Kaliforniya, yapay zekâ ve yasa arasındaki bağlantıyı, yani yapay zekâ (artificial intelligence) kullanımını yöneten düzenlemeleri ilerletmede öncü olarak ortaya çıkmıştır. Bu eyalet, yeni yapay zekâ yasalarına doğru adımlar atmaya devam ediyor. 28 Eylül 2024 tarihinde Vali Gavin Newsom, yapay zekâ teknolojilerini düzenlemeyi amaçlayan Senato Tasarısı 942: Üretken Yapay Zekâ: Veri Şeffaflığı Yasası’nı[1] (Generative Artificial Intelligence: Training Data Transparency Act) imzalamıştır.
Yeni yapay zekâ yasaları, dijital içerik üreticileri için güvenceler sağlamakta olup; 01 Ocak 2026 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir.
Bu önlemler teknoloji ve yasal hakların kesiştiği noktayı vurguluyor. Kaliforniya, yapay zekâ düzenlemesinin önünü açıyor; yapay zekâ tarafından üretilen dijital içerik yaratıcılarının fikri mülkiyet haklarını koruması gerekiyor.
- Kaliforniya’daki Yapay Zekâ Yasaları Kaliforniya Dışındaki Yapay Zekâ Geliştiricilerini ve Yapay Zekâ İçerik Üreticilerini Etkiler mi?
Kısa cevap, EVET. Bu düzenlemeler yerelleştirilmiş olsa da, Kaliforniya sınırları dışında hem yapay zekâ geliştiricilerini hem de içerik oluşturucularını etkilemektedir. Ve Kaliforniya Tüketici Gizlilik Yasası ile Kaliforniya Gizlilik Hakları Yasası[2] (California Consumer Privacy Act and California Privacy Rights Act) ile hem eyalet içinde hem de dışında dijital içerik oluşturucuları, tüm bu yapay zekâ yasalarının kendi fikri mülkiyetlerini nasıl etkilediğini merak ediyor. Kaliforniya’nın yapay zekâ yasalarının, Kaliforniya içinde ve dışında faaliyet gösteren yapay zekâ geliştiricileri ve yapay zekâ içerik oluşturucuları için etkilerini inceleyelim.
- Kaliforniya’nın Yapay Zekâ Düzenlemelerini Anlamak
Temel yasalar, yapay zekâ sistemlerinin nasıl geliştirildiği ve kullanıldığı konusunda gizlilik, veri koruması ve hesap verebilirliğe odaklanır. Örneğin, Kaliforniya Tüketici Gizlilik Yasası tüketicilere kişisel verileri ile ilgili belirli haklar tanır ve bu da işletmelerin tüketicilerden ve içerik oluşturucularından elde edilen verileri nasıl topladığını, işlediğini ve paylaştığını etkiler.
- Yapay Zekâ Çalışma Verilerinin Şeffaflığı
01 Ocak 2026 tarihine kadar, yapay zekâ şirketleri sistemlerini eğitmek için kullanılan veri kümelerinin bir özetini açıklamak zorundadır. Buna şunlar dâhildir:
- Veri kümelerinin kaynakları veya sahipleri ve verilerin satın alınıp alınmadığı veya lisanslanıp lisanslanmadığı.
- Veri kümelerinin telif hakkıyla korunan, ticari markalı veya patentli materyaller içermesi.
- Kamuya Mal Olmuş Şahsiyetlerin Ölüm Sonrası Hakları
Bu yasa, ölmüş kişilere yönelik korumaları genişleterek, dijital kopyalarda seslerinin veya benzerliklerinin izinsiz kullanımından kaynaklanan sorumluluğu artırıyor ki; ihlal edenler en az 10 bin dolarlık cezalarla karşı karşıya kalıyor.
- Kaliforniya Yapay Zekâ Şeffaflık Yasası
Aylık 1 milyondan fazla kullanıcısı olan yapay zekâ geliştiricileri, yapay zekâ tarafından oluşturulan içeriği tespit etmek için ücretsiz araçlar sağlamalıdır. Ayrıca, yapay zekâ tarafından oluşturulan çalışmalara görünür veya gizli işaretçiler yerleştirmeleri gerekir.
- Yapay Zekâ Şirketleri ve İçerik Oluşturucuları İçin Sonuçlar
Yeni yürürlüğe giren yapay zekâ yasaları, yapay zekâ içerik yaratıcıları için iki ucu keskin bir kılıç olabilir. Orijinal eserlerin korunmasını artırabilecek önlemler getirirken, yapay zekâ içeren dijital içerik için de yeni sorumluluklar getiriyorlar.
- Orijinal Eserlerin Gelişmiş Korunması
Yeni yapay zekâ yasalarının en güzel yanı, yapay zekâ teknolojilerinin modellerini eğitmek için kullandıkları veri kümelerini ifşa etme zorunluluğunun, fikri mülkiyet sahiplerinin, çalışmalarının bu veri kümelerine izinsiz dâhil edilip edilmediğini anlamalarını sağlamasıdır.
Bu şeffaflık şunları sağlar:
- Yetkisiz kullanım farkındalığı (awareness of unauthorized use): İçerik üreticiler, fikri mülkiyetlerinin yapay zekâ eğitiminde ne zaman kullanıldığını tespit edebilecek ve bu da yetkisiz kullanıma karşı daha etkili yasal işlemlerin yapılmasına yol açabilecektir.
- Daha güçlü lisans anlaşmaları (stronger licensing agreements): Hangi veri kümelerinin kullanıldığını bilerek, içerik oluşturucular içeriklerini yapay zekâ geliştiricilerine lisanslarken daha uygun koşullar üzerinde pazarlık yapabilirler.
- Yeni Yapay Zekâ Yasaları Neden Kaliforniya Dışında Faaliyet Gösteren Yapay Zekâ Şirketlerinin Uyumunu Gerektiriyor mu?
Ekstraterritoryalite[3] kavramı, Kaliforniya dışında faaliyet gösteren yapay zekâ şirketlerini bu düzenlemelere tabi kılar. Üretken yapay zekâ dijital içerik yaratıcıları Kaliforniya sakinlerinin erişimine izin verirse veya onlardan türetilen verileri kullanırsa, uymaları gerekir. Örneğin, New York merkezli bir dijital içerik yaratıcısı Kaliforniya izleyicilerinin erişebildiği bir çevrimiçi video üretirse veya Kaliforniya kullanıcılarından gelen verileri işleyen yapay zekâ araçlarını kullanırsa, Kaliforniya Tüketici Gizlilik Yasası ya da Kaliforniya Gizlilik Hakları Yasası’na uymaları gerekebilir.
- Kaliforniya’da ve Kaliforniya Dışında Yapay Zekâ Geliştiricileri İçin Sonuçlar
- Artan uyum maliyetleri (increased compliance costs): Yapay zekâ şirketleri yalnızca Kaliforniya yasalarını öğrenmekle kalmayıp uyum önlemlerine de yatırım yapmak zorunda kalabilir. Bu, veri toplama uygulamalarını gözden geçirmeyi, gizlilik politikalarını güncellemeyi ve yapay zekâ araçlarını kullanırken hesap verebilirliği sağlamak için yeni protokoller uygulamayı içerebilir. Bu, küçük işletme olan yapay zekâ şirketleri için de geçerlidir.
- Olası yasal riskler (potential legal risks): Kaliforniya’nın yapay zekâ düzenlemelerine uymazsanız, ağır para cezaları ve davalarla karşı karşıya kalabilirsiniz. Bu düzenlemeler tüketici haklarını korumak için tasarlandığından, yasanın uygulanması acımasız olacaktır. Bu da yapay zekâ şirketlerinin veri kullanımına ve yapay zekâ teknolojilerine yaklaşımlarını yeniden gözden geçirmeleri gerektiği anlamına gelir.
- İtibar yönetimi (reputation management): Uyumsuzluk, bir yapay zekâ içerik oluşturucusunun itibarına zarar verebilir.
Yapay zekâ çalışma verilerine yönelik şeffaflık koşulları ve daha geniş kapsamlı Kaliforniya Yapay Zekâ Şeffaflık Yasası ile yasalar, yapay zekâ geliştiricilerinin nasıl faaliyet göstereceğini etkileyecektir. Bu düzenlemelerin ince ayrımlarını anlamak, fikri mülkiyet haklarını korumak ve uyumu sağlamak için önemlidir[4].
[1]<https://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billTextClient.xhtml?bill_id=202320240AB2013>.
[2]<https://iapp.org/resources/topics/ccpa-and-cpra/>.
[3]Ekstraterritoryalite: “Bir yasanın ülkenin/eyaletin kendi toprakları dışında da uygulanabilirliği ya da kısaca ülke/bölge dışılık.”
[4]<https://gouchevlaw.com/how-ai-provisions-in-client-service-agreements-can-protect-providers-from-ip-headaches/>.
Yavuz Akbulak
1966 yılında, Gence-Borçalı yöresinden göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak Ardahan/Çıldır’da doğdu. 1984 yılında yapılan sınavda Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü kazandı. 1985 yılında Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümüne yatay geçiş yaptı ve 1988’de Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye bölümünü birincilikle, Fakülteyi ise 11’inci olarak bitirdi.
1997 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Denver şehrinde yer alan ‘Spring International Language Center’da; 65’inci dönem müdavimi olarak 2008-2009 döneminde Milli Güvenlik Akademisi’nde (MGA) eğitim gördü ve MGA’dan dereceyle mezun oldu. MGA eğitimi esnasında ‘Sınır Aşan Sular Meselesi’, ‘Petrol Sorunu’ gibi önemli başlıklarda bilimsel çalışmalar yaptı.
• Türkiye’de Yatırımların ve İstihdamın Durumu ve Mevcut Ortamın İyileştirilmesine İlişkin Öneriler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü);
• Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Yaşanan Sorunlar ve Alınması Gereken Önlemler (Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Araştırma Yarışması İkincilik Ödülü, Sevinç Akbulak ile birlikte);
• Kayıp Yıllar: Türkiye’de 1980’li Yıllardan Bu Yana Kamu Borçlanma Politikaları ve Bankacılık Sektörüne Etkileri (Bankalar Yeminli Murakıpları Vakfı Eser Yarışması, Övgüye Değer Ödülü, Emre Kavaklı ve Ayça Tokmak ile birlikte),
• Türkiye’de Sermaye Piyasası Araçları ve Halka Açık Anonim Şirketler (Sevinç Akbulak ile birlikte) ve
• Türkiye’de Reel ve Mali Sektör: Genel Durum, Sorunlar ve Öneriler (Sevinç Akbulak ile birlikte)
başlıklı kitapları yayımlanmıştır.
• Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı Esasları ve Yedek Akçeler (Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal TEKİNALP’e Armağan, Cilt I; 2003),
• Anonim Şirketlerin Halka Açılması (Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Tartışma Tebliğleri Serisi II; 2004)
ile
• Prof. Dr. Saim ÜSTÜNDAĞ’a Vefa Andacı (2020), Cilt II;
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler (2021);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ’a İthafen İlmi Makaleler II (2021);
• Sosyal Bilimlerde Güncel Gelişmeler (2021);
• Ticari İşletme Hukuku Fasikülü (2022);
• Ticari Mevzuat Notları (2022);
• Bilimsel Araştırmalar (2022);
• Hukuki İncelemeler (2023);
• Prof. Dr. Saim Üstündağ Adına Seçme Yazılar (2024);
• Hukuka Giriş (2024);
• İşletme, Pazarlama ve Hukuk Yazıları (2024),
• İnterdisipliner Çalışmalar (e-Kitap, 2025)
başlıklı kitapların bazı bölümlerinin de yazarıdır.
1992 yılından beri Türkiye’de yayımlanan otuza yakın Dergi, Gazete ve Blog’da 3 bini aşkın Telif Makale ve Telif Yazı ile tamamı İngilizceden olmak üzere Türkçe Derleme ve Türkçe Çevirisi yayımlanmıştır.
1988 yılında intisap ettiği Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) uzman yardımcısı, uzman (yeterlik sınavı üçüncüsü), başuzman, daire başkanı ve başkanlık danışmanı; Özelleştirme İdaresi Başkanlığı GSM 1800 Lisansları Değerleme Komisyonunda üye olarak görev yapmış, ayrıca Vergi Konseyi’nin bazı alt çalışma gruplarında (Menkul Sermaye İratları ve Değer Artış Kazançları; Kayıt Dışı Ekonomi; Özkaynakların Güçlendirilmesi) yer almış olup; halen başuzman unvanıyla SPK’da çalışmaktadır.
Hayatı dosdoğru yaşamak ve çalışkanlık vazgeçilmez ilkeleridir. Ülkesi ‘Türkiye Cumhuriyeti’ her şeyin üstündedir.