Hadisenin Özü
- Yeni kurallar yatırımları teşvik edecek, sosyal yakınlaşmaya etki edecek ve planlara yönelik ulusal bağlılığı artıracaktır.
- Güncellenen kurallar ortalama bütçe açığı ve borçlarda minimum azalmayı belirlemektedir.
- Ulusal planlarda hedeflere ulaşma süresi uzatılabilir ve istisnai durumlarda plandan sapmalara izin verilebilir.
- Harcamaları, reformları ve yatırımları özetleyen ilk ulusal planlar 20 Eylül 2024 tarihine kadar hazırlanacaktır.
1. Yeni Avrupa Birliği Mali (Fiskal) Kuralları
Avrupa Parlamentosu’nda, Avrupa Birliği (AB) mali (fiskal) kurallarının daha net, daha yatırım dostu, her ülkenin durumuna daha iyi uyarlanmış ve daha esnek hale getirilmesi için yenilenmesi onaylanmıştır[1]. 23 Nisan 2024 tarihinde onaylanan yeni kurallar, Şubat ayında Avrupa Parlamentosu ile üye ülke müzakerecileri arasında geçici olarak kabul edilmişti[2].
1.1. Yatırımlara odaklanma
Avrupa Parlamentosu, hükümetin yatırım yapma kabiliyetini korumak için kuralları önemli ölçüde güçlendirmiştir. Temel yatırımlar devam ediyorsa, Avrupa Komisyonu’nun bir üye devleti aşırı bütçe açığı prosedürüne tabi tutması artık daha zor olacak ve AB tarafından finanse edilen programların ortak finansmanına ilişkin tüm ulusal harcamalar hükümetin harcama hesaplamasının dışında tutulacak ve bu da yatırımlar için daha fazla teşvik yaratacaktır.
1.2. Kuralların güvenilirliğini sağlama: bütçe açığı ve borç azaltma mekanizmaları
Aşırı borcu olan ülkelerin, borçları gayrisafi yurtiçi hâsılanın (GSYH) %90’ının (yüzde 90) üzerindeyse yılda ortalama %1 oranında, eğer bu oran %60 ile %90 arasındaysa yılda ortalama %0,5 oranında azaltmaları gerekecektir. Bir ülkenin bütçe açığı GSYH’nin %3’ünün üzerindeyse, büyüme dönemlerinde bu açığın %1,5’e indirilmesi ve zor ekonomik koşullar için bir harcama tamponu oluşturulması gerekecektir.
1.3. Daha fazla nefes alma alanı açma
Yeni kurallar daha fazla nefes alma alanı sağlayacak çeşitli hükümler içermektedir. Özellikle, ulusal planın hedeflerine ulaşmak için standart dört yıl yerine fazladan üç yıl verilmektedir. Avrupa Parlamentosu, bu ek sürenin, başlangıçta önerildiği gibi yalnızca belirli ölçütlerin karşılanması yerine, Avrupa Konseyi’nin uygun gördüğü herhangi bir nedenle verilebileceğini güvence altına almıştır.
1.4. Diyalog ve sahiplenmeyi geliştirme
Avrupa Parlamentosu üyelerinin talebi üzerine, aşırı bütçe açığı veya borcu olan ülkeler, Avrupa Komisyonu harcama yolu konusunda rehberlik sağlamadan önce Avrupa Komisyonu ile bir tartışma süreci talep edebilirler. Bu, özellikle sürecin bu önemli noktasında, hükümete kendi görüşünü ortaya koyması için daha fazla fırsat verecektir. Bir üye devlet, örneğin hükümet değişikliği gibi uygulanmasını engelleyen nesnel koşulların mevcut olması halinde, revize edilmiş bir ulusal planın sunulmasını talep edebilir.
Hükümetlerinin bütçelerinin ve mali kestirimlerinin (projeksiyonlarının) uygunluğunu incelemekle görevli ulusal bağımsız mali kurumların rolü, Avrupa Parlamentosu üyeleri tarafından önemli ölçüde güçlendirilmiş olup; buradaki amaç, bu daha büyük rolün, planların ulusal düzeyde daha fazla benimsenmesine yardımcı olacağıdır.
2. Hadise ile ilgili diğer hususlar
2.1. Eş raportörlerin sözleri
- Markus Ferber (EPP, Almanya) şunları söyledi: “Bu reform yeni bir başlangıç ve mali sorumluluğa geri dönüş anlamına geliyor. Yeni çerçeve daha basit, daha öngörülebilir ve daha pragmatik olacaktır. Ancak yeni kurallar ancak Avrupa Komisyonu tarafından gerektiği gibi uygulandığı takdirde başarıya ulaşabilir.”
- Margarida Marques (S&D, Portekiz) de şunları söyledi: “Bu kurallar yatırım için daha fazla alan, üye devletlere düzenlemelerini yumuşatmaları için esneklik ve ilk kez “gerçek” bir sosyal boyut sağlıyor. Ortak finansmanın harcama kuralından muaf tutulması, AB’de yeni ve yenilikçi politika yapımına olanak tanıyacaktır. Artık bu kuralları tamamlayacak Avrupa düzeyinde kalıcı bir yatırım aracına ihtiyacımız vardır.”
2.2. Metinlerin kabul edilme esası
- İstikrar ve Büyüme Paktı’nın (SGP) yeni önleyici kolunu kuran düzenleme: 367 lehte oy, 161 aleyhte oy, 69 çekimser;
- SGP’nin düzeltici kolunu değiştiren yönetmelik: 368 lehte oy, 166 aleyhte oy, 64 çekimser ve
- Bütçe çerçevelerine ilişkin şartları değiştiren Direktif: 359 lehte oy, 166 aleyhte oy, 61 çekimser.
2.3. Sonraki adımlar
Avrupa Konseyi’nin artık kurallara resmi onayını vermesi gerekmektedir. Bu kurallar, kabul edildikten sonra AB Resmi Gazetesinde yayınlandıkları gün yürürlüğe girecektir. Üye devletlerin ilk ulusal planlarını 20 Eylül 2024 tarihine kadar sunmaları gerekecektir.
2.4. Yeni kuralların işleyiş şekli
Tüm ülkeler, harcama hedeflerini ve yatırımların ve reformların nasıl gerçekleştirileceğini özetleyen orta vadeli planlar sunacaklardır. Bütçe açıkları veya borç seviyeleri yüksek olan üye devletlere harcama hedefleri konusunda plan öncesi rehberlik verilecektir. Sürdürülebilir harcamaları sağlamak amacıyla, aşırı borcu veya bütçe açığı olan ülkeler için sayısal kıyaslama önlemleri uygulamaya konulmuştur. Yeni kurallar aynı zamanda öncelikli alanlara kamu yatırımının teşvik edilmesi gibi yeni bir odak noktası da ekleyecektir. Son olarak bu sistem, herkese uyan tek bir yaklaşım yerine, her ülkeye özel olarak uyarlanacak ve sosyal kaygıları daha iyi hesaba katacaktır.
[1] Bu konuda bkz. <https://www.europarl.europa.eu/pdfs/news/expert/2024/4/press_release/20240419IPR20583/20240419IPR20583_en.pdf> erişim tarihi 24 Nisan 2024.
[2] <https://www.europarl.europa.eu/pdfs/news/expert/2024/2/press_release/20240205IPR17419/20240205IPR17419_en.pdf>
Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.