Giriş
Üç yüzden fazla vergi uzmanı, İtalyan Anonim Şirketleri Derneği (Assonime) tarafından 22 Kasım 2024 tarihinde düzenlenen ilk İtalyan Uluslararası Vergi Konferansı için Roma’da bir araya geldi. OECD[1], Avrupa Komisyonu ve İtalyan Ekonomi ve Maliye Bakanlığı’nın himayesinde düzenlenen etkinlik, uluslararası vergilendirmedeki son eğilimleri tartışmak üzere iş dünyası temsilcilerini ve kurumlarını bir araya getirmiştir.
İtalyan Anonim Şirketleri Derneği Genel Müdürü Stefano Firpo, uluslararası vergilendirmenin mevcut mimarisini tartışmak için çokuluslu işletmeleri (MNE’ler) ve kurumları bir araya getirmenin önemini; aynı Dernek’te Eş Genel Müdür ve Vergi Departmanı Başkanı olan Alberto Trabucchi ise uluslararası vergi manzarasında aktörlerin çoğalmasının potansiyel olarak çakışan yönergelere ve artan karmaşıklığa yol açabileceğini ve işletmeleri olumsuz etkileyebileceğini vurgularken; OECD Genel Sekreter Yardımcısı Fabrizia Lapecorella da, OECD tarafından yapılan çalışmalar ve OECD Kapsayıcı Çerçevesinin gelecekteki çabaları hakkında daha fazla bilgi vererek, özellikle Yüksek Net Varlığa Sahip Bireyler (High-net-Worth Individuals) olmak üzere bireylerin artan hareketliliği ile ilişkili uluslararası vergi zorluklarını ve iş birliği araçları da dâhil olmak üzere vergi istikrarını artırmanın ve vergi eşitsizliklerini azaltmanın önemini vurguladı. Son olarak, 2. Sütun için yıllık 155-192 milyar ABD doları arasında değişen gelir tahminleri yinelendi.
Etkinlik, her oturumda yuvarlak masa tartışmalarının yer aldığı üç oturumdan oluşmuştur: uluslararası vergilendirmedeki son eğilimler, Sütun 2’nin geleceği, vergi istikrarı, uyuşmazlık çözümleri ve işbirliğine dayalı uyum (recent trends in international taxation, the future of Pillar 2, and tax certainty, dispute resolutions, and cooperative compliance).
- Uluslararası Vergilendirmede Son Eğilimler
Panel tartışması, Avrupa Komisyonu’nda Doğrudan Vergilendirme, Vergi Koordinasyonu, Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Direktörü olan Benjamin Angel tarafından tanıtılmıştır. Benjamin Angel, Enerji Vergilendirme Direktifinin revizyonu, BEFIT (Business in Europe: Framework for Taxation-Avrupa’da İşletme: Vergilendirme Çerçevesi) tasarısı, Avrupa Birliği (AB) Vergiden Kaçınmayı Önleme (Anti-Tax Avoidance Directive; ATAD) 3 Paravan İşletmeleri Bertaraf Etme Direktifi, AB mevzuatının ve direktiflerinin revizyonu (dağınıklığı giderme) ve küçük ve orta büyüklükte işletmelerin (KOBİ) faaliyetlerini kolaylaştırma girişimleri gibi önceliklerin yeni Avrupa Komisyonu tarafından belirleneceğini belirterek yaklaşan vergi girişimlerini özetlemiş; yanı sıra Kurtarma Planı’nın ardından Güney Kıbrıs Rum Kesimi ve Malta’nın vergi sistemlerini revize ettiklerini ve belirli ödemeler için stopaj vergileri (withholding taxes on certain outbound payments) ve emsallere uygunluk ilkesini (arm’s length principle) uygulamaya koyduklarını da belirtmiştir. Oturumda Alberto Trabucchi’nin moderatörlüğünde Giorgio Bigoni (Vergi Başkanı, Eni SpA), Paolo Ricca (Güney/Doğu Avrupa Vergi Direktörü, Unilever Italy Holdings Srl) ve Giuseppe Zingaro (Grup Vergi Başkanı, Unicredit) ile bir yuvarlak masa tartışması yapılmıştır.
Panelde, özellikle Sütun 2, BEFIT, Sütun 1 ve dijital hizmet vergisi (digital services tax) gibi yeni önlemler ışığında yatırımları destekleyen dengeli bir politika çerçevesine ihtiyaç duyulduğu tartışılmış ve yeni Amerika Birleşik Devletleri (ABD) yönetiminin Sütun 1 ve Sütun 2 konusundaki duruşunun belirsiz olduğu ifade edilmiştir. Buna, küresel vergi ortamının ve Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nin uluslararası vergi manzarasına katkıları gibi çeşitli uluslararası aktörlerin rollerinin dikkate alınması dâhildir.
- Sütun 2’nin Geleceği
Panel tartışması, OECD’de Sınır Ötesi ve Uluslararası Bölüm Başkanı olan John Peterson tarafından tanıtılmıştır. John Peterson, OECD tarafından Sütun 2’deki mevcut ve gelecekteki çalışmalar hakkında güncelleme sağlamış ve ayrıca dürüstlük ölçümlerinin yakında yayınlanacağından bahsetmiştir. Oturumda, Avrupa Ekonomisi ve Finans Direktörü Marco Iuvinale’nin moderatörlüğünde, Alessandro Bucchieri (Vergi İşleri Başkanı, Enel Group), Antonella D’Andrea (Vergi Başkanı, Leonardo SpA) ve Fabio Materassi’nin (Küresel Vergi Direktörü, A. Menarini-Industrie Farmaceutiche Riunite Srl) katıldığı bir yuvarlak masa toplantısı yapılmıştır.
Panel, belirli Kâr Aktarımı Yoluyla Matrah Aşındırması[2] önlemleri [kontrol edilen yabancı şirket (controlled foreign corporation) düzenlemeleri, faiz indirimi sınırlamaları ve hibritler gibi] ile Sütun 2 arasında örtüşme olduğunu belirtmiştir. Sütun 2 şeffaflığı ve hesap verebilirliği artırmayı hedeflerken; kapsamlı bilgi toplama, karmaşık hesaplamalar ve ilgili mevzuat arasında koordinasyon ihtiyacı nedeniyle ilk uygulama aşaması aşırı külfetlidir. Bu, ‘Sütun 2’ ile ilişkili uyum yükünü ve karmaşıklığı hafifletecek kalıcı güvenli limanlara olan ihtiyacı belirler.
- Vergi İstikrarı, Uyuşmazlık Çözümleri ve İşbirlikçi Uyum
Panel tartışması, İtalyan Gelir İdaresi’nde Mükellef Uyumu ve Uygulama Genel Müdür Yardımcısı ve Müdürü olan Vincenzo Carbone tarafından tanıtılmıştır. 2019 ila 2023 yılları arasında üç katına çıkarak geçen yıl 163’e ulaşan Peşin Fiyatlandırma Anlaşmaları (Advance Pricing Agreements) ve 2017 yılından bu yana bin 700’den fazla kapatılan ve 40’tan fazla ülkenin dâhil olduğu Karşılıklı Anlaşma Prosedürleri (Mutual Agreement Procedures) ile ilgili olumlu gelişmeler vurgulanmıştır. Aynı şey, 148 başvuru ve 115 kabul edilen şirketle işbirlikçi uyum için de geçerlidir ve yalnızca erişim eşiklerinin düşürülmesi (ki, şu anda 750 milyon avro) dikkate alınırsa, hedef 3 bin 200 – 3 bin 500 şirkete ve 2028 yılından itibaren 100 milyon avroluk yaklaşımla hedef 9 bin 200 şirkete uzatılabilir. Oturumda, Uluslararası Maliye Derneği (International Fiscal Association) Başkanı Guglielmo Maisto başkanlığında, Vincenzo Delmonaco (Küresel Vergi Anlaşmazlıkları ve Risk Yönetimi Başkanı, Philip Morris International), Angelo Garcea (Vergi Departmanı Eş Başkanı, Çokuluslu Şirketler Vergi Stratejisi Direktörü, İtalyan Anonim Şirketleri Derneği) ve Pamela Palazzi’nin yer aldığı bir panel tartışması yapılmıştır.
Panelde, mükelleflerin uyuşmazlık çözüm prosedürlerini kapsamlı bir şekilde kullandıkları ve bunların çifte vergilendirme sorunlarını çözmek için etkili bulunduğu belirtilmiştir. Uyuşmazlık çözümüne ilişkin AB Direktifi de faydalı olmuş ve bu tür uyuşmazlıkların çözümüne olumlu katkıda bulunmuştur. İtalya’nın, karşılıklılık ilkesine müstenit, Sütun 2 uygulama stratejisinin bir parçası olarak yenilikçi bir uyuşmazlık önleme ve çözüm hükmü getirdiği belirtilmiştir. Panelistler, İtalyan işbirliği uyum programından (cooperative compliance programme) genel memnuniyetlerini dile getirerek, belirsizlikleri azaltma ve saydamlığı artırmadaki rolünü vurgulamışlardır.
Panel Kapanışı
Konferans, İtalya Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Bakan Yardımcısı Maurizio Leo’nun, mevcut hükümetin bugüne kadar yaptığı çalışmaları, İtalyan vergi mevzuatının Avrupa Adalet Divanı içtihatlarına ve OECD tavsiyelerine uyarlanması, gerçek ve tüzel kişilerin vergi ikametgâhına ilişkin kuralların güncellenmesi ve küresel vergi aşındırmayı önleme (Global Anti-Base Erosion; GloBE) kurallarının yürürlüğe konulması konularını sunduğu kapanış konuşmasıyla sona ermiştir.
Önemli çıkarımlar şöyledir:
Bu etkinlik İtalya’da bu türden ilk etkinlik olup politika yapıcılar arasında samimi bir görüş alışverişini teşvik etmek için yararlı bir fırsattı. Jeopolitik belirsizlik ve bunun sonucunda ortaya çıkan öngörülemezliğin arttığı, buna teknolojinin yıkıcı etkisinin de eklendiği bir zamanda yaşadığımız açıktır. Uluslararası vergilendirmenin iş dünyası gelişmeleriyle yakından uyumlu bir şekilde gelişmesi hayati önem taşımaktadır. Özellikle Avrupa Birliği, orta ve uzun vadede yatırımları çeken ve sürdüren politikalar formüle ederek rekabet gücünü artırmalıdır.
Etkinlikte uluslararası vergilendirmede devam eden zorluklar ve karmaşıklıklar da vurgulanmıştır:
- Yayılma ve Çakışma (Proliferation and Overlap): Uluslararası vergi ortamı, OECD, Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler gibi çeşitli kuruluşların çakışan girişimleriyle giderek daha karmaşık hale gelmektedir.
- Sütun 2 Zorlukları: Sütun 2, küresel niteliğini kaybetme, önemli uygulama zorlukları ve yüksek uyum maliyetleriyle karşı karşıya kalma riskiyle yüz yüzedir. İzlenmesi gereken en önemli konu düşük vergilendirilmiş kârlar kuralının (undertaxed profits rule) yürürlüğe girmesidir.
- Basitleştirme İhtiyacı: Çokuluslu şirketlerin, en azından küresel vergi aşındırmayı önleme kurallarına tabi olanların üzerindeki yükü azaltmak için genel vergi sisteminin basitleştirilmesine ve düzenlenmesine yönelik güçlü bir ihtiyaç bulunmaktadır.
- İşbirliği: Uluslararası vergilendirmenin karmaşıklıklarını etkin bir şekilde aşmak için sürekli işbirliği ve stratejik yatırımlar şarttır.
Sütun 2 ile ilgili olarak, yeni ABD hükümetinin projeyi desteklemeye devam edip etmeyeceği konusunda belirsizlik vardır. Düşük vergilendirilmiş kârlar kuralına şiddetle karşı çıkılmakta olup ABD’nin vergi matrahlarını etkileyebilecek bir mekanizmayı kabul etmesi pek olası değildir. Öte yandan, Çin tarafından desteklenen Küresel Güney, son G20 pozisyonlarında görüldüğü gibi giderek daha etkili hale gelmektedir. Bu ülkeler asgari vergiye daha az ilgi duyuyor ve gelişmiş ülkelere haksız yere kaydığına inandıkları vergi haklarının tahsisini yeniden dengelemeye daha fazla odaklanıyorlar. Kaynakta geniş tabanlı stopaj vergileri gibi Birleşmiş Milletler önerileri, özellikle “çokuluslu işletmelerin adil vergilendirilmesi de dâhil olmak üzere vergilendirme haklarının adil dağıtımı” ve “dijitalleştirilmiş ekonominin vergilendirilmesi” (fair allocation of taxing rights, including equitable taxation of multinational enterprises and taxation of the digitalized economy) konularına özel olarak odaklanan Uluslararası Vergi İşbirliği ile ilgili Birleşmiş Milletler Çerçeve Sözleşmesi taslağı hazırlama yetkisinden sonra merkezi hale gelebilir.
Tüm bunların ortasında, (i) bilhassa Yeni Nesil AB kurtarma programı sonrası ilave kaynak bulma ihtiyacı, (ii) doğrudan vergilendirmeyi solo AB Üyesi Devletlere bırakan Avrupa Birliği Antlaşması’nın kısıtlamalarını yönetme ve (iii) oybirliği gerektiren önlemler konusunda siyasi mutabakat sağlamadaki zorlukların üstesinden gelme gibi çeşitli sınırlamaları hesaba katması gereken Avrupa vardır. Sütun 2’nin tanıtılması, Draghi Raporu’nda belirtildiği gibi rekabet gücünü korumak için elzem olan gerekli stratejik yatırımları yapma yeteneğini sınırlamıştır. Yatırımları finanse etmek için vergi kaldıracı (fiscal lever to finance investments) yalnızca kamu sübvansiyonları veya nitelikli iade edilebilir vergi kredileriyle kullanılabilir ve her ikisi de Avrupa Birliği’nin kontrol etmeyi amaçladığı kamu borcunu etkiler. Avrupa vergi mükellefleri için uyum maliyetleri yüksektir ve gelir etkisi tahminleri beklentilerin altında kalmaktadır.
‘Sütun 1’ ile ilgili olarak, Avrupa Birliği, Avrupa yargı bölgeleri tarafından getirilen dijital hizmet vergisine karşı çıkan ABD ile hizmetler üzerinde kaynak vergisi hakları arayan Küresel Güney arasında sıkışma riskiyle karşı karşıyadır. Gelecekteki Avrupa İklim Eylemi Komiseri, yenilenmiş bir Avrupa dijital hizmet vergisini içeren olası bir Plan B ile paylaşılan bir çözümün sürekli olarak takip edileceğini belirtmiştir.
[1] OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü).
[2] Base erosion and profit shifting-BEPS.
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu [merhume Anası (1947-10 Temmuz 2023) Erzurum/Aşkale; merhum Babası ise Ardahan/Çıldır yöresindendir]. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte);
Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte) başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003), Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004) ile Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II, Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021), Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021), Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021), Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022), Ticari Mevzuat Notları (2022), Bilimsel Araştırmalar (2022), Hukuki İncelemeler (2023), Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024), Hukuka Giriş (2024) başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 2 bin 500’ü aşan Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.