Giriş
İngiltere ve Galler yasalarına tabi ticari sözleşmelerde, beyan, garanti ve taahhüt [representations, warranties, and covenants] terimleri sıklıkla kullanılır; ancak her birinin farklı yasal anlamları ve sonuçları vardır. Bu farklılıkları anlamak, sözleşmelerin açıkça hazırlanmasını, uygulanabilir olmasını ve tarafların niyetleriyle uyumlu olmasını sağlamak için önemlidir. Bu makalede, bu terimlerin ne anlama geldiği, her birinin ne zaman kullanılacağı ve İngiliz yasalarına göre etkileri açıklanmaktadır.
- Sözleşmeler Bağlamında
1.1. Beyan
Beyan, sözleşme yapılmadan önce bir tarafın diğerine yaptığı ve diğer tarafı sözleşmeye girmeye ikna etme niyetinde olduğu bir olgu açıklamasıdır. İngiliz sözleşme hukukunda, beyanlar genellikle geçmiş veya mevcut olgularla ilgilidir. Bir beyanın yanlış olduğu ortaya çıkarsa, bu yanlış beyan iddiasına yol açabilir.
Beyanlar;
- Sözleşme imzalanmadan önce olguları veya koşulları iddia ederken;
- Diğer tarafın sözleşmeye girmek için güvendiği temel bilgileri teyit etmek için,
- Yanlış veya yanıltıcı bilgilere güvenmekten korunmak için
kullanılır.
Tipik senaryolar şunları içerir:
- Hisse veya varlık satın alma sözleşmelerindeki açıklamalar [örneğin “devam eden (bekleyen) dava yoktur”].
- Sözleşme öncesi müzakereler sırasında anlaşma açısından önemli olan ifadeler.
Örnek: “Satıcı, şirketin herhangi bir devam eden veya tehdit edilen davaya tabi olmadığını beyan eder.”
Bir taraf, yanlış beyana dayanarak bir sözleşme yaparsa, 1967 tarihli Yanlış Beyan Yasası[1] [Misrepresentation Act] kapsamında aşağıdakiler de dâhil olmak üzere çözümlere sahip olabilir:
- Sözleşmenin feshi (iptal edilmesi) ve/veya
- Yanlış beyanın hileli, ihmale veya masum olunmasına bağlı zararlar.
1.2. Garanti
Garanti, belirli bir ifadenin veya koşulun doğru olduğuna ve belirli bir süre boyunca doğru kalacağına dair sözleşmesel bir vaattir. Beyanların aksine, garantiler sözleşmesel şartlardır. Garanti ihlali genellikle bir tazminat talebine yol açar, ancak genellikle masum tarafa sözleşmenin temelini oluşturmadığı sürece sözleşmeyi feshetme hakkı vermez.
Garantiler;
- Bir olgunun veya koşulun imza anında doğru olduğunu ve belirli bir süre boyunca doğru kalacağını garanti etmek istendiğinde;
- Bir ifadenin yanlış çıkması durumunda riski dağıtmak ve zararlar için net bir temel oluşturmak için,
- Ayrıntılı güvencelerin gerekli olduğu işletme satışları veya tedarik sözleşmeleri gibi titiz inceleme gerektiren işlemlerde
kullanılır.
Tipik örnekler:
- Mal veya hizmetlerin durumu.
- Yasalara veya düzenlemelere uyum.
- Satın alma sözleşmelerindeki finansal açıklamalar.
Örnek: “Satıcı, tedarik edilen malların kararlaştırılan özelliklere uygun olacağını ve 12 aylık bir süre boyunca kusurlardan ari olacağını garanti eder.”
1.3. Taahhüt
Bir taahhüt, gelecekte bir şeyi yapma veya yapmaktan kaçınma konusunda[2] bağlayıcı bir yükümlülüktür. Taahhütler, devam eden veya gelecekteki sözleşmesel yükümlülükler getirmeleri bakımından garantilerden ve beyanlardan farklıdır. Bir taahhüt ihlali, zarar gören tarafa tazminat talep etme hakkı verebilecek ve ciddi durumlarda sözleşmeyi feshedebilecek bir sözleşme ihlali olarak ele alınır.
Taahhütler;
- Devam eden görevleri veya gelecekteki kısıtlamaları belirlemek için;
- Bir tarafın zaman içinde belirli bir eylemi yapması söz konusu olduğunda veya yapmaktan kaçınması önemli olduğunda,
- İlişki boyunca sözleşmesel disiplini sürdürmek için
kullanılır.
Yaygın kullanımlar şunlardır:
- Rekabet etmeme ve müşteri çekmeme hükümleri;
- Ödeme yükümlülükleri;
- Gizlilik taahhütleri,
- Sigorta veya düzenleyici uyumu sürdürme vaatleri.
Örnek: “Alıcı, sözleşmede belirtilen vade tarihine kadar kararlaştırılan satın alma fiyatını ödemeyi taahhüt eder.”
- Açıklamaların Çifte Rolü: Beyan ve Garanti
Tek bir sözleşme beyanı hem bir açıklama hem de bir garanti olarak işlev görebilir. Bir beyanın bunu yapıp yapmaması tarafların niyetlerine ve anlaşmanın taslağına bağlıdır. Mahkemeler beyanın sadece etiketini değil, özünü de değerlendirir.
- Zımni Şartlar Hakkında Ek Notlar
Bazı garantiler ile taahhütler, aşağıdakiler dâhil olmak üzere yasa tarafından zımni olarak kabul edilebilir:
1979 tarihli Mal Satışı Yasası[3] [Sale of Goods Act]; örneğin malların tatmin edici kalitede olduğuna dair zımni garanti.
1982 tarihli Mal ve Hizmet Tedariki Yasası[4] [Supply of Goods and Services Act]; örneğin hizmetlerin makul özen ve beceriyle gerçekleştirileceğine dair zımni şart.
Sonuç
İngiltere ve Galler’deki ticari sözleşmelerde, risk tahsisi ve uygulanabilirlik için beyanların, garantilerin ve taahhütlerin ne zaman ve nasıl kullanılacağını bilmek esastır:
Sözleşme oluşumunu teşvik eden gerçekleri doğrulamak için beyanlar kullanılır.
Garantiler, genellikle imza sonrası güvence için, belirli gerçeklerin veya koşulların doğruluğunu garanti etmek için kullanılır.
Taahhütler ise, devam eden veya gelecekteki sözleşmesel yükümlülükleri dayatmak için kullanılır.
Kesin taslak, tüm taraflar için netlik, uygun çözüm ve koruma sağlar. Önemli işlemler için, İngiliz hukukuyla uyumu sağlamak ve yasal riski azaltmak için her zaman profesyonel hukuki danışmanlık alınmalıdır.
[1]<https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1967/7>.
[2]<https://uk.practicallaw.thomsonreuters.com/8-107-6009?transitionType=Default&contextData=(sc.Default)&firstPage=true#:~:text=An%20agreement%20or%20promise%20to,also%20known%20as%20an%20undertaking.>.
[3]<https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1979/54>.
[4]<https://www.legislation.gov.uk/ukpga/1982/29>.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.