. maddesinde tanımlandığı şekliyle ‘federal kredi birliği’ veya ‘eyalet kredi birliği’ (federal credit union or state credit union) olan herhangi bir kuruluş.
- Mevduat kurumu holding şirketleri (depository institution holding company): 1956 tarihli Banka Holding Şirketleri Yasası’nın 2. maddesinde tanımlandığı gibi herhangi bir ‘banka holding şirketi’ veya Konut Sahipleri Kredilendirme Yasası’nın (Home Owners Loan Act) 10(a) no.lu maddesinde tanımlandığı gibi herhangi bir ‘tasarruf ve kredi holding şirketi’ (savings and loan holding company).
- Para hizmetleri işletmeleri (money services business): “31 USC 5330” kapsamında Mali Suçlarla Mücadele Ağına tescilli/kayıtlı herhangi bir para transferi işletmesi veya “31 CFR 1022.380” kapsamında Mali Suçlarla Mücadele Ağına kayıtlı herhangi bir para hizmetleri işletmesi.
- Menkul kıymet aracı kurumlar veya satımcıları (broker or dealer in securities): 1934 tarihli Menkul Kıymetler Borsası Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlandığı şekliyle “aracı kurum” veya “satımcı” olan ve bu kanunun 15. maddesi uyarınca kayıtlı bulunan herhangi bir kuruluş.
- Menkul kıymet borsaları veya takas kurumları (securities exchange or clearing agency): 1934 tarihli Menkul Kıymetler Borsası Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlandığı şekliyle bir “borsa” veya “takas kurumu” olan ve bu kanunun 6. veya 17A no.lu maddeleri kapsamında kayıtlı bulunan herhangi bir kuruluş.
- Diğer Takas Kanunu’na tabi kuruluşlar (other exchange act-registered entity): Muafiyet 1 (menkul kıymet ihraççısı), muafiyet 7 (menkul kıymet aracı kurumu veya satımcısı) veya muafiyet 8’de (menkul kıymet borsası veya takas kurumu) tanımlananlar dışında kalan ve 1934 tarihli Menkul Kıymetler Borsası Yasası kapsamında ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na kayıtlı bulunan herhangi bir kuruluş.
- Yatırım şirketleri veya yatırım danışmanları (investment company or investment adviser): (A) 1940 tarihli Yatırım Şirketleri Kanunu’nun 3. maddesinde tanımlandığı üzere “yatırım şirketi” veya 1940 tarihli Yatırım Danışmanları Kanunu’nun 202. maddesinde tanımlandığı şekilde “yatırım danışmanı” olan herhangi bir kuruluş ile (B) 1940 tarihli Yatırım Şirketleri Yasası veya 1940 tarihli Yatırım Danışmanları Yasası kapsamında SEC’e kayıtlı bulunan herhangi bir kuruluş.
- Risk sermayesi fonu danışmanları (venture capital fund adviser): (A) 1940 tarihli Yatırım Danışmanları Yasası madde 203(l)’de tanımlanan ve (B) ADV Formunun 10. maddesindeki bilgiyi, Ek A’yı ve madde 1A’nın ‘B’ no.lu Ekini veya bunların haleflerini SEC’e sunan herhangi bir yatırım danışmanı.
- Sigorta şirketleri (insurance company): 1940 tarihli Yatırım Şirketleri Kanunu’nun 2. maddesinde tanımlanan “sigorta şirketi” olan herhangi bir kuruluş.
- Eyalet lisanslı sigorta müstahsilleri (state-licensed insurance producer): (A) Bir eyalet tarafından yetkilendirilen ve sigorta komiseri veya benzer bir yetkili veya eyalet dairesinin denetimine tabi olan ve (B) Amerika Birleşik Devletleri’nde fiziksel bir ofiste faaliyet gösteren, sigorta müstahsili (sigorta primi istihsal eden) olan herhangi bir kuruluş.
- Emtia Borsası Kanunu’na tabi kuruluşlar (commodity exchange act registered entity): Emtia Borsası Kanunu madde 1a’da tanımlandığı gibi “tescilli/kayıtlı kuruluş” (registered entity) olan veya “vadeli işlem aracı kurum taciri”, “tanıtım aracı kurumu”, “Swap satımcısı”, “büyük swap katılımcısı”, “emtia havuzu operatörü” (introducing broker, Swap dealer, major swap participant, commodity pool operator) olan herhangi bir kuruluş veya her biri Emtia Borsası Kanunu madde 1a’da tanımlandığı gibi “emtia alım satım danışmanı” (commodity trading advisor) veya Emtia Borsası Kanunu madde 2(c-2-B)’de tanımlandığı gibi Emtia Borsası Yasası kapsamında Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu’na kayıtlı bulunan “perakende döviz satımcısı”.
- Muhasebe firmaları (accounting firm): 2002 tarihli Sarbanes-Oxley Yasası’nın 102. maddesi uyarınca kayıtlı herhangi bir kamu muhasip firması.
- Kamu hizmeti sunan kuruluşlar (public utility): “26 USC 7701(a)(33)(A)”da tanımlandığı gibi “düzenlenmiş kamu hizmeti” (regulated public utility) minvalinde Amerika Birleşik Devletleri’nde telekomünikasyon hizmetleri, elektrik enerjisi, doğal gaz veya su ve kanalizasyon hizmetleri sağlayan herhangi bir kuruluş.
- Finansal piyasa fayda sağlayıcıları (financial market utility): 2010 tarihli Ödeme, Takas ve Mutabakat Denetleme Yasası’nın 804. maddesi kapsamında Finansal İstikrar Gözetim Konseyi tarafından belirlenen herhangi bir finansal piyasa fayda sağlayıcısı.
- Havuzda toplanan yatırımlara aracı kuruluşlar (pooled investment vehicle): Muafiyet 3 (banka), 4 (kredi birliği), 7 (menkul kıymet aracı kurumu veya satımcısı), 10 (yatırım şirketi) veya 11 (girişim sermayesi fonu danışmanı)’de tanımlanan bir kişi tarafından işletilen veya tavsiye edilen, Kurumsal Şeffaflık Yasası’nda tanımlandığı şekliyle herhangi bir “havuzda toplanan yatırımlara aracı kuruluş”.
Bu muafiyetlerin tüm özel, düzenlemeye tabi olmayan ticari kuruluşların son derece ilgisini çekmesi beklendiğinden, geri kalan beş muafiyet daha ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Vergiden muaf kuruluşlar (tax-exempt entity): (A) 1986 tarihli İç Gelir Kanunu’nun 501(c) no.lu maddesinde tanımlanan [yasanın 508(a) no.lu maddesi dikkate alınmaksızın belirlenmiştir] ve anılan kanunun 501(a) no.lu maddesi uyarınca vergiden muaf bir kuruluş olan herhangi bir kuruluş, (B) Kanunun 501(c) no.lu maddesinde tanımlanan ve 501(a) no.lu maddesi uyarınca vergiden muaf olan ancak vergiden muafiyet statüsünü 180 günden daha kısa bir süre önce kaybetmiş olan bir kuruluş, (C) aynı kanunun 527(e-1) no.lu maddesinde tanımlandığı gibi, kanunun 527(a) no.lu maddesi uyarınca vergiden muaf olan bir siyasi kuruluş veya (D) söz konusu yasanın 4947(a) no.lu maddesinin (1) veya (2) no.lu fıkralarında tanımlanan bir vakıf.
Vergiden muafiyet statüsünü içeren bir muafiyete hak kazanmaya çalışırken, kuruluşlar, vergiden muaf yeni kuruluşun kurulmasından sonraki dönemde ancak söz konusu kuruluşun vergiden muaf statüsünün onayını Gelir İdaresi’nden almadan önce, potansiyel Kurumsal Şeffaflık Yasası raporlama yükümlülüklerinin farkında olmalıdır. Bu gri dönemde, kuruluş başka bir Kurumsal Şeffaflık Yasası muafiyetinin kapsamına girmediği sürece, kuruluşun Mali Suçlarla Mücadele Ağına bir gerçek yararlanıcı bilgi raporu sunması gerekecektir. Buna ek olarak, vergiden muaf kuruluş statüsünü kaybederse ve yukarıda belirtilen 180 günlük süre geçmişse veya söz konusu kuruluş başka bir şekilde raporlama yükümlülüklerine tabi hale gelirse, söz konusu kuruluşun, diğer hususların yanı sıra, gerçek yararlanıcılar hakkındaki bilgileri de raporlaması gerekecektir. Bazı vergiden muaf kuruluşlar söz konusu olduğunda kafa karıştırıcı görünebilir. Örneğin, kâr amacı gütmeyen bir şirketin “gerçek yararlanıcıları”, kıdemli çalışanları, kıdemli bir çalışanı atama veya görevden alma yetkisine sahip kişileri veya kıdemli bir yöneticiyi veya yönetim kurulunun çoğunluğunu ve önemli kuruluş kararları üzerinde doğrudan veya başka bir şekilde önemli etkiye sahip olan kişileri, bu kişiler teknik olarak kuruluşun kendisinde herhangi bir menfaate ‘sahip’ olmasa bile görevden alma yetkisi olan kişileri içerebilir.
Vergiden muaf tüm kuruluşların bu kapsama girmediği unutulmamalıdır. Örneğin, kanunun 501(d) no.lu maddesi uyarınca vergiden muaf olan bir dini kuruluş bu muafiyetten yararlanamayacak, ancak koşullara bağlı olarak özel bir vakıf bu muafiyetten yararlanabilecektir.
Vergiden muaf bir kuruluşa yardım eden kuruluşlar (entity assisting a tax-exempt entity): (A) Yukarıda muafiyet 19’da tanımlanan herhangi bir kuruluşa münhasıran finansal yardım sağlamak veya yönetim haklarına sahip olmak amacıyla faaliyet gösteren herhangi bir kuruluş; (B) 1986 tarihli İç Gelir Kanunu madde 7701(a-30)’da tanımlanan ABD yurttaşı olan herhangi bir kuruluş; (C) ABD vatandaşı olan veya “daimi ikamet için yasal olarak kabul edilen” [Göçmenlik ve Vatandaşlık Yasası madde 101(a)’da tanımlandığı gibi] bir veya daha fazla ABD kişisinin münhasıran mülkiyetinde veya kontrolünde bulunan herhangi bir kuruluş ile (D) finansmanının veya gelirinin en azından çoğunluğunu Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olan veya “daimi ikamet izni yasal olarak kabul edilen” (lawfully admitted for permanent residence) bir veya daha fazla Amerika Birleşik Devletleri kişisinden elde eden herhangi bir kuruluş.
Yukarıdaki (A) alt bölümünün genişliği göz önüne alındığında, hangi kuruluşların bu muafiyet kapsamına girdiğini belirlemek için daha fazla rehberliğe ihtiyaç bulunmaktadır.
Büyük şirketler (large operating company): (A) Amerika Birleşik Devletleri’nde “26 CFR 54.4980H-1(a)”, “54.4980H-3” ve “31 CFR 1010.100(hhh)” belirtilen anlama sahip 20’den fazla “tam zamanlı çalışanı” bulunan; (B) Amerika Birleşik Devletleri’nde fiziki bir ofiste faaliyet gösteren ve (C) ABD’de bir önceki yıl için federal kurumlar vergisi veya bilgi beyannamesi veren ve kuruluşun geçerli İç Gelir İdaresi (IRS) formunda dış kaynaklardan yapılan brüt gelirler veya satışlar hariç olmak üzere brüt gelir veya satış olarak rapor edilen 5 milyon dolardan fazla brüt gelir veya satış gösteren herhangi bir kuruluş.
Bu muafiyet kapsamında “tam zamanlı çalışan” (full-time employee), şirkette haftada ortalama en az 30 saat veya ayda 130 saat çalışan herkestir. Kiralanan çalışanlar 20 kişilik çalışan şartına dâhil değildir ve kuruluşlar, Kurumsal Şeffaflık Yasası’nın amaçları doğrultusunda çalışanları bağlı kuruluşlar arasında birleştiremez. Nihai kural ve düzenlemeler, mevsimlik çalışanların veya herhangi bir yıl içinde çalışan sayısındaki değişikliklerin nasıl hesaba katılacağına değinmediği için bu kavram hâlâ belirsizliğini korumaktadır. Buna ilave olarak, kuruluşun bu tür bir gereksinimi karşılamak amacıyla konsolidasyon yapmasına izin verilmeyen çalışan gereksiniminden farklı olarak, “26 USC 1504” anlamında bağlı şirketler grubunun bir parçası olan ve konsolide vergi beyannamesi sunan bir kuruluşun, bağlı grubun bu gereksinimin karşılanması amacıyla brüt hasılat veya satış gereksinimi. Ancak böyle bir kuruluş, brüt hasılat ve satış zorunluluğunu karşılayan bir vergi beyannamesi vermedikçe “büyük işletme” muafiyetinden yararlanamayacaktır. Ayrıca, hiçbir işin yürütülmediği bir yerde bir posta kutusu veya başka bir ana adrese sahip olmanın, fiziksel bir faaliyet varlığının tesis edilmesi için yeterli olmayacağı da unutulmamalıdır.
Diğer Kurumsal Şeffaflık Yasası muafiyetleri gibi, kuruluşun yukarıda belirtilen şartlardan herhangi birini artık karşılamaması durumunda, artık “büyük faaliyet gösteren şirket” (large operating company) muafiyetine hak kazanmayacak ve böyle bir muafiyeti kaybettiği tarihten itibaren 30 gün içinde bir gerçek yararlanıcı bilgi raporu sunması gerekecektir.
Belirlenen muaf kuruluşların bağlı kuruluşları (subsidiary of certain exempt entities): Yukarıda belirtilen 1-5, 7-17, 19 veya 21 no.lu muafiyetlerde tanımlandığı gibi, mülkiyet payları doğrudan veya dolaylı olarak bir veya daha fazla muaf kuruluş tarafından kontrol edilen veya tamamen sahip olunan herhangi bir kuruluş.
Bu muafiyetin yukarıdaki muafiyetlerin tümü için değil, yalnızca bazıları için geçerli olduğuna dikkat edilmelidir. Örneğin, ana kuruluşun veya ana kuruluşların kendilerinin Kurumsal Şeffaflık Yasası kapsamında yalnızca aşağıdakiler için muaf olması durumunda, bu tür bağlı ortaklıklar “tali ortaklık muafiyetinden” yararlanamayacaktır: (i) havuzda toplanan yatırımlara ilişkin araçlar; (ii) para gönderen veya para hizmeti veren işletmeler; (iii) vergiden muaf kuruluşlara yardım eden kuruluşlar veya (iv) aktif olmayan kuruluşlar. Buna ek olarak, muafiyete sahip statünün değişmesi durumunda, böyle bir kuruluş bir gerçek yararlanıcı bilgi raporuna ve bu raporu sunma yükümlülüğüne sahip olabilir.
Yukarıda bahsedilen “tamamına sahip olunan” (wholly owned) kavramının uygulanması muhtemelen basit olsa da, bu muafiyete ilişkin “kontrol” kavramı daha ayrıntılı bir analiz gerektirebilir. Örneğin, bir işletmenin bu “ikincil/tali muafiyet”ten (subsidiary exemption) yararlanıp yararlanmadığına ilişkin analiz, işletmenin sahiplik paylarını kontrol eden veya sahip olan tek bir muafiyet kuruluşunun belirlenmesiyle sonuçlanmaz. Bunun yerine, bir kuruluşun, biri muaf olmayan birden fazla kuruluş tarafından kontrol edilmesi durumunda, bu “ikincil muafiyet” mevcut olmayabilir.
Aktif olmayan (gayri faal) kuruluşlar (inactive entity): (A) 01 Ocak 2020 tarihinde veya öncesinde var olan; (B) aktif olarak iş yapmayan; (C) doğrudan veya dolaylı olarak, tamamen veya kısmen “yabancı bir şahsın” (a foreign person) mülkiyetinde olmayan; (D) önceki 12 aylık dönemde mülkiyetinde herhangi bir değişiklik yaşanmamış olan; (E) önceki 12 aylık dönemde doğrudan veya kuruluşun veya kuruluşun herhangi bir bağlı kuruluşunun menfaat sahibi olduğu herhangi bir finansal hesap aracılığıyla bin ABD dolarından daha fazla tutarda fon göndermemiş veya almamış olan, (F) Amerika Birleşik Devletleri’nde veya yurtdışında herhangi bir anonim şirket, limited şirket veya diğer benzer nitelikte olan kuruluştaki sahiplik payları da dâhil olmak üzere herhangi bir çeşitte veya türde varlığa sahip olmayan herhangi bir kuruluş.
Bu muafiyetin 01 Ocak 2020 tarihinden sonra kurulan aktif olmayan kuruluşlar için geçerli olmadığını ve başka önemli sınırlamalara sahip olduğu unutulmamalıdır.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.