1. Amaç: Yapay zeka ve algoritmaların etik ve adaletle ilgili sorunlarına dikkat çekmek, bu teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi ve uygulanmasında adil, önyargısız ve şeffaf olunmasının önemli olduğunu vurgulamak, algoritmaların toplum üzerindeki etkilerinin yönetilmesi ve algoritmik adaletin sağlanması için dikkate alınması gereken önemli noktaları belirtmek, bu konuda toplumun, politika yapıcıların ve hukuk profesyonellerinin üstlenmesi gereken roller olduğunu ortaya koymak ve algoritmik adalet konusunda farkındalık yaratmak yazının başlıca amaçlarını oluşturmaktadır.
2. Kavram: Algoritmik adalet, yapay zeka (AI) ve makine öğrenimi gibi teknolojilerin kullanımında adalet ve tarafsızlık ilkelerinin korunması amacını taşır. Bu bağlamda, algoritmaların eğitim sürecinde kullanılan veri setlerinin çeşitliliğini ve adil bir temsilini sağlamak, yanı sıra olası yanlışlıklar ve önyargılar konusunda tedbirler geliştirmek esastır. Bu çabalar, algoritmik sistemlerin her bireye eşit ve adil muamele etmesini güvence altına almayı hedefler.
Algoritmik adalet, yapay zeka (AI) ve algoritmaların kullanımıyla ilişkili etik ve adalet sorunlarını ele alan bir alan olarak öne çıkar. Bu kavram, AI ve algoritmik sistemlerin tasarımı, geliştirilmesi ve uygulanmasında adil, önyargısız ve şeffaf olmalarını hedefler. Özellikle, bu teknolojilerin insan hayatı üzerindeki etkileri ve bu etkilerin nasıl yönetileceği algoritmik adaletin merkezinde yer alır.
3. Adil ve Önyargısız Olmak: Modern dünyada, algoritmalar karar verme süreçlerinde giderek daha fazla yer kaplamakta, çevrimiçi hizmetlerden yargı sistemlerine kadar geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Bu algoritmalar, kişisel tercihlere göre öneriler sunmaktan, bireylerin gelecekteki davranışlarını tahmin etmeye kadar çeşitli işlevleri yerine getirebilir. Ancak, bu sistemlerin önyargılı ve adaletsiz sonuçlar üretebilme potansiyeli, toplumsal sorunları derinleştirebilir. Bu nedenle, algoritmaların doğru ve objektif bir şekilde tasarlanması, adil olmaları gerekmektedir.
Algoritmaların gerçek dünya uygulamalarının anlaşılması kritik öneme sahiptir. Politika yapıcılar ve hukuk profesyonelleri başta olmak üzere, algoritmaları kullanan bireylerin, bu sistemlerin işleyişi, politika ve hukuk üzerindeki etkileri hakkında bilgi sahibi olmaları, kullanım koşulları ve gereklilikleri konusunda rehberlik almaları gerekmektedir. Algoritmaların güçlü ve zayıf yönlerini, kullanım alanlarını ve sınırlarını bilerek doğru kararlar alınabilmesi için yapay zeka okuryazarlığının yaygınlaşması önemlidir.
Algoritmik adalet, modern toplumların karşı karşıya olduğu en önemli zorluklardan biridir. Teknolojinin hızla geliştiği ve yapay zekâ ile algoritmaların hayatımızın her alanına nüfuz ettiği bir dönemde, bu sistemlerin adil, önyargısız ve şeffaf olması büyük önem taşımaktadır. Algoritmaların karar verme süreçlerine dahil olması, bir yandan işlemleri hızlandırıp verimliliği artırırken, diğer yandan da önyargı ve adaletsizlik riskini beraberinde getirmektedir. Bu nedenle, algoritmik adaletin sağlanması, teknolojinin olumlu etkilerinden faydalanırken olası negatif sonuçlarını minimize etme çabasını içermektedir.
4. Dikkate Alınması Gereken Önemli Noktalar: Algoritmaların çalışma prensipleri ve dayandıkları veri setleri hakkında şeffaflık sağlanmalıdır. Bu, algoritmaların karar verme süreçlerinin kolayca anlaşılabilir ve denetlenebilir olmasını garantiler. Algoritmaların eğitiminde kullanılan veri kaynaklarının çeşitliliği, önyargısız ve adil sonuçlar üretmeleri için kritik öneme sahiptir. Yanlış veya zararlı sonuçlara yol açan durumların düzeltilmesi için mekanizmaların oluşturulması, algoritmaların sorumluluğunun hukuki bir çerçeveye oturtulması gerekmektedir.
Algoritmaların tasarımı ve uygulamasında dikkate alınması gereken birkaç önemli nokta bulunmaktadır:
a. Şeffaflık: Algoritmaların nasıl çalıştığı, hangi verileri kullandığı ve nasıl kararlar ürettiği konusunda açıklık sağlanmalıdır. Bu, algoritmaların denetlenebilir olmasını ve halkın bu süreçler hakkında bilgi sahibi olmasını sağlar.
b. Çeşitlilik ve Kapsayıcılık: Algoritmaların eğitiminde kullanılan veri setlerinin çeşitli ve kapsayıcı olması gerekir. Böylece, algoritmaların farklı topluluklara yönelik önyargılı davranmasının önüne geçilir.
c. Hukuki ve Etik Sorumluluk: Algoritmaların yanlış veya zararlı sonuçlara yol açması durumunda, bu durumların düzeltilmesi için mekanizmaların oluşturulması gerekmektedir. Bu, algoritmaların hukuki ve etik bir çerçevede sorumluluk taşımasını sağlar.
d. Topluluk Katılımı: Algoritmik karar alma süreçlerinin geliştirilmesinde, bu süreçlerden etkilenecek toplulukların ve bireylerin görüşlerinin alınması ve aktif katılımlarının sağlanması önemlidir.
e. Eğitim ve Farkındalık: Algoritmaların doğru ve etkin bir şekilde kullanılabilmesi için, kullanıcıların bu araçlar hakkında yeterli bilgiye sahip olmaları gerekir. Bu, yapay zeka okuryazarlığının artırılmasıyla mümkün olabilir.
5. Ortak Çaba Zorunluluğu: Algoritmik adaletin sağlanması, sadece teknoloji üreticilerinin veya kullanıcılarının değil, aynı zamanda politika yapıcıların, hukukçuların ve toplumun genelinin ortak çabasını gerektirir. Algoritmaların toplum üzerindeki etkilerini anlamak ve yönetmek, herkes için daha adil ve kapsayıcı bir gelecek inşa etme yolunda atılacak önemli adımlardan biridir.
Algoritmik adalet kavramı teknolojinin adil ve etik bir şekilde kullanılmasını sağlamak ve algoritmaların olumsuz sosyal etkilerini azaltmak amacıyla giderek daha fazla dikkat çekmektedir. Zira günümüzde algoritmalar özellikle yargı sistemleri, kredi değerlendirme, işe alım süreçleri ve sosyal medya içerik yönetimi gibi alanlarda önemli yere sahip olmaya başlamıştır.
Algoritmik adaletin sağlanabilmesi için algoritmanın tasarımı ve eğitimi esnasında kullanılan verilerin ne olduğu, bu verilerle neler yapıldığı, algoritmanın uygulamadaki başarısının nasıl ölçüleceği gibi sorulara yanıt aranmalıdır.
Ayrıca, adaleti sağlamak amacıyla kullanılacak algoritmaların bağımsız bir şekilde nasıl denetleneceği, etkilenenler için itiraz yollarının nasıl oluşturulacağı gibi konular üzerinde durulmalıdır. Örneğin kredi ve kira başvurularında kullanılan algoritmaların eğitiminde kullanılan tarihsel ve coğrafi verilerin belirli sosyoekonomik veya ırksal gruplara karşı önyargı yaratma potansiyeli taşıdığı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu araçların mucizevi ya da kötü niyetli girişimler olarak nitelendirilmesi yerine, şeffaflık ilkesi doğrultusunda insanlık için en faydalı kullanım yollarının araştırılması gerekmektedir.
6. Sonuç: Algoritmik adalet, teknolojinin adil ve etik bir şekilde kullanılmasını sağlamak, algoritmaların olumsuz sosyal etkilerini minimize etmek amacıyla giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Bu süreçte, algoritmaların toplum üzerindeki etkilerini derinlemesine anlamak ve yönetmek için teknik bilgi birikimi ve dikkatli bir yaklaşım gerekmektedir. Hukukun dilini ve mantığını kullanarak algoritmik adaletin sağlanması, hukuk profesyonelleri ve politika yapıcılar için önemli bir görev haline gelmiştir. Algoritmaların değerlendirilmesi, istenmeyen sonuçların tanınması ve bu sonuçlara karşı mücadele edilmesi konusunda hukukun rehberlik edici ilkeler sunması gerektiğinden hukuk uygulayıcıların ve politika yapıcıların “algoritmik adalet” üzerinde çalışması yerinde olacaktır.
* Bu yazının hazırlanmasında yapay zekadan yararlanılmıştır. Yapay zeka, yazının amacı ve içeriği konusunda destekleyici bir yaklaşım sergilemiştir.
1969 yılında Karşıyaka'da doğdu.
1987 yılında İzmir Çınarlı Teknik Lisesi Elektrik bölümünden ve 1993 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi´nden mezun oldu.
İstanbul Barosu Mevzuatı Araştırma ve Geliştirme Komisyonu Başkan Yardımcılığı görevine uzun yıllar devam etti. İstanbul Barosu Avukat Hakları Merkezi´nin (AHM) kurucu üyeliği ve uzun süre merkez yönetim kurulu üyeliğinde bulundu.2022 – 2023 yılları arasında İstanbul Barosu AHM Sözcüsü oldu.
İstanbul Barosu Sağlık Komisyonu üyeliğinde de bulunan Çakmakcı, İstanbul Barosu “Avukat Hakları” ve “CMK” Eğitim sertifikalarına sahiptir.
Lebib Yalkın Yayınlarında Vergi ve Ticaret Hukuku Mevzuat Uzmanı ve Mükellefin Dergisi Yazı İşleri Müdür Yardımcısı olarak çalıştıktan sonra. Türkiye İş Bankası Hukuk İşleri Müdürlüğünde uzun süre Avukatlık yapan Çakmakcı aynı zamanda Türkiye İş Bankası Eğitim Müdürlüğünde orta ve üst düzey yöneticilere “Hukuk Eğitmeni” olarak hukuk dersleri verdi.
Halen Kadıköy´de İstanbul Barosuna kayıtlı olarak serbest avukatlık yapmaktadır.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Uzlaştırma Bürosunda Uzlaştırmacı olarak görev yapmıştır. Sakarya Üniversitesi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi "Uzlaştırmacı Eğiticiliği Eğitimi" sertifikasına sahiptir.
Türkiye Barolar Birliği "Arama Konferansı" Moderatörlük Eğitimini tamamlamıştır.
Türkiye Barolar Birliği Avukat Hakları Merkezi Genel Sekreterliği görevini yürütmüştür. Antalya Barosu, Mersin Barosu ve Hatay Barosu'nda Avukatlık Hukuku üzerine seminerler vermiştir. Seminerleri TBB Televizyonunda yayınlanmıştır. "Avukat Hakları" isimli TBB AHM iç eğitim yayınını hazırlamıştır.
Türkiye Bankalar Birliği Eğitim Merkezinde “Hukuk Eğitmeni” olarak dersler vermiş olup Ankara Barosu “Yapay Zeka Hukuku Merkezi” Danışma Kurulu üyesidir.
İstanbul Barosu Genel Kurulunda 2018-2020 ve 2022 – 2024 dönemi “Türkiye Barolar Birliği İstanbul Delegesi” seçilmiştir.
Kuruluşunda ve bazı dönemlerinde İstanbul Barosu “Baro Meclisi” üyesi olmuştur.
Önce İlke Çağdaş Avukatlar Grubunun iki dönem Yürütme Kurulu üyeliği görevini yürütmüştür
İstanbul Barosu Avukat Hakları Merkezi önceki Sözcüsü, Kat Mülkiyeti Hukuku Komisyonu, Banka ve Finans Hukuku Komisyonu ve Bilişim Hukuku Komisyonu üyeliklerinde bulunmuştur.
Arabuluculukta Taraf Avukatları Grubunun (ATAG) kurucularından olup arabuluculuk ve avukat ilişkileri konusunda söyleşiler düzenlemiş ve kampanyalar yürütmüştür.
Taşınmaz ve Kira Hukuku Grubu Dergisi Yayın Kurulu üyesidir.
Legal Yayıncılık A.Ş. Legal Kitabevi A.Ş. ve Arnavutluk'ta Legal Publishing Shpk'nin kurucu ortağı ve yönetim kurulu üyesidir.
Türkiye'nin en kapsamlı hukuk veri tabanı olan "Legal Online Veri Tabanı" nın kurucularından ve sürdürücülerindendir.
Halen YÖK - TÜBİTAK ULAKBİM'e kayıtlı hakemli olan İstanbul’da yayınlanan 10 akademik hukuk dergisinin ve Tiran'da Arnavutça / İngilizce yayınlanan Revista Akademike Legal isimli hukuk dergisinin “Sorumlu Yazı İşleri Müdürü” dür.
Hukuki makaleleri çeşitli gazete ve dergilerde yayınlanmıştır. Yayınlanmış hukuk kitapları ve mevzuat derlemeleri bulunmaktadır.
Modern Hukuk Akademisinin Başkanlığını ve Hukuk Eğitmenliği görevini yürütmüştür. Modern Hukuk Akademisi olarak "Sağlık ve Hukuk Gündemi" ve "Hukuk Söyleşileri" başlıklı söyleşileri hukukçu ve doktorların katılımı ile gerçekleştirmiş ve söyleşileri sosyal medya üzerinden online yayınlamıştır.
Kadıköyü Bilim Kültür ve Sanat Dostları Derneğinin (KBKSDD) üyesidir. KBKSDD faaliyetleri çerçevesinde Moda sahilinin çevre yolu ile yok edilmesine ve yeşil alanların betonlaşmasına karşı faaliyetler yürütmüştür.
Kamu Yararını Savunma Derneği (KYSD) Başkanlığı görevini yürütmüştür. KYSD faaliyetleri çerçevesinde, çevre, kadın ve avukat haklarına yönelik çalışmalar yürütmüştür.
Modanın Renkleri Müzik Korosunda “Korist” olan Çakmakcı, Türkçe / İngilizce yayınlanan “Makam Müzik Dergisi” isimli Türk Müziği Dergisinin Sorumlu Yazı İşleri Müdürüdür.
Yemek Kitapları editörü olup editörlüğünü yaptığı iki ayrı yemek kitabı ile Gourmand Cookbooks Awards tarafından iki kez “Dünyanın En İyi Yemek Kitapları Editörü” ödülüne layık görülmüştür.